Etymologie

Achter elk woord schuilt een ontstaansgeschiedenis. Die is niet altijd even duidelijk. Zo heeft het toch heel Nederlands klinkende zolder zich door de eeuwen heen ontwikkeld uit het Latijnse woord solarium. De wetenschap die de herkomst en geschiedenis van woorden bestudeert, wordt etymologie genoemd. In een etymologisch woordenboek wordt de ontwikkeling van woorden stapsgewijs in kaart gebracht. Het begint bij de oudste geschreven bronnen in de taal van oorsprong, beschrijft alle tussenstadia en eindigt bij de moderne vorm. Vaak geven ze de oudste vindplaats in het Nederlands. In toponymische woordenboeken worden plaatsnamen (toponiemen) verklaard. Ten slotte zijn er nog antroponymische woordenboeken. Daarin komen voor- en familienamen aan bod.

Etymologische woordenboeken voor dialecten vindt u in de rubriek Dialecten.

algemeen
plaatsnamen
voor- en familienamen
andere etymologische boeken

algemeen

	Etymologiebank.nl: www.etymologiebank.nl Onlinedatabank die zoekt in een twintigtal etymologische woordenboeken tegelijk. Bevat onder andere het Etymologisch woordenboek van het Nederlands (2003-2009) en het Van Dale Etymologisch woordenboek (1997).
	Etymologisch woordenboek van het Nederlands (EWN) Het EWN is het belangrijkste woordenboek voor de etymologie van de algemene woordenschat van het moderne Nederlands. Het omvat vier boekdelen en kan ook gratis online worden geraadpleegd via www.etymologiebank.nl. Etymologisch woordenboek van het Nederlands: A-E (2003) M. Philippa, F. Debrabandere & A. Quak (Red.) Amsterdam: Amsterdam University Press ISBN 978 90 5356 653 4 Etymologisch woordenboek van het Nederlands: F-Ka (2005) M. Philippa, F. Debrabandere & A. Quak (Red.) Amsterdam: Amsterdam University Press ISBN 978 90 5356 746 3 Etymologisch woordenboek van het Nederlands: Ke-R (2007) M. Philippa e.a. (Red.) Amsterdam: Amsterdam University Press ISBN 978 90 5356 747 0 Etymologisch woordenboek van het Nederlands: S-Z (2009) M. Philippa e.a. (Red.) Amsterdam: Amsterdam University Press ISBN 978 90 5356 748 7
	Etymologisch woordenboek. Onze woorden, hun oorsprong en ontwikkeling (2011, 28e druk) J. de Vries & F. de Tollenaere Houten: Het Spectrum ISBN 978 90 491 0613 3
	Nederlandse woorden wereldwijd (2010) N. van der Sijs Den Haag: Sdu ISBN 978 90 12 58214 8
	Prisma Vreemde woorden. Betekenis, schrijfwijze en herkomst (2010, 27e druk) A. Kolsteren & E. Sanders Utrecht: Het Spectrum ISBN 978 90 491 0601 0
	Etymologie-dvd (2007) Den Haag: Genootschap Onze Taal Deze dvd omvat veertig etymologische naslagwerken uit de periode 1818-2001.
	Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen (2001) N. van der Sijs Amsterdam: L.J. Veen ISBN 978 90 204 2045 6 Kan ook online worden geraadpleegd via www.etymologiebank.nl en www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01_01/index.htm.

plaatsnamen

	De Vlaamse gemeentenamen. Verklarend woordenboek (2010) F. Debrabandere e.a. Leuven: Davidsfonds ISBN 978 90 5826 751 1
	Namen op de kaart. Oorsprong van de geografische namen in Nederland en Vlaanderen (2009) R. Reinsma Amsterdam: Atlas ISBN 978 90 450 1108 0 ISBN 978 90 450 1794 5 (e-book)
	Een geschiedenis van de namen van landen en volkeren (2006) J.R. Pauwels Berchem: EPO ISBN 90 6445 399 1
	Van hier tot Tokio. Hoe zijn aardrijkskundige namen ontstaan? (2006) R. Reinsma Den Haag: Sdu ISBN 90 12 10564 4

voor- en familienamen

	Nederlandse familienamen: www.cbgfamilienamen.nl Familienamendatabank van het Centrum voor familiegeschiedenis (CGB). In de databank zijn meer dan 320 000 familienamen opgenomen, waarbij het aantal naamdragers per provincie in 1947 en 2007 wordt vermeld. Bij 120 000 familienamen vindt u ook aanvullende informatie, zoals een naamsverklaring of gegevens uit archivalische en genealogische bronnen.
	Nederlandse voornamen: www.meertens.knaw.nl/nvb Op de site van het Meertens Instituut kunt u zoeken in een bestand van ongeveer 20 000 voornamen met daarbij een naamsverklaring en allerlei wetenswaardigheden. Onder de rubriek over voornamen vindt u algemene informatie over voornamen: populaire namen vroeger en nu, de (Nederlandse) naamwet, variatiemogelijkheden bij voornamen, geschiedenis van de Nederlandse naamgeving.
	Van Dale Voornamenboek (2018) H. Aalbrecht & P. Wagenaar Utrecht: Van Dale ISBN 978 94 6077 440 9
	Mijn familienaam. Waar komt die vandaan? (2012) F. Debrabandere Leuven: Davidsfonds ISBN 978 90 5826 860 0
	Achternamen in Nederland en Vlaanderen. Oorsprong, geschiedenis en betekenis (2006) J. Winkler & J. Nijen Twilhaar Den Haag: Sdu ISBN 978 90 12 11660 2
	Woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (2003, grondig herziene en vermeerderde uitgave) F. Debrabandere Amsterdam: L.J. Veen ISBN 978 90 204 0207 0

andere etymologische boeken

	Yankees, cookies en dollars. De invloed van het Nederlands op de Noord-Amerikaanse talen (2009) N. van der Sijs Amsterdam: Amsterdam University Press ISBN 978 90 8964 130 4
	Rari Nantes. Honderden Griekse en Latijnse geveugelde uitdrukkingen, afkortingen, voor- en achtervoegsels te gast in het Nederlands (2009) B. Mesotten Averbode: Altiora Averbode ISBN 978 90 317 2815 2
	Koffie, kaffer en katoen. Arabische leenwoorden in het Nederlands (2008) M. Philippa Amsterdam: Bulaaq ISBN 978 90 5460 162 3
	Rabarber, ragout en ratatouille. De herkomst van culinaire termen (2006) F. Spaargaren 's-Gravenhage: BZZTôH ISBN 978 90 453 0612 4
	Allemaal woorden (2005) E. Sanders Amsterdam: Prometheus ISBN 90 446 0765 9
	Van Dale Groot Leenwoordenboek. De invloed van andere talen op het Nederlands (2005) N. van der Sijs Utrecht: Van Dale Lexicografie ISBN 90 6648 027 8
	Verzamelde Merken. De betekenis van 3166 namen van producten en bedrijven verklaard (2004) R. Riezebos & J. Riezebos-Maliepaard Den Haag: Sdu ISBN 978 90 12 10134 9
	Hondsdraf. Waar komen onze woorden vandaan? (2004) N. van der Sijs Den Haag: Sdu ISBN 90 12 10087 8
	Nota bene. De invloed van het Latijn en Grieks op het Nederlands (2004) N. van der Sijs & J. Engelsman Den Haag: Sdu ISBN 90 5797 067 2