Grondwater is kwalitatief hoogwaardig water met een veel stabielere samenstelling dan oppervlaktewater. Dit maakt grondwater aantrekkelijk voor o.a. de drinkwatervoorziening, de industrie en de landbouw (drinkwater vee en irrigatie). Om grondwater op te pompen is een vergunning nodig. Meestal wordt echter slechts een deel van het vergund debiet ook effectief opgepompt. Bedrijven (bv. drinkwaterproducenten) nemen immers vaak een marge om de bedrijfszekerheid veilig te stellen. Naast de gekende zijn er vermoedelijk nog veel niet gekende winningen. Het gaat dan over kleine winningen (< 500 m³/j en niet-ingedeelde), maar ook over illegale vergunningsplichtige winningen. Eind 2020 bedroeg het totale vergunde debiet voor de winning van grondwater 385 miljoen m³ per jaar, waarvan 65% voor de productie van drinkwater. In de periode 2000-2020 is het totale vergunde debiet voor de winning van grondwater met 24 % gedaald.

Heel wat organochloorpesticiden (meestal insecticiden), hebben de neiging te binden aan zwevende deeltjes in de waterkolom. Als deze deeltjes bezinken, komen de eraan vastgehechte polluenten in de waterbodem terecht. Daar kunnen ze nog lange tijd aanwezig blijven. De meetresultaten worden op basis van de vergelijking met de referentiewaarde voor het geheel van de OCP's in kwaliteitsklassen ingedeeld.

De relatie tussen temperatuur en sterfte is U-vormig: de mortaliteit neemt toe bij temperaturen die ver boven of onder de optimale temperatuur liggen. Dat optimum is trouwens locatiespecifiek: de bevolking van Zuid-Europese landen is beter bestand tegen hoge temperaturen dan inwoners van onze regio.Hogere temperaturen verhogen vooral de sterfte bij bejaarden, bij mensen met hart- en vaatziekten en ademhalingsproblemen, en bij kinderen jonger dan 4 jaar. De impact van hitteperiodes is vaak minder zichtbaar dan de schade door bijvoorbeeld overstromingen of orkanen. Nochtans blijkt de blootstelling aan hitte toch beduidend meer slachtoffers te maken: vergelijk bijvoorbeeld de 1 500 slachtoffers van orkaan Katrina van 2005 in de VS met de ruim 70 000 slachtoffers van de Europese hittegolf in de zomer van 2003.Deze indicator gaat daarom na tot welke oversterfte hittegolven leiden in België, en is gebaseerd op analyses uitgevoerd door het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid. Een hittegolf is hierbij gedefinieerd als een periode van minstens vijf dagen waarin de maximale dagtemperatuur te Ukkel 25 °C of meer bedraagt (zomerdagen), en waarin bovendien drie dagen lang de temperatuur er boven de 30 °C stijgt (tropische dagen). En ook andere gezondheidseffecten van hittegolven komen aan bod.

Bij het gebruik van sommige pesticiden bestaat het gevaar dat zij of hun afbraakproducten in het grondwater terechtkomen. Daar kunnen ze nog lange tijd voor verontreiniging zorgen. Vooral moeilijk afbreekbare middelen die een grote mobiliteit vertonen omwille van een goede wateroplosbaarheid en een lage adsorptiecapaciteit aan bodemdeeltjes, vormen een potentieel gevaar voor het grondwater. Verder wordt de verspreiding van pesticiden bepaald door de kenmerken van de aanwezige watervoerende lagen, zoals de doorlatendheid, de hydraulische gradiënt en de aan-/afwezigheid van adsorberende stoffen. Pesticiden en hun metabolieten worden omwille van hun milieuvreemde externe afkomst en recente toepassing bijna uitsluitend in de freatische (ondiepe) watervoerende lagen aangetroffen.

Deze figuur toont de ruimtelijk gemodelleerde jaargemiddelde PM2,5-concentratie, getoetst aan de EU-grenswaarde, op basis van het ATMO-Street model.

Weergave van de variatie weer in de concentratie van CH4 in de mondiale atmosfeer over meer dan 800 000 jaar.

