Als Vlaamse overheid staan we voor inclusie en diversiteit op de werkvloer. We willen dat iedereen zich gerespecteerd en gewaardeerd voelt, ongeacht hun seksuele oriëntatie, genderidentificatie en -expressie (SOGIE). Maar onderzoekers Sandra Bogaers, Koen Van Laer en Patrizia Zanoni stelden vast dat subtiele discriminatie op basis van seksuele oriëntatie, genderidentiteit en expressie nog altijd een probleem is.

Koen: “We interviewden 20 LGBTQI+-werknemers over hun ervaringen en namen na ongeveer een jaar vervolginterviews af. In tussentijd vroegen we de medewerkers een dagboek bij te houden. Alle andere collega’s in de Vlaamse overheid konden ook voorbeelden van subtiele discriminatie op de werkvloer aan ons beschrijven. Samen leverde dit informatie op om het probleem grondig in kaart te brengen.”

De onderzoekers richtten zich op drie kernvragen om de subtiele discriminatie op basis van seksuele oriëntatie, genderidentiteit en expressie binnen de Vlaamse overheid in kaart te brengen.

Ten eerste onderzochten ze welke vormen van subtiele discriminatie er binnen deze organisatie specifiek voorkomen. Denk bijvoorbeeld aan LGBTQI+-werknemers die omwille van seksuele oriëntatie, genderidentificatie of -expressie genegeerd worden door collega’s of professioneel minder serieus genomen worden. Of ze krijgen te maken met ongepast taalgebruik, overdreven interesse in hun seksualiteit of opmerkingen over hun uiterlijk.

Ten tweede focusten ze op hoe LGBTQI+-medewerkers deze voorvallen ervaren. De onderzoekers vonden dat deze voorvallen bijvoorbeeld kunnen leiden tot gevoelens van frustratie en eenzaamheid of de ervaring niet gerespecteerd en niet ‘normaal’ beschouwd te worden. Een gebrek aan steun van omstaanders kan die gevoelens versterken. Tot slot hebben de onderzoekers gekeken naar de mogelijke reacties en acties van verschillende actoren binnen de Vlaamse overheid om subtiele discriminatie aan te pakken. Dat gaat van bewustwording en trainingen tot beleidsmaatregelen en de uitbouw van een inclusieve werkcultuur.

> Ontdek alle details van het onderzoek en leer hoe je als collega of omstaander kan reageren als je getuige bent van ongepast gedrag tijdens het infomoment en de omstaanderstraining op 9 mei.

Koen: “Subtiele discriminatie op basis van seksuele oriëntatie, genderidentiteit en expressie is een vorm van discriminatie waarmee LGBTQI+-werknemers nog steeds vaak te maken krijgen. Het gaat om alledaagse opmerkingen en gedragingen die een negatieve impact hebben op de mensen die ze ervaren. Door het kleinschalige, ambigue en soms onbedoelde karakter worden ze vaak niet erkend als discriminerend en door veel collega’s als ‘normaal’ beschouwd. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over de vraag ‘Wie is de man en wie de vrouw in jullie relatie?’ aan een homoseksuele collega of de opmerking ‘Jij ziet er niet lesbisch uit’. Als je telkens weer gelijkaardige vragen en opmerkingen krijgt – zowel binnen als buiten het werk – dan kan die opeenstapeling van kwetsende ervaringen en confrontaties met vooroordelen zware gevolgen hebben. Het kan leiden tot frustraties, stress, gevoelens van eenzaamheid, twijfels of je wel jezelf mag zijn. Dat kan uiteindelijk prestatieproblemen en zelfs burn-outs of een ontslag triggeren.”

Leen De Bolle is kersvers Vlaams Diversiteitsambtenaar: “De dienst Diversiteitsbeleid telt 12 medewerkers. We staan klaar om leidinggevenden en werknemers te helpen om subtiele discriminatie opbouwend aan te pakken. Daarvoor is vooral een mentaliteitsverandering nodig. Want we zitten met zijn allen nog veel te vaak vast bij onze intenties: ‘Ja maar, ik heb het goed bedoeld. Dan kan ik er toch niets aan doen dat mijn opmerking verkeerd overkomt?’ Als je in plaats daarvan vertrekt vanuit het effect bij de ander, groeit het wederzijdse respect. Want de ander apprecieert dat jij rekening houdt met de manier waarop je opmerking over komt. Daardoor ga je kwetsende uitspraken vermijden, ook al zijn die zogezegd goedbedoeld. Meteen ook de reden waarom we een gemeenschappelijke taal nodig hebben om gevoelige zaken bespreekbaar te maken. Want dan kunnen we echt werk maken van een cultuuromslag.”

Leen: “Als collega moet je eerst bewust zijn dat een uitspraak of bepaald gedrag subtiel discriminerend is. Pas dan kun je als omstaander ook effectief gaan reageren. Daarvoor heb je empathie nodig - de vaardigheid om je in te leven in de situatie van de ander. Om tot die respectvolle openheid op de werkvloer te komen, werken we bij DDB aan een strategische aanpak die de verschillende initiatieven overstijgt. Al blijven events wel een ideaal moment om meer bewustzijn te creëren over de problematiek en aan te geven hoe we dit samen aanpakken. Denk bijvoorbeeld aan de LGBTQI+-rondleiding op 12 mei in Brussel(opent in nieuw venster).”

Omstaanderstraining is een belangrijk instrument om bewustwording te creëren over hoe je als getuige of omstaander het beste kunt reageren op situaties van subtiele discriminatie. Stijn Tondeur, vormingsmedewerker bij het Agentschap Integratie en Inburgering, begeleidt je tijdens deze training van theoretische inzichten naar een praktische houvast via concrete casussen. Want het is vaak lastig om als omstaander te reageren, omdat je soms niet weet wat je moet doen of zeggen. Ontdek daarom verschillende mogelijkheden om zelf actie te ondernemen, in plaats van te denken dat iemand anders wel zal ingrijpen. Tegelijk helpt de training om het thema van discriminatie binnen de organisatie bespreekbaar te maken. Door grenzen te leren benoemen draag je bij aan het welzijn van de hele organisatie.

> Lees hoe Stijn Tondeur je tijdens zijn omstaanderstraining helpt om te reageren op ongepast gedrag.

Leen: “De dienst Diversiteitsbeleid zoekt naar strategische hefbomen om een inclusieve cultuur te realiseren waarbij niemand zich gekwetst voelt. Daarvoor zetten we in op de versterking van werknemers en leidinggevenden. Want ieder kan vanuit een ander perspectief binnen een team de uitdagingen aanpakken. Zo kan het draagvlak groeien. Daarom onze warme oproep om deel te nemen aan de workshops tijdens de IDAHOT-eventdagen. Daarin leer je om subtiele discriminatie te herkennen en zo goed mogelijk te reageren in een gespannen situatie. Zo leer je opbouwend te reageren als slachtoffer, maar ook als omstaander of bondgenoot. Dan maken we samen werk van een inclusieve en respectvolle werkomgeving.”