Stemrecht en stemplicht bij verkiezingen
Wie stemgerechtigd is in België, moet ook deelnemen aan de verkiezingen. Met deelname aan de verkiezingen wordt bedoeld:
- zich begeven naar het stemlokaal
- het stemhokje binnentreden
- een stem uitbrengen (dat kan ook een blanco stem zijn)
- het stemhokje verlaten
- en het stembiljet in de stembus stoppen (bij digitale stemming met stemcomputers komt er ook het scannen van het stembiljet bij).
Als u niet in staat bent om alleen het stemhokje te betreden of om zelf uw stem uit te brengen, mag u zich met toestemming van de voorzitter van het stembureau door iemand laten begeleiden of bijstaan. De voorzitter zal dat vermelden in het proces-verbaal.
Als u weigert het stemhokje binnen te gaan, wordt u in het proces-verbaal genoteerd als ‘afwezige kiezer’.
Op Vlaanderenkiest.be leest u hoe u geldig kunt stemmen. U vindt er ook demonstratiefilmpjes (met ondertitels) voor:
- stemmen met potlood en papier
- digitaal stemmen met stemcomputers van de vorige generatie
- digitaal stemmen met stemcomputers van de nieuwe generatie (enkel in de gemeenten Bocholt, Bree, Dilsen-Stokkem, Kinrooi, Lennik, Maaseik, Putte, Sint-Truiden, Tongeren en Wemmel).
Stemplicht
In België zijn alle Belgen vanaf de leeftijd van 18 jaar verplicht om deel te nemen aan de stemming, ook als ze niet in staat zijn om naar het stemlokaal te gaan.
In aanloop naar de verkiezingen stuurt de gemeente u een oproepingsbrief, ten laatste 15 dagen voor de start van de verkiezingen. Op die brief staat o.a. vermeld:
- in welke gemeente en in welk stemlokaal u moet gaan stemmen
- de openingsuren van het stemlokaal
- en wat u naast de brief moet meebrengen (bv. identiteitskaart).
Voor de lokale verkiezingen van 14 oktober 2018 moest u stemmen in de gemeente waar u ten laatste op 1 augustus 2018 was gedomicilieerd (ook al bent u naar een andere gemeente verhuisd).
Op voorwaarde dat u een geldige reden hebt om zelf niet aan de verkiezingen deel te nemen, kunt u een volmacht aan een andere kiezer geven. Ook als u zich op de dag van de verkiezingen in het buitenland bevindt kunt u een volmacht geven.
Als u als Belg in het buitenland woont, geldt de stemplicht niet automatisch. U moet eerst een aanvraag indienen tot deelname aan de federale en de Europese verkiezingen (als u geen domicilie in België hebt, kunt u sowieso niet deelnemen aan de lokale, provinciale en regionale verkiezingen).
Stemrecht
Als Belg bent u stemgerechtigd als u aan de volgende voorwaarden voldoet:
- U moet minstens 18 jaar zijn, ten laatste op de dag van de verkiezingen (leeftijdsvoorwaarde).
- U mag niet geschorst of uitgesloten zijn van het kiesrecht.
- U moet ingeschreven zijn in het bevolkingsregister van uw gemeente, ten laatste op de dag dat de kiezerslijst wordt afgesloten (inschrijvingsvoorwaarde).
Stemrecht voor niet-Belgen
Als buitenlander in België kunt u onder bepaalde voorwaarden als kiezer deelnemen aan bepaalde verkiezingen:
- de gemeenteraadsverkiezingen (en stadsdistrictraadsverkiezingen in stad Antwerpen)
- de Europese verkiezingen (als u de nationaliteit hebt van één van de landen van de Europese Unie):
- ofwel stemt u in uw land van herkomst
- ofwel schrijft u zich in op de kiezerslijst van uw gemeente (u mag dan enkel stemmen op de Belgische lijsten).
Niet-Belgen (binnen of buiten de Europese unie) mogen dus niet deelnemen aan:
- de federale verkiezingen
- de regionale verkiezingen
- de verkiezingen voor de provincieraad
- en de rechtstreekse OCMW-raadsverkiezingen in Voeren en in de zes faciliteitengemeenten rond Brussel.
Als EU-onderdaan of niet-Belg van buiten de Europese Unie hebt u de keuze al dan niet een aanvraag in te dienen om te mogen stemmen. Zodra u echter dat stemrecht hebt verkregen, bent u ook verplicht te gaan stemmen.
