Gedaan met laden. U bevindt zich op: Ecologische kansen koppelen aan kustbescherming Nieuwsberichten van Kustvisie

Ecologische kansen koppelen aan kustbescherming

Nieuwsbericht
3 maart 2023

In het Kader van Ambities van Kustvisie werden vier doelstellingen gedefinieerd waaraan het toekomstige voorkeursalternatief moet voldoen. Zo moet het voorkeursalternatief toekomstgericht zijn, waarbij waar mogelijk wordt gekozen voor ‘op de natuur gebaseerde oplossingen’. Daardoor kan het voorkeursalternatief op termijn immers ecologische systemen herstellen en verrijken. Maar wat zijn ‘op de natuur gebaseerde oplossingen’? En welke ‘oplossingen’ kunnen we effectief inzetten om onze kust te beschermen?

Op de natuur gebaseerde oplossingen (ook wel nature based solutions genoemd) zijn oplossingen die inspiratie halen uit de natuur en zodoende de natuur en natuurlijke processen gebruiken om problemen op te lossen en die tegelijkertijd goed zijn voor milieu en mens. Dergelijke ecosysteemaanpak ondersteunt, versterkt en/of verbetert het ecosysteem. Zodat het ecosysteem beter functioneert en ons op die manier functies levert die ons en onze maatschappij ten goede komen. Op de natuur gebaseerde oplossingen kunnen niet enkel ingezet worden voor kustbeschermingsmaatregelen: ze zijn ook een meerwaarde op vlak van groene beleving, gezondheid en ontspanning.

Drie types oplossingen

Binnen Kustvisie kijken we naar drie verschillende types op de natuur gebaseerde oplossingen die ingezet kunnen worden voor kustbescherming:

  • Zachte oplossingen, zoals het aanvullen van zand op oevers, stranden en duinen
  • Soortengerichte oplossingen, zoals de aanleg van helmduinen
  • Hybride oplossingen met zachte en harde elementen, zoals de aanleg van een duin voor een dijk of vice versa

Zachte oplossingen maken gebruik van natuurlijk materiaal en natuurlijke processen, zonder harde infrastructuur zoals beton. Er is een onderscheid tussen ‘passieve’ en ‘actieve’ oplossingen. Een passieve oplossing is bijvoorbeeld het toevoegen van zand om het strand of de duinen uit te breiden. Actieve oplossingen maken daarentegen gebruik van planten of diersoorten. De meer passieve vormen zijn zeker geen nieuwe oplossingen en worden al lange tijd toegepast aan onze kustlijn. Het betrekken van planten en rifsoorten is wel nieuwer en nog voorwerp van wetenschappelijk onderzoek.

Soortengerichte oplossingen richten zich op het beschermen en herstellen van specifieke soorten en hun leefgebieden als een manier om bredere ecologische problemen aan te pakken. Denk dan bijvoorbeeld aan de aanleg van helmduinen. Dit gaat verder dan zand aanvullen: ook de vegetatie (helmgrassen) wordt mee aangeplant. Dit is nuttig wanneer alleen de zachte oplossingen niet of niet snel genoeg ook de juiste soorten aantrekken.

Ten slotte zijn er ook hybride oplossingen die zachte en harde elementen met elkaar combineren. Bijvoorbeeld een dijk die voor een duin komt te liggen of andersom.

We bekijken voor alle alternatieven welke type oplossingen binnen het lint mogelijk zijn. Indien er voldoende ruimte beschikbaar is, kunnen oplossingen met duinen als volwaardige zeewering vormgegeven worden. Wanneer minder ruimte beschikbaar is, of wanneer er opportuniteiten zijn om de zeedijk te integreren in de maatregel, kan een combinatie van zachte en harde maatregelen een oplossing bieden. Zoals bijvoorbeeld de grasdijk in Westende. Wegens de sterk verharde omgeving in havens zijn daar vandaag minder opportuniteiten voor op de natuur gebaseerde oplossingen.

Oog voor huidige én toekomstige kustgebruikers

Het is niet vanzelfsprekend om eenduidig te stellen dat één op de natuur gebaseerde oplossing beter of slechter is. In de analyses die we voor Kustvisie maken kijken we immers naar een breed overzicht van mogelijke voordelen van natuurlijke elementen voor de mens. Sommige voordelen zijn echter voor specifieke sectoren (visserij, drinkwater, recreatie), andere voordelen zijn meer generiek van globaal belang (luchtkwaliteit, waterkwaliteit, biodiversiteit).

Binnen Kustvisie bestuderen we op welke manier op de natuur gebaseerde oplossingen met zowel de huidige als de toekomstige kustgebruikers en functies (wandelaars, strandcabines, surfclubs, horeca, etc.) gecombineerd kunnen worden. Aandachtspunten hierbij zijn onder meer de toegankelijkheid (hulpdiensten, ouderen, rolstoelen, kinderwagens), het zeezicht en de connectie met de zee en de adaptiviteit van de maatregelen.

We gaan gericht op zoek naar oplossingen met ruimte voor de instandhouding van de bestaande flora en fauna. Zodat met het voorkeursalternatief ecologische systemen op termijn zullen kunnen herstellen en verrijken. Door middel van het evaluatiekader toetsen we hoe elk van de alternatieven daaraan voldoen. We blijven met Kustvisie op strategisch niveau: we geven aan in welke zones op de natuur gebaseerde oplossingen kunnen en aan te raden zijn. Maar we gaan nog niet in detail in op de specifieke invulling.

Beproefde aanpak

Het Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust (MDK) maakt al meer dan tien jaar gebruik van op de natuur gebaseerde oplossingen om onze kustlijn te beschermen. Bij de uitvoering van de maatregelen gaat MDK uit van het principe “zacht waar het kan, hard waar het moet”. Dat betekent dat er waar nodig extra zand wordt aangebracht op het strand om een hoger en breder strand te creëren. Stormgolven verliezen hierop hun kracht en energie vóór ze schade kunnen toebrengen aan de dijken of de bebouwing. Hoewel er na elke winterstorm hier en daar kliffen ontstaan op het strand toonde onderzoek ook aan dat na een storm het strand deels spontaan herstelt in de daaropvolgende maanden. Zandtoevoegingen zorgen er ook voor dat we een stevig kustfundament in stand kunnen houden op een natuurlijke en zo kost-efficiënt mogelijke manier.

Op het strand ter hoogte van Domein Raverszijde bouwde MDK samen met het Waterbouwkundig Laboratorium van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) en het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) een ‘living lab’. Het bestaat uit een betonnen onderzoeksdijk en een speciaal aangeplante duin voor de dijk van Raversijde. Als een levend laboratorium op het strand moet dit onderzoek de kustbescherming nog efficiënter maken. Zodat we de natuur nog beter kunnen begrijpen, en zodoende op de natuur gebaseerde oplossingen nog beter kunnen invullen.