Na de gemeenteraadsverkiezingen krijgen de verkozenen voor de gemeenteraad in afnemende volgorde van lijstgrootte een initiatiefrecht toegekend. Dat initiatiefrecht heeft als doel een meerderheid te vormen. Het initiatiefrecht komt eerst toe aan de verkozene met het meeste naamstemmen (open definitie) van de grootste lijst. Die verkozene krijgt 14 dagen de tijd om een meerderheid te vormen. Die termijn start de dag die volgt op de dagtekening van het proces-verbaal van de verkiezingen.

Als de stemmenkampioen van de grootste lijst er niet in slaagt om een meerderheid te vormen, dan gaat het initiatiefrecht over naar de stemmenkampioen van de 2^e grootste lijst en zo verder. Er is dus voorzien in een cascaderegeling. De volgorde van de toekenning van het initiatiefrecht is vastgelegd in formulier G86.

Het initiatiefrecht neemt een einde:

• als de houder van het initiatiefrecht een meerderheid heeft gevormd door de indiening van een gezamenlijke akte van voordracht voor de schepenen
• als elke houder van het initiatiefrecht dit recht heeft uitgeput
• uiterlijk op de 3e dag voor de installatievergadering van de gemeenteraad.

Het initiatiefrecht kan overgaan naar de stemmenkampioen van de volgende lijst in afnemende volgorde van lijstgrootte als:

• de houder van het recht binnen de voorziene termijn van 14 dagen geen gezamenlijke akte van voordracht voor schepenen heeft ingediend
• de houder van het initiatiefrecht via een verklaring van afstand aangeeft dat hij afziet van zijn recht.

De algemeen directeur maakt op de webtoepassing van het lokaal bestuur bekend wanneer het initiatiefrecht overgaat en eindigt. De algemeen directeur ontvangt de verklaring van afstand, wanneer een verkozene geen gebruik wil maken van zijn initiatiefrecht. Voor de fusiegemeenten is dit de algemeen directeur-coördinator.

Meer informatie over de installatie van het college van burgemeester en schepenen is beschikbaar op de website Lokaal Bestuur.

De gemeenteraad heeft niet langer de mogelijkheid om via een akte van voordracht een burgemeester voor te dragen. Om de betrokkenheid en het stemgewicht van de kiezer te vergroten in de keuze van de burgemeester, voorziet de nieuwe regeling erin dat de verkozene met de meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie burgemeester wordt. Deze verkozene zal op de installatievergadering de eed afleggen als aangewezen-burgemeester. De gemeenteraad stelt hierna de Vlaamse Regering in kennis van de eedaflegging, waarna het benoemingsproces wordt opgestart.

Deze regeling is niet van toepassing in de randgemeenten. Daar blijft de regeling behouden dat de gemeenteraad via een akte van voordracht een raadslid als burgemeester kan voordragen.