Pers

Terug naar overzicht
Brussel

Met eDNA de mythische grote modderkruiper op het spoor


Op basis van environmental DNA- of kortweg eDNA-barcoding-technieken, hebben wetenschappers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) aangetoond dat de grote modderkruiper zich in Vlaanderen nog op heel wat meer locaties verschuilt dan oorspronkelijk gedacht.

Grote modderkruiper, ooit een typische vissoort van stilstaande wateren, is er de laatste decennia dramatisch op achteruit gegaan. Zo sterk zelfs dat men ervoor vreest dat de soort zich in Vlaanderen op de rand van uitsterven bevindt. Door zijn erg mysterieuze nachtelijke levenswijze, wordt deze vis slechts zeer uitzonderlijk waargenomen, waardoor een accurate inschatting van zijn voorkomen vrijwel onmogelijk is.

EDNA barcoding maakt gebruik van sporen van stukjes DNA die organismen in de omgeving achterlaten (vandaar de naam environmental). Deze kunnen via gespecialiseerde en erg geavanceerde technieken worden opgepikt. Net als een forensisch onderzoeksteam dat op een plaats delict zoekt naar sporen van daders, kan op die manier naar de aanwezigheid van een organisme worden gezocht dat zich mogelijk ergens in de omgeving verscholen houdt. Zeker in poelen, vijvers, sloten, rivieren enzovoort vergemakkelijkt eDNA-barcoding de detectie van vissen en amfibieën.

Grote modderkruiper is niet alleen in Vlaanderen, maar over heel Europa sterk bedreigd. Bij ons is de rodelijst-status van deze soort “onvoldoende gekend, maar vermoedelijk met uitsterven bedreigd”, en ook op Europees niveau geniet ze de hoogste bescherming. De laatste tien jaar werd grote modderkruiper in Vlaanderen nog slechts op drie plaatsen gevangen, maar men vermoedde dat ze nog elders sporadisch voorkwam.

Genetici van het INBO hebben daarom, in samenwerking met het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren en Natuurpunt, in 2018 een uitvoerige eDNA-screening gedaan naar zijn aanwezigheid in Vlaanderen. Hiervoor werden van meer dan 50 potentieel geschikte plaatsen (in 8 gebieden) waterstalen onderzocht. Verrassend genoeg bleek dat grote modderkruiper nog op 40% van deze onderzochte locaties aanwezig was.

Dat deze bevindingen betrouwbaar zijn, werd al aangetoond in voorafgaand onderzoek waaruit bleek dat met deze techniek 1 uitgezet exemplaar in een vijver van 10 x 30 m kan worden waargenomen. Ook werd de soort duidelijk opgepikt op elk van de drie referentielocaties waar grote modderkruiper recent nog werd gevangen. De meeste van de locaties waar de soort via dit onderzoek werd aantroffen, waren historische vindplaatsen waarvan men dacht dat de soort er uitgestorven was. Hoewel er weliswaar vermoedens waren dat de soort mogelijk ook voorkwam in het Berlarebroek (Oost-Vlaanderen), wordt dit met dit onderzoek ook bevestigd.

Deze resultaten illustreren het enorme potentieel van deze techniek voor deze en heel wat andere soorten.

Persinfo:  Rein Brys, senior onderzoeker, tel 0486 74 29 66 -- Koen Van Muylem, woordvoerder, tel 0473 814 928