Heb je een varken of overweeg je om er een te houden? Ontdek wat erbij komt kijken, van voeding en verzorging tot het voorzien van een geschikt verblijf.
In een notendop
Voer: Ik heb veel ruwvoer nodig. Geef me niet teveel koolhydraten, want dan word ik snel te dik.
Weide: Ik heb ruimte nodig om rond te lopen en te wroeten. Het liefst heb ik een weide met veel schuilmogelijkheden.
Temperatuur: Ik voel me het best bij een temperatuur tussen 15 en 20°C. Biggen hebben wel een dik pak stro nodig om in warm nest te liggen.
Stal: Ik heb een droge stal nodig met een harde bodem die niet schuift. Geef me veel stro zodat ik zacht en warm kan liggen.
Drinkbaar water: Ik ben een grote drinker. Zeker als ik drachtig ben, heb ik elke dag een paar emmers proper water nodig.
Giftige planten: Ik ruik goed, maar in gedroogd hooi of tuinafval kan ik giftige planten moeilijk onderscheiden. Voorkom dat ik ze per ongeluk mee opeet.
Sociaal: Ik ben een sociaal en nieuwsgierig dier. Ik leef graag in een familiegroep, maar kan moeilijk doen tegen nieuwkomers.
Ben je geschikt als varken-eigenaar?
Varkens zijn leuke, intelligente dieren. Je hebt wel wat kennis én ruimte nodig om ze goed te kunnen verzorgen. De volgende vragen helpen je om te bedenken of het houden van varkens bij je past:
- Heb je genoeg ruimte om een groep varkens te houden?
- Heb je een manier om de mest van de dieren kwijt te geraken?
- Weet je welke wettelijke verplichtingen je hebt als je varkens houdt?
- Heb je tijd om dagelijks voor de dieren te zorgen?
- Kan je 10 tot 20 jaar voor de varkens zorgen?
- Kan je ongeveer 42 euro per maand spenderen per varken?
Waar haal je een varken?
Er is heel wat wetgeving over het houden van varkens. Sowieso moet je als hobbyhouder (dit geldt tot 3 varkens) voldoen aan allerlei regels. Je vindt een overzicht op de site van het Varkensloket(opent in nieuw venster). Je moet je bijvoorbeeld laten registreren bij Dierengezondheidszorg Vlaanderen(opent in nieuw venster) (DGZ). Let op: wil je met de varkens kweken, dan moet je aan extra eisen voldoen.
Varkens kan je kopen bij een fokker of boer. Soms zijn er ook varkens beschikbaar in asielen. Let op, als je een varken uit het buitenland koopt, ook al is dit net over de grens, dan moet hiervoor een gezondheidscertificaat worden opgesteld dat opgemaakt wordt door een inspecterende dierenarts. Dit brengt snel heel wat extra kosten mee.
Koop geen dieren waarvan je de achtergrond niet kent. Je vraagt dus best raad aan een ervaren fokker of een fokvereniging, bijvoorbeeld Steunpunt Levend Erfgoed(opent in nieuw venster). Let op de toestand van het varken dat je wil kopen. Koop nooit een dier dat er niet gezond uit ziet. Koop geen te jonge biggen. Je vermijdt veel problemen met hun gedrag en gezondheid als ze bij de zeug kunnen blijven tot ze minimaal 8 weken oud zijn. Als je verwaarloosde dieren tegenkomt, dan meld je dit het beste bij de Inspectiedienst dierenwelzijn.
Een varken kan je transporteren in een vee- of paardentrailer. Hou er rekening mee dat het transport van varkens ook aan bepaalde voorwaarden(opent in nieuw venster) gebonden is. Heb geduld en laat het dier rustig op- en afstappen om stress te vermijden. Heb je al varkens en wil je een nieuw dier toevoegen, hou dat dier dan een tijd in quarantaine. Mogelijk is dit ook een goed moment om het nieuwe dier te ontwormen. Introduceer het dier daarna geleidelijk en bij voorkeur op nieuw (neutraal) terrein om stress en agressie te voorkomen.
