Gedaan met laden. U bevindt zich op: Tussen-n in samenstellingen (tussenklanken, tussenletters -e- en -en-) Tussenklanken en tussenletters

Tussen-n in samenstellingen (tussenklanken, tussenletters -e- en -en-)

Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee delen die beide ook zelfstandig kunnen voorkomen (keukentafel = keuken en tafel). Voor de tussenletters in afleidingen gelden andere regels.

Regel 1

VOORAF: Behoud de schrijfwijze van het linkerdeel van een samenstelling als dat zelf al op -en eindigt.

Er is dan geen tussenletter.

Voorbeelden
  • het linkerdeel is een zelfstandig naamwoord: havengebied, keukentafel, molensteen
  • het linkerdeel is een bijvoeglijk naamwoord: blikkendoos, dronkenman, goudenregen
  • het linkerdeel is een werkwoordsstam die eindigt op -en: rekenwonder, tekenpotlood
  • bijzonder geval met een infinitief als linkerdeel: zittenblijven, zittenblijver (zoals in blijven zitten)

Regel 2

We schrijven tussen de twee delen van een samenstelling -e- of -en- als we op die plaats een extra klank (een toonloze /e/, zoals in de) horen.

Of we die tussenklank als -e- of -en- schrijven, hangt niet van de uitspraak of de betekenis af, maar van de onderstaande regels. Sommige samenstellingen komen zowel met als zonder tussenklank voor.

Voorbeelden

- boek + winkel: boekenwinkel (naast boekwinkel)
- leeuw + moed: leeuwenmoed
- rijst + brij: rijstebrij

Regel 3 - Hoofdregel

HOOFDREGEL: Schrijf -en- als het linkerdeel een zelfstandig naamwoord is met een meervoud op -en, maar niet op -es (toonloze /e/, zoals in de, + meervouds-s). Schrijf -e- in de andere gevallen.

Ga van de meest voorkomende vormvariant uit als het linkerdeel zowel met als zonder eind-e voorkomt.

Voorbeelden

meervoud op -en, maar niet op -es → met -n-

  • het linkerdeel eindigt op een medeklinker: apenstreken, boekenwinkel, flessengroen, giraffennek (linkerdeel: giraf), huizenhoog, klassenraad (linkerdeel: klas), koninginnenhapje, leeuwenmoed, lerarenopleiding, mijlenver, oudemannenkwaal, paardenbloem, paddenstoel, perensap, ravenzwart, reuzenformaat, reuzenstoet, spinnenweb, urenlang, viersterrenhotel, wiegendood
  • het linkerdeel eindigt op een toonloze /e/: armenbuurt, invalidenwagen, jongerencafé, linzensoep, opgavenboek (linkerdeel: opgave), zedenles


meervoud op -en en -es → zonder -n-

  • het linkerdeel eindigt op een toonloze /e/: eindejaar (linkerdeel: einde), groenteafval, secondelang, Secretaressedag, tweefasepil, weidevogel


geen meervoud op -en → zonder -n-

  • het linkerdeel is een zelfstandig naamwoord dat alleen een meervoud op -es heeft: aspergesoep, campagneleider, modeshow
  • het linkerdeel is een zelfstandig naamwoord dat gewoonlijk alleen in het enkelvoud wordt gebruikt: gerstenat, rijstebrij, snottebel, zijdeteelt
  • het linkerdeel is een bijvoeglijk naamwoord of een woord met een vergelijkbare functie: klassespeler, kloteweer, reuzemop (geweldige mop), rodekool, vollemaan
  • het linkerdeel is een werkwoordsstam: brekebeen, knarsetanden, spinnewiel, wiegelied

Regel 3.1

UITZONDERING: Schrijf -e- in bijvoeglijke naamwoorden met als versterkend linkerdeel ape, bere, boorde, pikke, rete, reuze of steke.

Deze linkerdelen hebben als betekenis ‘heel erg’.

Voorbeelden

apetrots, beresterk, boordevol, pikkedonker, retegoed, reuzeleuk, stekeblind

Regel 3.2

UITZONDERING: Schrijf -e- als de betekenis van de samenstellende delen nauwelijks of niet meer herkenbaar is (versteende samenstelling), of als het woord maar in schijn een samenstelling is (vermeende samenstelling).

Voorbeelden

apekool, bakkebaard, bolleboos, bruidegom, hazewind, kattebelletje (haastig geschreven briefje), kinnebak, klerezooi, nachtegaal, petekind, rammenas, ruggespraak, schattebout, sikkepit, wielewaal

Regel 3.3

UITZONDERING: Schrijf -e- in woorden met als linkerdeel hel, maan, zon, (onze)lievevrouw en (Onze-)Lieve-Vrouw, en in het woord Koninginnedag.

Het linkerdeel is in deze woorden uniek in de context.

Voorbeelden

hellevuur, maneschijn, zonnestraal, lievevrouwebeestje, onzelievevrouwebedstro, Lieve-Vrouwekapel, Onze-Lieve-Vrouwekerk

Regel 3.4

UITZONDERING: Schrijf -en- als het linkerdeel een vrouwelijke persoonsnaam is die van een mannelijke persoonsnaam (met een meervoud op -en) is afgeleid door toevoeging van het achtervoegsel -e.

Voorbeelden

agentenuniformrokje, studentenzwangerschap

Regel 3.5

UITZONDERING: Behoud de oorspronkelijke spelling in samenstellingen met oude naamvalsvormen.

Voorbeeld

‘s anderendaags, grotendeels, inderminneregeling, ingebrekestelling, meestentijds, merendeel, tenlastelegging

Stel uw vraag
Volg Team Taaladvies op