Overslaan en naar de inhoud gaan

Fysieke, psychische en seksuele integriteit

Integriteit

Sinds het bekend raken van (historische) feiten van seksueel misbruik in de Kerk in 2010 heeft de Vlaamse overheid een verruimde aandacht voor diverse vormen van geweld, zowel tussen kinderen en jongeren onderling, als geweld door volwassenen op kinderen en jongeren.

Belangrijke stappen in de preventie en aanpak van seksueel geweld waren de mededeling aan de Vlaamse Regering van 23 september 2011 en de ondertekening van een engagementsverklaring ter bescherming van de seksuele integriteit van de minderjarige door de betrokken sectoren op 29 februari 2012 in het Vlaams Parlement.

In hun mededeling aan de Vlaamse Regering van 29 januari 2016 hernieuwden, versterkten en verruimden de Vlaamse ministers van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Onderwijs, Jeugd en Sport hun engagement om in onderlinge samenwerking (beleids)acties op te zetten die de fysieke, psychische en seksuele integriteit van kinderen en jongeren bevorderen en beschermen. Deze drie vormen van integriteit staan immers niet los van elkaar. 

De acties die zijn uitgevoerd sinds 2016 zijn dan ook gebundeld rond 4 pijlers:

  1. kennisverruiming en kennisdeling;
  2. acties naar de brede bevolking;
  3. adequaat en gepast omgaan met integriteit en grensoverschrijdend gedrag;
  4. gepaste ondersteuning en hulp aan slachtoffers en daders.

Er zijn hoorzittingen en werkzaamheden geweest in de Bijzondere Commissie Grensoverschrijdend Gedrag in het Vlaamse Parlement, die resulteerden in 3 uitkomsten:

  1. een resolutie die voorstellen formuleert voor het versterken van de beleidsdomein-overschrijdende aanpak tegen grensoverschrijdend gedrag;
  2. het decreet van 13 juli 2018 houdende de erkennings- en bemiddelingscommissie voor slachtoffers van historisch misbruik;
  3. het decreet van 13 juli 2018 houdende wijziging van het decreet van 10 juni 2016 houdende de erkenning en subsidiëring van de georganiseerde sportsector en van het decreet van 20 januari 2012 houdende een vernieuwd jeugd- en kinderrechtenbeleid.

In een mededeling aan de Vlaamse Regering van 22 december 2018 wordt een de stand van zaken vermeld van de (beleids)acties uit de Mededeling van 2016. Daarnaast wordt er puntsgewijs ingegaan op de resolutie. Tot slot wordt de aanpak voor de uitvoering van het decreet historisch misbruik beschreven.

Lees meer over het integriteitsbeleid binnen de jeugdsector 

Grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en mediasector

Aanleiding

De #MeToo-discussie doet sinds oktober 2017 veel stof opwaaien. Naar aanleiding van berichten rond grensoverschrijdend gedrag in de danswereld en televisieproducties zagen we dat het ook binnen de cultuur- en audiovisuele sector een probleem vormde. Verschillende sectororganisaties kondigden aan dat ze de problematiek willen aanpakken. Daarom nam de voormalige bevoegde minister het initiatief om samen met de kunsten-en audiovisuele sector een actieplan uit te werken. Met dat plan wil de overheid de verschillende initiatieven op elkaar afstemmen en de beleidsaandacht voor het thema versterken. 

Bevraging

De toenmalige minister van Cultuur en Media gaf aan de CuDOS-onderzoeksgroep van de Universiteit Gent de opdracht om een brede bevraging op te zetten naar ervaringen met grensoverschrijdend gedrag. Er werd onder andere gepeild naar de bekendheid van procedures om dit gedrag te melden. De vragenlijst werd in de periode februari-maart opgesteld door de onderzoeksgroep, in samenspraak met sectorale organisaties en vertegenwoordigers van het departement en kabinet. Verschillende overkoepelende sectorale organisaties leverden adresbestanden aan (Mediarte, Fonds voor de Podiumkunsten, Vlaamse Vereniging voor Journalisten, Kunstenpunt, Acteursgilde, Unie van Regisseurs, enz.). Gezien het gevoelige thema waren sommige organisaties niet bereid om hun adressenbestand aan de onderzoeksgroep te bezorgen. Voor die organisaties werd een anonieme open link voorzien, die zij zelf konden verspreiden bij hun werknemers of leden. De uitnodiging om deel te nemen aan de bevraging werd in totaal werd naar 7.282 e-mailadressen verstuurd. 1.802 respondenten (25%) hebben de vragenlijst ten minste tot de vragen naar prevalentie van grensoverschrijdend gedrag ingevuld. 