Wilt u als buitenlander deelnemen aan bepaalde verkiezingen, dan moet u aan de volgende voorwaarden voldoen:
- U moet minstens 18 jaar zijn, ten laatste op de dag van de verkiezingen.
- U mag niet geschorst of uitgesloten zijn van het kiesrecht.
- U moet ingeschreven zijn:
- in het bevolkingsregister of vreemdelingenregister van een Belgische gemeente (uw hoofdverblijfplaats)
- en op de kiezerslijst.
Inwoners van buiten de EU moeten op het ogenblik van de indiening van de aanvraag 5 jaar ononderbroken hun wettelijke hoofdverblijfplaats in België hebben.
Hoe moet ik mij inschrijven als buitenlandse kiezer?
Om u in te schrijven op de kiezerslijst moet u een aanvraagformulier invullen en tijdig indienen. Dat formulier kunt u gratis verkrijgen bij uw gemeentebestuur of downloaden op de verkiezingssite.
- Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018 moest u ten laatste op 31 juli 2018 uw aanvraag indienen voor inschrijving op de kiezerslijst.
- Voor de Europese verkiezingen van 26 mei 2019 moet u ten laatste op 28 februari 2019 ingeschreven zijn op de kiezerslijst.
De inschrijving blijft geldig voor de volgende verkiezingen, op voorwaarde dat u aan de kiesvoorwaarden blijft voldoen. Wenst u niet langer deel te nemen aan de verkiezingen, dan moet u schriftelijk afstand doen van uw hoedanigheid als kiezer.
Meer informatie
Meer informatie over stemrecht en stemplicht, volmachten en geldig stemmen vindt u op:
- de website Vlaanderenkiest.be:
- informatie over de lokale en provinciale verkiezingen
- deelname van niet-Belgen aan de gemeenteraadsverkiezingen (EU-onderdanen en niet-Belgen van buiten de EU)
- de website verkiezingen.fgov.be:
Ook interessant
Kunnen Belgen in het buitenland deelnemen aan verkiezingen in België?
Voor alle Belgen geldt de stemplicht, ook als u zich op de dag van de verkiezingen in het buitenland bevindt. Bent u toevallig op de dag van de verkiezingen in het buitenland (werk, studie of vakantie), dan kunt u een volmacht geven aan een andere stemgerechtigde Belg.
Als u als Belg in het buitenland woont geldt de stemplicht niet automatisch. U moet eerst een aanvraag indienen tot deelname aan:
- de federale verkiezingen
- de Europese verkiezingen.
Wie geen domicilie in België heeft, kan niet deelnemen aan de lokale, provinciale en regionale verkiezingen.
Federale verkiezingen
Als u Belg bent, maar in het buitenland woont, kunt u onder bepaalde voorwaarden deelnemen aan de federale Parlementsverkiezingen. U kunt uw stemrecht alleen uitoefenen:
- als u zich in de consulaire registers hebt laten inschrijven (ten laatste op 31 januari 2019)
- én als u de kiesvoorwaarden vervult.
Pas dan bent u automatisch onderworpen aan de stemplicht.
Vervolgens zal u worden uitgenodigd om een keuze te maken uit vijf procedures:
- de persoonlijke stemming:
- in een Belgische gemeente
- of in de Belgische diplomatieke of consulaire beroepspost (Belgische ambassade of consulaat) waar u bent ingeschreven
- de stemming bij volmacht:
- in een Belgische gemeente
- of in de Belgische diplomatieke of consulaire beroepspost waar u bent ingeschreven
- en de stemming per briefwisseling.
Europese verkiezingen
Belgen die in een andere lidstaat van de Europese Unie wonen, mogen ook deelnemen aan de Europese verkiezingen. Zij kunnen stemmen per brief.
- Eerst moet u een aanvraag indienen bij de Belgische diplomatieke of consulaire post (Belgische ambassade of consulaat - ten laatste op 31 januari 2019).
- In aanloop naar de verkiezingen stuurt het bijzonder kiesbureau bij de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken een stembiljet naar uw adres in het buitenland.
- U brengt uw stem uit op het stembiljet.
- De uitgebrachte stem moet vervolgens in een neutrale retouromslag worden teruggestuurd naar het bijzonder kiesbureau.
