Nieuwe selectie religieus erfgoed op Topstukkenlijst
De Topstukkenlijst is een uitgebreide lijst cultuurgoederen die gestaag groeit. Onlangs voegde de Vlaamse minister van Cultuur enkele prachtige voorwerpen toe die tot de categorie religieus erfgoed behoren. Vanaf nu zijn ze definitief beschermd als Vlaams topstuk en moeten ze in Vlaanderen bewaard blijven.
Verering van de Heilige Job
Wezemaal is een van de oudst bekende plaatsen met een Sint-Jobsdevotie in de Nederlanden. De vroegste vermelding van de verering te Wezemaal dateert uit 1437, maar de verering moet zeker al in 1377 gestart zijn.
Het beeld van Sint-Job in de Wezemaalse Sint-Martinuskerk is deel van deze eeuwenlange vereringstraditie. De wijze waarop Job als een zittende, triomferende profeet met een laaiende vlammenbundel in de linkerhand wordt voorgesteld, is weinig courant. Er zijn niet veel gepolychromeerde houtsculpturen van de Leuvense laatgotiek van rond 1400 bewaard. Dit beeldje is er een van en misschien zelfs het enige overgebleven exemplaar.
Het hele jaar door offerden pelgrims giften aan het beeld. Op de naamdag van Job op 10 mei werd het beeld in een processiemantel getooid en rondgedragen. Vanaf de jaren 1960 stokte de bedevaart naar Wezemaal. Dankzij de opname van dit beeld in de Topstukkenlijst verdwijnt het mirakelbeeld niet uit het collectieve geheugen van de Vlaamse Gemeenschap.
Pre-Eyckiaanse panelen
In de Heilige Maria-Magdalenakerk te Neerlanden wordt een paneel met de Heilige Anna te Drieën bewaard. Het is een zeer zeldzaam paneel uit onze gewesten van de eerste decennia van de 15de eeuw. Het wordt beschouwd als unieke getuige van de schilderkunst in Vlaanderen van vóór de gebroeders Van Eyck en de andere Vlaamse Primitieven.
De “Graflegging van Christus” op een paneeltje in vierpasvorm uit het Gentse Museum voor Schone Kunsten dateert eveneens van vóór de Vlaamse Primitieven. Het toont aan dat er rond 1400 een groeiende devotie bestond voor de Passie van Christus. Bij dergelijke taferelen vormde de expressie van medelijden en verdriet een hele uitdaging voor de kunstenaar.
Ook de beschilderde triptiek-reliekhouder van de sluier van Onze-Lieve-Vrouw, mogelijk van lokale Tongerse makelij, is een zeldzaam voorbeeld van pre-Eyckiaanse schilderkunst. Op het middelste paneel van de triptiek wordt het reliek in kwestie gepresenteerd door 2 zwevende engelen. Dat reliek werd eeuwenlang bedekt door een reliekdoek uit kostbare stoffen en materialen. Deze Tongerse triptiek-reliekhouder maakt deel uit van de kostbare stukken uit de O.-L.-Vrouw-Geboortebasiliek in Tongeren en wordt tentoongesteld in het Teseum.
Kerkschat, reliekenschat
Relieken zijn de kern van de kerkschat die in het Teseum wordt tentoongesteld. Die relieken worden onder andere in kostbare reliekentassen bewaard. Die stoffen reliekbuidels stonden al op de Topstukkenlijst, maar nu worden de stofrelieken en reliekomhulsels van de 8ste tot de 16de eeuw aan de lijst toegevoegd. Samen vormen ze een zeldzame en uitzonderlijke verzameling textielfragmenten, herkomstig uit belangrijke middeleeuwse centra zoals Byzantium, Sicilië, Spanje, Italië en zelfs China.
Relieken werden ook in kostbare reliekhouders gevat. Een mooi voorbeeld daarvan is deze zeldzame trapeziumvormige reliekhouder met houten kern en zilverslag waarin een tekst werd gedreven. De andere reliekhouders in zilver, kristal en andere kostbare materialen die in de Topstukkenlijst werden opgenomen, vind je terug via de Topstukkendatabank.
Het Teseum bewaart ook een aantal uitzonderlijke stukken zoals een reeks van twaalf zilveren laatgotische koorkapgespen, die van een buitengewone kwaliteit zijn. Enkele gespen konden geïdentificeerd worden als het werk van toonaangevende Tongerse edelsmeden zoals Godfried en Gisbert Gufkens.
De ivoren diptiekplaat met H. Paulus uit de 6de eeuw was onderdeel van een diptiek dat werd gebruikt in het canongebed, waarbij de namen van de overleden bisschoppen werden afgelezen. Zulke ivoren diptieken waren ook in hun tijd al zeldzame en kostbare stukken.
De gouden gordelgesp of agraaf in email champlevé en ingelegd met amethisten en groene agaat is een uiterst zeldzaam en artistiek hoogstaand voorbeeld van Merovingische emailkunst in onze gewesten.
Tot slot is er ook het indrukwekkende 11de-eeuwse Christushoofd uit notenhout, waarvan de ogen oorspronkelijk met glaspasta waren ingelegd. Het behoorde waarschijnlijk toe aan een monumentaal kruisbeeld dat als genadebeeld werd vereerd. Er zijn slechts weinig Christusvoorstellingen waar de verhevenheid in het lijden met zo’n milde berusting samengaat.
De bovenstaande werken zijn slechts een greep uit de rijke verzameling aan topstukken die in het Teseum bewaard worden. Alle topstukken vind je terug in de Topstukkendatabank.
Over de topstukkenlijst
Het Topstukkendecreet zorgt voor de bescherming van roerend cultureel erfgoed dat voor de Vlaamse Gemeenschap in Vlaanderen bewaard moet blijven. Het gaat om objecten met een bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis.
Op basis van het decreet wordt een Topstukkenlijst van zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen opgesteld. Voor die beschermde voorwerpen gelden speciale beschermingsmaatregelen en uitvoerbeperkingen. Het behoud van dit erfgoed is van groot belang. Daarom bestaan er ook restauratiesubsidies voor.