Om prioriteiten te leggen binnen het preventieve gezondheidsbeleid werkt het Departement Zorg met gezondheidsdoelstellingen. Dit zijn specifieke, meetbare en algemeen aanvaarde doelstellingen die men in een bepaalde periode wil realiseren om zo gezondheidswinst op bevolkingsniveau te realiseren. “Voor milieugezondheidszorg is de hoofddoelstelling om tegen 2030 een positieve verandering te zien in de mate van milieugerelateerde ziektelast onder de Vlaamse bevolking. Met andere woorden, we streven ernaar om de huidige stijgende trend van deze problemen om te buigen naar een daling tegen 2030”, vertelt Bautmans.

De doelstelling bevat drie subdoelstellingen die gericht zijn op klimaat, de kwaliteit van de leefomgeving en het beperken van gezondheidsrisico’s van schadelijke stoffen. “We willen een gezonder leven voor de Vlaming bevorderen door de impact te verminderen van klimaatverandering, blootstelling aan schadelijke stoffen en factoren die de leefomgevingskwaliteit bepalen, zoals lucht- en geluidsvervuiling”, aldus Bautmans.

“De doelstelling is niet zomaar bedacht door een paar wereldvreemde figuren in hun ivoren toren”, benadrukt Clarysse. “Er zijn talloze inspanningen geweest om een breed scala aan mensen en organisaties te betrekken, allemaal met als doel ervoor te zorgen dat wat er staat, daadwerkelijk werkt en klopt.” Bautmans vult aan: “Het kernwoord hier is participatie - zonder brede betrokkenheid is er geen solide basis voor beleid. Participatie zorgt voor betrokkenheid, wat cruciaal is voor het naleven van doelstellingen. Werken naar een gezondheidsdoelstelling is een masterclass in luisteren en leren babbelen met mekaar.”

Het anderhalf jaar durende participatietraject omvatte interviews met experts en sleutelfiguren op het gebied van milieugezondheid, en de betrokkenheid van diverse organisaties, van academici tot zorgactoren. De input van meer dan 70 organisaties werd verzameld via verschillende methoden zoals focusgroepen en enquêtes, en vergeleken met wetenschappelijke literatuur en internationaal beleid.

Bautmans benadrukt het belang van intersectorale samenwerking “Een sleutelelement in ons traject was het principe van ‘health in all policies’. We hebben intensief samengewerkt met verschillende beleidsdomeinen om ervoor te zorgen dat gezondheidsoverwegingen een integraal onderdeel vormden van beleidsvorming, van milieu tot onderwijs en vervoer.”

De weg naar deze doelstelling was geenszins eenvoudig. “Een van onze grootste uitdagingen was het overbruggen van de kloof tussen verschillende sectoren en het vinden van gemeenschappelijke grond. Het was echter ook een van de meest lonende aspecten, omdat het ons in staat stelde om een echt holistische aanpak van milieugezondheid te ontwikkelen”, zegt Clarysse.

De conferentie in december was een belangrijk moment om het participatieproces en de ontwikkelde doelstellingen te presenteren. “De conferentie was niet alleen een kans om ons werk te delen, maar ook om directe feedback te krijgen van een breed publiek”, vertelt Clarysse.

“We hebben geprobeerd om een overzicht te bieden van wat echt essentieel is geweest, zowel in termen van resultaten als van betrokkenheid van verschillende partijen. Tijdens de namiddagsessies konden deelnemers kiezen uit drie grote thema’s die werden besproken. We hebben geprobeerd inzicht te geven in hoe deze onderwerpen tot stand zijn gekomen en welke aspecten daarbij zijn meegenomen. Specifiek hebben we ons gericht op de specialiteiten van de deelnemers, zoals zorgwekkende stoffen, klimaat en een gezonde publieke ruimte”, legt Clarysse uit. “Daarnaast hebben we ook specifieke doelgroepen aan het woord gelaten, met name tijdens het panelgesprek aan het einde van de conferentie.”

Bart reflecteert op het belang van toekomstgerichtheid: “Ons werk is fundamenteel gericht op de toekomst en de gezondheid van komende generaties. Vandaar ook onze keuze om jongeren een stem te geven op onze conferentie. Ook hebben we extra aandacht voor kwetsbare groepen, zoals personen in armoede. Niet alleen wonen ze vaak in ongezondere leefgebieden, ze beschikken ook over minder middelen om zich te weren tegen die milieu-impact.”

De volgende stap voor de gezondheidsdoelstelling is de goedkeuring door het Vlaams Parlement. “De doelstelling markeert niet alleen een eindpunt waar we naartoe hebben gewerkt, maar tegelijkertijd ook een nieuw begin. Het werk begint nu pas echt. Het overstijgen van beleidsdomeinen is uitdagend. Het vereist overtuigingskracht om mensen te betrekken en sommigen zijn hier meer ontvankelijk voor dan anderen. Hoewel ‘health in all policies’ in theorie prachtig klinkt, stuit het in de praktijk vaak op hindernissen”, vertelt Matthieu.

“’Health in all policies’ is een stevig werkwoord, je moet hier echt aan werken”, beaamt Bautmans. “Je kan vanuit preventie wel een preventief gezondheidsbeleid opzetten, maar de echte sleutels tot succes liggen bij de beleidsdomeinen. Ook het lokale niveau gaat een belangrijke rol spelen in de uitvoering van dit beleid. Gelukkig hebben we in Vlaanderen een lange traditie van goede samenwerking met verschillende administraties en partners.”