Meer info
Op de website Verkiezingen.fgov.be vindt u meer informatie over de voorwaarden en de stemprocedure voor Belgen die in het buitenland willen deelnemen aan verkiezingen.
Ik heb mijn oproepingsbrief verloren/niet ontvangen. Wat moet ik doen?
U moest stemmen in de gemeente waar u ten laatste op 1 augustus 2018 was gedomicilieerd. Die gemeente moest uw oproepingsbrief versturen ten laatste 15 dagen voor de start van de verkiezingen. Als u na 1 augustus was verhuisd, dan werd de oproepingsbrief verzonden naar uw vorige adres.
Hebt u geen oproepingsbrief ontvangen of bent u uw oproepingsbrief kwijt? Dan kunt u een duplicaat aanvragen bij de dienst Bevolking van uw gemeente. U kunt er tot op de dag van de verkiezingen terecht voor een duplicaat. Op deze oproepingsbrief wordt ‘DUPLICAAT’ vermeld door het gemeentebestuur.
U hebt geen oproepingsbrief en geen duplicaat
Als u op de kiezerslijst staat ingeschreven, mag het kiesbureau u tot de stemming toelaten, zelfs als u geen oproepingsbrief bij hebt. Maar dit kan enkel op vertoon van uw identiteitskaart of verblijfstitel.
Contacteer de dienst Bevolking van uw gemeente voor meer informatie over de oproepingsbrief.
U hebt op de dag van de verkiezingen geen identiteitskaart
Bij diefstal of verlies van uw identiteitskaart moet u onmiddellijk DOCSTOP bellen. Vervolgens moet u onmiddellijk aangifte doen bij de politie (diefstal) of bij het gemeentehuis (verlies). Gaat het om een verblijfstitel, dan moet u aangifte doen bij de politie (zowel diefstal als verlies).
De politie of het gemeentehuis geeft u een voorlopig bewijs van identiteit. Dat document volstaat om te kunnen stemmen.
Worden mijn reiskosten om te gaan stemmen terugbetaald?
Bepaalde groepen kiezers kunnen een tegemoetkoming krijgen om zich vanuit een andere gemeente naar het stembureau te verplaatsen. Ze kunnen een gratis treinbiljet krijgen of de terugbetaling aanvragen van de reiskosten die ze op de dag van de verkiezingen hebben gemaakt:
- kiezers die recent verhuisd zijn en op de dag van de verkiezingen niet meer verblijven in de gemeente waar ze moeten gaan stemmen
- loon- of weddetrekkenden die op de dag van de verkiezingen hun beroep uitoefenen in het buitenland of in een andere gemeente dan waar ze moeten stemmen, en de leden van hun gezin die met hen samenwonen
- studenten die voor hun studies in een andere gemeente verblijven dan de gemeente waar ze moeten stemmen
- personen die in behandeling zijn in een verpleeg- of gezondheidsinrichting in een andere gemeente dan de gemeente waar ze moeten stemmen.
Als u de trein in het binnenland neemt om te gaan stemmen, ontvangt u op vertoon van uw oproepingsbrief een gratis treinbiljet tweede klasse, heen en terug. Hou er rekening mee dat de loketbediende een bewijs kan vragen, bijvoorbeeld een attest van uw werkgever, van de verpleeg- of gezondheidsinrichting of van de onderwijsinstelling.
Als u een ander vervoermiddel gebruikt, kunt u bij het provinciebestuur van de plaats waar u moet gaan stemmen een aanvraag tot terugbetaling indienen. Voor deelname aan de lokale en provinciale verkiezingen van 14 oktober 2018 moet u ten laatste op 14 januari 2019 het vastgelegd formulier (A98) naar het provinciebestuur sturen, samen met de afgestempelde oproepingsbrief en een attest naargelang uw situatie (hoofdverblijfplaats, werkgever, onderwijsinstelling, verpleeg- of gezondheidsinrichting).
Het bedrag van de terugbetaling wordt berekend aan een tarief van 0,3460 euro per afgelegde kilometer. Opgelet: alleen het binnenlandse traject komt voor terugbetaling in aanmerking.
Meer info over reiskosten en het aanvraagformulier vindt u op de website Vlaanderenkiest.be.
Contact
Dienst Verkiezingen
- Adres
- Dienst VerkiezingenPark AtriumKoloniënstraat 111000 BrusselBelgië
- Telefoon
- 02 518 21 31
- Website