De Europese kaderrichtlijn Water stelt als doel de “goede toestand” voor de waterlichamen voorop. Voor natuurlijke oppervlaktewateren betekent dit onder meer een goede ecologische toestand. Voor kunstmatige en sterk veranderde oppervlaktewateren kunnen de doelstellingen lager liggen (= goed ecologisch potentieel). De biologische kwaliteitselementen fytoplankton, macrofyten, fytobenthos, macro-invertebraten en vissen en een aantal hydromorfologische, chemische en fysisch-chemische parameters bepalen de ecologische toestand. Bij de eindbeoordeling worden de waterlichamen ingedeeld in klassen (“zeer goed”, “goed”, “matig”, “ontoereikend” en “slecht”). Daarbij bepaalt de minst goede score de eindscore (“one out all out”).

Verontreiniging van oppervlaktewater blijft niet beperkt tot de waterkolom zelf. Een aantal stoffen hebben immers de neiging zich te binden aan het zwevend stof. Als dit zwevend stof bezinkt, gaat het samen met de eraan vastgehechte polluenten de waterbodem of sedimentlaag vormen. Verontreiniging van waterbodems is vaak het gevolg van historische vervuiling met zware metalen, pesticiden, PCB's … De kwaliteit van de Vlaamse waterbodems wordt al geruime tijd opgevolgd met de triademethode. Die methode integreert de resultaten van chemische, biologische en ecotoxicologische analyses en laat toe waterbodems in te delen in kwaliteitsklassen, gaande van niet verontreinigd tot sterk verontreinigd.

Metalen zijn per definitie niet afbreekbaar en (bio)accumuleren in het aquatisch milieu. Een aantal ervan is essentieel voor diverse biochemische processen in organismen. Bij hogere concentraties kunnen ze toxisch worden voor waterorganismen. Metalen komen in oppervlaktewater in opgeloste en in gebonden vorm voor. De opgeloste concentraties zijn ecologisch relevanter want in die vorm worden ze gemakkelijker opgenomen door aquatische organismen. Vandaar dat sinds 2010 de opgeloste concentraties gemeten worden en dat de milieukwaliteitsnormen voor oppervlaktewater voor de opgeloste vorm gelden. Naast de toets aan de norm worden hier ook de resultaten van een statistische trendanalyse per meetplaats gerapporteerd.

Bij de beoordeling van de biologische waterkwaliteit wordt gebruikgemaakt van de MMIF (Multimetrische Macro-invertebratenindex Vlaanderen). Macro-invertebraten zijn grotere, met het blote oog waarneembare ongewervelden, zoals insecten(larven), weekdieren, kreeftachtigen, wormen e.d. De MMIF houdt o.a. rekening met het totaal aantal aangetroffen taxa, de diversiteit en de gevoeligheid voor vervuiling ervan.

Het integraal milieujaarverslag bevat een overzicht van de verontreinigende stoffen die rapporteringsplichtige bedrijven uitstoten. De VMM verwerkt de gegevens voor afvalwater, grondwater en luchtverontreiniging.

Drinkwater kan zowel uit grond- als oppervlaktewater geproduceerd worden. Het water waaruit drinkwater gewonnen wordt, wordt “ruwwater” genoemd. Deze indicator geeft aan hoeveel ruwwater de drinkwatermaatschappijen in Vlaanderen gebruiken, voornamelijk om er drinkwater van te maken (een klein deel wordt ook verkocht als ruwwater of gaat verloren tijdens de productie) en wat daarbij de aandelen van grond- en oppervlaktewater zijn. Het drinkwater dat in Vlaanderen verbruikt wordt, wordt echter niet enkel in Vlaanderen zelf geproduceerd. Zo wordt drinkwater aangekocht in Wallonië, Nederland, Frankrijk … Ook verkopen de watermaatschappijen actief in Vlaanderen drinkwater voor gebruik buiten Vlaanderen. Om de impact van drinkwaterproductie op de waterhuishouding in Vlaanderen in beeld te brengen, wordt hier enkel rekening gehouden met het ruwwater dat in Vlaanderen zelf gewonnen wordt.