Vlaanderen bezit een prachtige collectie aan roerend cultureel erfgoed dat bewaard moet blijven omwille van zijn bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis. Met het Topstukkendecreet wil de Vlaamse overheid deze unieke cultuurgoederen beschermen en borgen en ervoor zorgen dat zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen in Vlaanderen niet verloren gaan.

Op basis van het decreet wordt een Topstukkenlijst samengesteld. Die bevat alle erkende en voor Vlaanderen zeldzame en  onmisbare voorwerpen en verzamelingen. Voor deze unieke cultuurgoederen gelden speciale beschermingsmaatregelen inzake fysische ingrepen en uitvoer. Deze voorwerpen en verzamelingen komen ook in aanmerking voor restauratiesubsidies.

De Topstukkenlijst bestaat uit twee hoofdafdelingen:

• individuele voorwerpen
• verzamelingen.

Beide hoofdafdelingen worden onderverdeeld in de volgende afdelingen: 

• archeologisch erfgoed
• historisch erfgoed
• cultuurhistorisch erfgoed
• artistiek erfgoed
• wetenschappelijk erfgoed.

Enkel de zwaargewichten die beantwoorden aan de strenge selectiecriteria zeldzaam en onmisbaar worden op de Topstukkenlijst van het roerend cultureel erfgoed geplaatst. 

• Zeldzaam betekent dat er zich uiterst weinig andere gelijke of gelijksoortige voorwerpen of verzamelingen in dezelfde staat in Vlaanderen bevinden. 
• Onmisbaar betekent dat het voorwerp of de verzamelingen minstens één van de volgende vier eigenschappen bezit: een bijzondere waarde voor het collectieve geheugen, een schakelfunctie, een ijkwaarde of een bijzondere artistieke waarde.
  • Bijzondere waarde voor het collectieve geheugen houdt in dat het voorwerp of de verzameling een duidelijke herinnering is aan onder meer personen, instellingen, gebeurtenissen of tradities die belangrijk zijn voor de cultuur, de geschiedenis of de wetenschapsbeoefening in Vlaanderen.
  • Schakelfunctie betekent dat het voorwerp of de verzameling een relevante schakel vormt in een ontwikkeling die belangrijk is voor de evolutie van de kunst, de cultuurgeschiedenis, de archeologie, de geschiedenis of de wetenschapsbeoefening.
  • IJkwaarde houdt in dat het voorwerp of de verzameling een belangrijke bijdrage vormt in het onderzoek of de kennis van andere belangrijke voorwerpen in de kunst, de cultuur, de archeologie, de geschiedenis of de wetenschap.
  • Bijzondere artistieke waarde duidt op het artistieke belang van het voorwerp of de verzameling in vergelijking met de gekende kunstproductie.

Om topstukken tijdelijk of definitief buiten Vlaanderen te brengen, heb je een toelating nodig. Deze toelatingsplicht geldt zowel voor de roerende goederen en verzamelingen die werden opgenomen in de Topstukkenlijst, als voor de roerende goederen en verzamelingen die niet in deze lijst werden opgenomen maar wel beantwoorden aan de criteria ‘zeldzaam en onmisbaar’ van het Topstukkendecreet.

Wanneer je erfgoed buiten Vlaanderen wil brengen, moet je als eigenaar, eerst nagaan of erfgoed niet onder de criteria ‘zeldzaam en onmisbaar’ valt. Dergelijk erfgoed mag immers niet buiten Vlaanderen gebracht worden zonder voorafgaande toelating.

• Vergunning aanvragen voor het tijdelijk buiten Vlaanderen brengen van topstukken
• Vergunning aanvragen voor het definitief buiten Vlaanderen brengen van topstukken

Het is belangrijk dat cultuurgoederen opgenomen op de Topstukkenlijst optimaal beschermd worden en in goede conditie overgedragen kunnen worden aan de toekomstige generaties.

Als eigenaar, bezitter of houder van een topstuk (opgenomen op de Topstukkenlijst) kan je een restauratiesubsidie aanvragen voor een fysische ingreep op dit beschermd voorwerp.

Een fysische ingreep op een beschermd voorwerp is pas toegestaan nadat de eigenaar, bezitter of houder daarvoor de voorafgaande toestemming heeft gekregen.

Als eigenaar of gemachtigde van een cultuurgoed of verzameling kan je aan de Vlaamse overheid een certificaat van niet-bescherming als topstuk aanvragen. Dit certificaat geldt als een officiële bevestiging dat het roerend goed of de verzameling waarop dit certificaat betrekking heeft geen topstuk is in de zin van het Topstukkendecreet. Een certificaat van niet-bescherming als topstuk blijft geldig tot 10 jaar na de datum van uitgifte.

Voor het buiten de Europese Unie brengen van dit erfgoed blijft de Europese Verordening nr.116/2009 van de Raad van 18 december 2008 betreffende de uitvoer van cultuurgoederen  van toepassing. Als het roerend goed of de verzameling onder één van de vijftien gespecifieerde categorieën valt, dan is steeds een EU-uitvoervergunning vereist.

• Certificaat van niet-bescherming als topstuk aanvragen
• Ver­gun­ning aanvragen voor uit­voer van cul­tuur­goe­de­ren bui­ten de EU