Hoeveel kost een varken?
De prijs van een varken is 25 tot 750 euro, afhankelijk van het ras dat je wilt kopen. Let op met gratis aangeboden dieren, de bijkomende dierenartskosten kunnen hoog oplopen.
Een weide en een stal zijn de grootste kosten. Het bouwen van een stal kan sterk variëren in prijs, van een schuilhok met stro van 500 euro, tot een complete gebouwde stal van 2.000 euro. Een weide met een oppervlakte van ongeveer 0,5 hectare huren, kost ongeveer 800 euro per jaar.
De kosten voor stro, het voer en de dierenarts zijn ongeveer 42 euro per varken per maand.
Wat heeft een varken nodig?
Varkens zijn zeer nieuwsgierige, sociale groepsdieren, die in de natuur grote gebieden bewonen. Hou ze dus nooit alleen en geef ze een ruim hok.
Varkens zijn groepsdieren die je bij voorkeur in een familiegroep houdt. Hou minimaal twee dieren samen. Mannelijke dieren kunnen gecastreerd worden om het aantal jongen in een groep te beperken. Bargen en zeugen met jongen kan je samenhouden als de dieren voldoende ruimte hebben. Ook kan je ervoor kiezen om meerdere beren samen te huisvesten als er geen zeugen in de buurt zijn. Als er wel zeugen in de buurt zijn, kunnen beren agressief gedrag vertonen, zoals bijten en met de slagtanden dreigen.
Let wel op als je dieren met een verschillende achtergrond samenbrengt. Vooral volwassen varkens kunnen zeer agressief zijn tegenover niet-familieleden. Stal ze eerst een periode naast elkaar, zodat de dieren aan elkaar wennen.
Buiten hebben de dieren nood aan een gevarieerde omgeving waarin ze op onderzoek kunnen gaan. Per varken heb je een buitenverblijf met een oppervlakte van minstens 10 m2 nodig. Voorzie zeker ook beschutting voor de dieren. Varkens hebben weinig haar, dus ze moeten de schaduw kunnen opzoeken.
Een goed en stevig hekwerk is noodzakelijk, maar ook een stroomdraad werkt goed. Dat is goedkoop en verplaatsbaar. Op die manier kan je een weide bv. in vier stukken opdelen en de varkens telkens doorschuiven. De net begraasde weide kan dan weer rechtgetrokken worden, want varkens wroeten gegarandeerd een deel van de weide om. Als het even rust krijgt, kan het gras hergroeien. Zo is er altijd vers gras beschikbaar. Een voorwaarde voor de stroomdraad is natuurlijk wel dat er genoeg stroom opstaat. Zodra de varkens doorhebben dat er geen stroom meer op de draad staat, breken ze erdoor.
Per varken heb je een stal met een oppervlakte van 6m² nodig. Voor een minivarken is een stal met een oppervlakte van 3 m² per dier voldoende. In commerciële omstandigheden gelden wettelijk minima. In de praktijk leidt dit echter tot veel gedrags- en gezondheidsproblemen. Deze problemen kan je als hobbyhouder gemakkelijk voorkomen door aan de natuurlijke behoeften van de varkens te voldoen.
In de stal of het hok hebben de dieren behoefte aan een droge, warme ligplaats. Stro is daarvoor ideaal, best in combinatie met een harde, betonnen ondergrond. Het geeft bovendien ook speelgelegenheid en is geschikt als nestmateriaal. Als je de varkens een strobaal geeft, zullen ze de stal zelf instrooien. Papiersnippers of zagemeel zijn ook mogelijk. Zorg er zeker voor dat de vloer niet glad is. Varkens zijn zindelijke dieren en zullen hun nest niet bevuilen als ze de kans hebben hun behoeften buiten te doen. Het strooisel moet je dus maar af en toe bijvullen en om de 3 maanden verversen.
