COLUMN. “Een robuust watersysteem vraagt om een visie die het buitengebied, stedelijke ontwikkeling en water samenbrengt.” – Bram Vogels, Vlaamse Milieumaatschappij
Klimaatverandering is onze dagelijkse realiteit geworden. Langdurige droogte en hevige regenval wisselen elkaar steeds sneller af, met verwoestende gevolgen voor onze omgeving, biodiversiteit, landbouw en infrastructuur. Voor Bram Vogels, Teamverantwoordelijke Watertoets bij de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), betekent dit dat we ons watersysteem robuuster moeten maken.
De kern van het probleem: een onbalans in ons watersysteem
Ons watersysteem is niet voorbereid op de extremen die we steeds vaker meemaken. Langdurige droogte leidt tot een verlies van biodiversiteit in onze waterlopen en grote schade aan landbouwteelten, terwijl zware regenval eveneens tot overstromingen en schade leidt. Dit is deels te wijten aan de manier waarop onze regio is ingericht: Vlaanderen is een van de meest verharde gebieden in Europa. Water kan nauwelijks de bodem indringen, wat zowel tijdens droogte als bij hevige regenval problemen veroorzaakt.
Daarnaast kampen we met ruimtelijke ordening die in het verleden vaak geen rekening hield met het watersysteem. Bouwen in overstromingsgebieden, het verbergen van waterlopen onder stedelijk gebied en onvoldoende bronmaatregelen versterken de kwetsbaarheid van onze omgeving.
Naar een slimmer en robuuster watersysteem
Bij de VMM streven we naar een watersysteem dat beter bestand is tegen de grillen van het klimaat. Dit doen we door waterlopen open te maken waar mogelijk, groene en blauwe assen uit te breiden, en ruimte te creëren in overstromingsgevoelige gebieden. Het recent herbestemmen van honderden hectaren in zogenaamde signaalgebieden – onbebouwde maar harde bestemmingen in overstromingsgebied – door de Vlaams regering is ook een zeer belangrijke stap.
Tegelijk proberen we nieuwe bouwprojecten klimaatbestendig te maken. Door goed onderbouwde watertoetsen willen we ervoor zorgen dat nieuwe infrastructuur niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst veilig is. Slim ontwerp, zoals bovengrondse infiltratie en integratie van water in stedelijke plannen, speelt hierin een sleutelrol.
Het belang van samenwerking en langetermijndenken
De uitdagingen zijn groot, en als waterbeheerder hebben we niet overal grip op. Daarom is samenwerking met andere stakeholders essentieel. Onze adviezen via de watertoets worden gelukkig over het algemeen goed gerespecteerd, maar het blijft een uitdaging om alle partijen te overtuigen van de lange termijn meerwaarde van onze maatregelen. Overstromingen raken een gevoelige snaar, wat helpt om bewustwording te creëren, maar droogte en subtielere effecten vragen meer uitleg en geduld.
Blik op de toekomst
De focus bij de VMM blijft onveranderd: een robuust watersysteem dat niet alleen de huidige, maar ook de toekomstige uitdagingen aankan. Hoewel we al jaren inzetten op klimaatadaptatie, wordt de urgentie steeds duidelijker. Dankzij nieuwe inzichten verbeteren we continu onze aanpak. Het besef groeit dat waterbeheer meer is dan enkel praktische oplossingen: het vraagt om een visie die natuur, stedelijke ontwikkeling en water samenbrengt.