Rapport 'Grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en mediasector' 

Procedure

Op 7 februari 2018 organiseerde de minister op zijn kabinet een rondetafelgesprek met tien sectororganisaties en met de vakbonden over mogelijke stappen die de regering kon ondernemen. Er werden werkgroepen opgericht op drie sporen: 

  • preventie; 
  • procedures om klachten te melden; 
  • sanctionering. 

In de loop van de maanden maart en april formuleerden de werkgroepen acties vanuit telkens drie perspectieven: 

  • op het niveau van organisaties, met specifieke aandacht voor freelancers; 
  • sectorspecifiek; 
  • en algemeen of sectoroverschrijdend. 

De input van de werkgroepen en de resultaten van de bevraging vormden de basis voor het actieplan. 

Inhoud van het actieplan 

Uit het actieplan kwamen een aantal belangrijke doelstellingen voort. Zo moet de overheid zorgen dat de meldingskanalen voor klachten bekend zijn en benut worden, en dat slachtoffers geholpen worden. Daarvoor wordt het meldpunt 1712 versterkt en wordt bekeken hoe er een brugfunctie tussen de kunsten- en audiovisuele sector en het meldpunt kan worden geïnstalleerd. Daarnaast zetten we volop in op de opleiding van vertrouwenspersonen en worden organisaties aangesproken om een integriteitsbeleid uit te werken. De sectorfondsen zullen organisaties en leidinggevenden daarbij ondersteunen via opleidingen en informatieverstrekking. Het contact tussen lotgenoten wordt versterkt via de ondersteuning van peer support. Om het thema grensoverschrijdend gedrag ook al bespreekbaar te maken in de opleidingen die voorbereiden op een job in de kunsten- en audiovisuele sector, komt er overleg tussen de sectoren en het onderwijs. In 2019 zal er een brede sensibiliseringscampagne in de kunsten- en audiovisuele sector worden opgezet. 

Evaluatie van het actieplan

In 2022 gaf de minister van Cultuur de onderzoeksgroep Cultuurmanagement van de Universiteit Antwerpen de opdracht om het Actieplan tegen grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en audiovisuele sector te evalueren. Die procesevaluatie werd in maart 2023 afgerond. Het onderzoeksteam analyseerde hoe de drie actieterreinen van het actieplan werden ingevuld, de uitrol van de concrete acties, en in welke mate er bijsturing of voortzetting nodig is. Concreet bespreekt de evaluatie de uitrol van interne en externe meldpunten, de bekendheid en coherentie van deze keten van aanspreekpunten, en de samenwerking tussen de kunstensector enerzijds en sectoren zoals circuskunsten, amateurkunsten, literatuur, media en het hoger kunstonderwijs anderzijds.

De evaluatie stelt vast dat het actieplan de sector heeft geholpen om dit thema uit de taboesfeer te halen, bespreekbaar te maken, en handelingsverlegenheid weg te nemen. De investering in een herstelgerichte aanpak, waarbij de focus ligt op het persoonlijke en professionele herstel van de betrokkenen en alternatieven buiten de strafrechtelijke procedures, werd enorm positief geëvalueerd. Ook het gelaagde vangnet van interne en externe aanspreekpunten, en de samenwerking tussen formele en informele actoren zoals de Genderkamer, Engagement, vertrouwenspersonen en preventieadviseurs, werd benoemd als een grote sterkte. Daarnaast reikt de evaluatie ook enkele aandachtspunten aan: zo is deze aanpak nog te weinig bekend in de brede culturele sector en moeten zeker het literaire veld, de circuskunsten, amateurkunsten en de erfgoedsector beter worden bereikt. Er zijn belangrijke eerste stappen gezet, maar de nood aan preventie en kennisdeling blijft overal hoog. Ook het belang van een laagdrempelig eerstelijnsniveau in de keten van aanspreekpunten is niet te onderschatten. Veel cultuurmedewerkers ervaren nog steeds drempels om ervaringen met grensoverschrijdend gedrag te melden, zeker wanneer ze een kwetsbaar statuut hebben, zoals freelancers en tijdelijke medewerkers.

Lees het volledige evaluatierapport

Ombudsdienst

Eind december 2018 gaf de toenmalige bevoegde minister de opdracht aan de Genderkamer om een ombudsfunctie voor de cultuur- en mediasector op te zetten. De Genderkamer is het orgaan binnen de Vlaamse Ombudsdienst dat bevoegd is voor gendergerelateerde klachten. Door de ombudsfunctie onder te brengen bij de Genderkamer is een nauwe samenwerking met de cultuur- en mediasector mogelijk. De ombudsman was één van de acties uit het actieplan tegen grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en audiovisuele sector. De ombudsfunctie maakt nauwe samenwerking mogelijk met bijvoorbeeld het bottom-up initiatief Engagement of sectororganisaties waarbij kennis en expertise in een wisselwerking gedeeld worden. Bovendien kan de Genderkamer flexibel inspelen op sectorale uitdagingen en kan de nodige sectorspecifieke expertise ontwikkeld worden die het meldpunt 1712 en de brede sector ten goede komt. 

Daarnaast heeft de minister ook beslist om Engagement van 2020 tot en met 2022 te ondersteunen met een driejaarlijkse projectsubsidie van € 60.000 per jaar. Engagement is een kunstenaarsbeweging die seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksisme en machtsmisbruik in de kunstwereld aankaart. De organisatie biedt op een laagdrempelige manier steun en advies bij psychosociale problemen die een gevolg zijn van grensoverschrijdend gedrag of discriminatie in de kunstwereld. Momenteel bereikt Engagement meer dan duizend kunstenaars uit disciplines als dans, theater, muziek, film en audiovisuele kunsten. 

Uittreksel strafregister

Volgens het decreet van 3 juni 2022 moeten nieuw aangeworven medewerkers die met kinderen of jongeren werken vanaf 1 februari 2023 een uittreksel uit het strafregister (model 596.2) voorleggen aan de (sociaal-)culturele organisatie waarvoor ze werken. Deze maatregel is een initiatief van de Vlaamse Regering binnen het Vlaams actieplan tegen seksueel geweld en geldt voor verschillende sectoren, maar vormt uiteraard slechts één schakel binnen een ruimer integriteits- en aanwervingsbeleid.

De verplichting geldt voor organisaties die een activiteit aanbieden die valt onder ‘opvoeding, psycho-medisch-sociale begeleiding, hulpverlening aan de jeugd, kinderbescherming, animatie of begeleiding van minderjarigen’. Dat wil zeggen dat alle (sociaal-)culturele organisaties met een jeugdwerking of een aanbod aan kinderen en jongeren onder dit toepassingsgebied kunnen vallen. Daarnaast geldt die maatregel niet enkel voor beroepskrachten, maar vallen ook vrijwilligers in de cultuursector onder deze verplichting.

Het Departement Cultuur, Jeugd en Media ontwikkelde in samenwerking met de sector een draaiboek, om zo culturele organisaties concrete handvaten te geven over de uitvoering van deze verplichting. Daarin leggen we concreet uit hoe je de controleverplichting moet toepassen: wie moet een uittreksel voorleggen en wie niet? Wanneer moet dat gebeuren? En hoe ga je als organisatie om met de gegevens op het uittreksel?

Op 10 en 16 maart 2023 gaven we tijdens een webinar meer uitleg over het uittreksel strafregister voor de cultuursector. Heb je het gemist of wil je de info doorsturen naar een van je collega’s?

Nieuw actieplan tegen grensoverschrijdend gedrag in de Vlaamse mediasector

Op 7 maart 2022 heeft de Vlaamse mediasector samen met de minister van Media het actieplan tegen grensoverschrijdend gedrag in de Vlaamse mediasector voorgesteld. Grensoverschrijdend gedrag blijft in de hele samenleving een belangrijk probleem. Ook in de mediasector zijn nog steeds gevallen van grensoverschrijdend gedrag te betreuren. Dat probleem wil de Vlaamse mediasector concreet aanpakken met dit actieplan. Het actieplan is opgebouwd aan de hand van vier belangrijke doelstellingen waarbij de acties rekening houden met de verschillende spelers binnen de mediasector. De nadruk binnen dit actieplan ligt heel duidelijk op preventie met de focus op het delen en centraal stellen van informatie en het versterken van professionals.

Meer informatie over het actieplan is terug te vinden op de website van mediarte. Daar vind je de engagementsverklaring die ondernemingen kunnen ondertekenen, om aan te tonen dat ze dit actieplan onderschrijven.

Contactpersonen voor het parket

Twee medewerkers fungeren voor het Departement Cultuur, Jeugd en Media als contactpersoon voor de mededeling van strafrechtelijke vervolgingen en veroordelingen door het parket.

Ellis Van Miert
Kennis en Beleid
02 553 09 05
Cultuur en Media
Joost Van Haelst
Kennis en Beleid
02 553 33 73
Jeugd

Meer info

Heb je hier vragen over? Contacteer dan