Varkens zweten niet en zijn dus gevoelig voor hitte. Een goede ventilatie en koeling (bv. een modderbad) zijn zeker nodig bij warm weer. Zeugen, volwassen en opgroeiende varkens voelen zich het best bij een temperatuur tussen 10 en 20 °C.
Varkens in huis houden, zelfs minivarkens, is af te raden. Sowieso moeten ze naar buiten kunnen om hun natuurlijk gedrag te uiten.
Een varken is een alleseter met één maag, net zoals de mens. Het verteringsstelsel lijkt sterk op dat van ons.
Varkens moeten genoeg ruwvoer krijgen (gras, hooi, groenten), aangevuld met fruit en varkensbrokken om de eiwit- en mineralenbehoefte aan te vullen. Let op met brood omdat je hierdoor een calcium-tekort bij je dier kan creëren. Wil je graag brood blijven geven, overleg dan zeker met je dierenarts hoe je je varkens extra calcium kan bijgeven. Varkensvoer voor landbouwvarkens vermijd je best, dat is veel te rijk voor hobbyvarkens. Vermijd ook ander voeder met veel koolhydraten. Let ook op: het is in Europa wettelijk verboden keukenafval aan varkens te voeren.
Geef niet zomaar alle voeder op één hoop, zeker niet aan drachtige zeugen. Hoe groter de dieren, hoe meer ruimte ze nodig hebben tijdens het voederen. Ruwvoer geef je daarom op meerdere plaatsen tegelijk, zodat alle dieren een kans krijgen om te eten. Geef bij voorkeur ieder dier een eigen emmer.
Varkens zijn grote drinkers. Een pas gespeende big drinkt al meer dan een liter water per dag en dat loopt op tot 8 liter voor opgroeiende dieren en beren. Een drachtige zeug drinkt 15 tot 30 liter per dag. Voor de hygiëne is het beter om de bad- en drinkplaats van elkaar te scheiden en altijd proper drinkwater te voorzien.
Let op als je je varkens in de tuin laat lopen. Er zijn heel wat bloemsoorten (en bollen van hyacinten en narcissen) die giftig zijn voor varkens, en ook aardappel- en tomatenloof zijn gevaarlijk. Hetzelfde geldt voor veel voorkomende tuinplanten zoals taxus, buxus, liguster en rododendron.
Dagelijks
- Verwijder mest en vuile plekken.
- Voeder de varkens.
- Geef proper water.
- Kijk of de dieren er gezond uitzien en zich normaal gedragen.
- Kijk bij biggen zeker goed na of er geen diarree optreedt.
Minstens één keer per week
- Doe een grondige controle van de automatische drinksystemen als je die hebt.
- Controleer of er nog voldoende strooisel is in de stal, en strooi eventueel bij.
- Controleer de afsluiting van de weide en mate van elektriciteit.
- Doe eventueel aan weidebeleid, zoals het verplaatsen van de schrikdraad.
Enkele keren per jaar
- Iedere 3 maanden moet je de stal leeghalen en nieuw stro voorzien.
- Minstens één keer per jaar moet de stal helemaal grondig gereinigd en ontsmet worden. Hoe meer dieren er bij elkaar gehouden worden, hoe vaker dit moet gebeuren. Verwijder op dat moment alle demonteerbare materialen en verwijder al het losse en aangekoekte vuil. Een hogedrukreiniger met een reinigingsmiddel is hiervoor handig. Spoel vuil en inweekmiddel af en zorg dat er geen plassen achterblijven.
Gezondheid
Let erop dat ook hobbyvarkens en gezelschapsvarkens kwetsbaar zijn voor de ziektes die landbouwvarkens kunnen treffen. Varkens zijn sterke dieren en worden daarom zelden ziek wanneer ze onder niet-intensieve en semi-natuurlijke omstandigheden gehouden worden. Een aantal ziekten worden wettelijk bestreden en moeten verplicht gemeld worden aan de overheid. Vraag raad aan je dierenarts, die zal ook de melding doen bij de overheid als het nodig is.
De belangrijkste gezondheidsproblemen zijn: