Beleidsprioriteit 1: De gemeente zorgt voor een divers en betaalbaar woonaanbod in functie van de woonnoden

Leegstaande woningen opsporen, registreren en aanpakken

Leegstand van woningen en gebouwen opsporen, registreren en aanpakken is een gemeentelijke bevoegdheid. Gemeenten hebben een ruime vrijheid om te bepalen of en hoe ze leegstand bestrijden, maar er zijn enkele basisvoorwaarden die voor alle gemeenten van het Vlaams Gewest hetzelfde zijn.

Een vastgelegde definitie van leegstand

De basis voor een gemeentelijk leegstandsbeleid is een leegstandsregister. Gemeenten die een leegstandsregister bijhouden, zijn verplicht om daarbij de en te hanteren uit artikel 2.9 t.e.m. artikel 2.14 van de Vlaamse Codex Wonen.

Eventueel kan een gemeente in haar leegstandsreglement een of meer functies omschrijven die een daadwerkelijk gebruik van de woning met zich mee brengen en die zij gelijkstelt met de woonfunctie.

Voor een nieuw gebouw of een nieuwe woning is er een bij decreet vastgelegde afwijking: die mogen gemeenten pas als leegstaand beschouwen als ze binnen zeven jaar na de vergunning niet gebruikt worden overeenkomstig de functie.

Ook de schrapping uit het leegstandsregister legt het decreet vast: dit gebeurt als het gebouw of de woning zes maanden in overeenstemming met de functie wordt gebruikt.

Opgelet: de gemeentelijke registratie gaat enkel over leegstaande gebouwen die niet onder het toepassingsgebied vallen van het decreet van 19 april 1995 houdende maatregelen ter bestrijding en voorkoming van leegstand en verwaarlozing van bedrijfsruimten. Dat betekent dat gemeenten bevoegd zijn voor gebouwen zonder economische functie, of voor gebouwen met een economische functie op een perceel van minder dan 500 m².

Leegstand opsporen

Gemeenten kiezen zelf hoe ze leegstand op hun grondgebied opsporen. Van belang is enkel dat het om objectieve en controleerbare vaststellingen gaat en dat aan eigenaars of zakelijk gerechtigden de mogelijkheid geboden wordt om beroep in te stellen of bezwaar te maken. Wonen-Vlaanderen beveelt aan om in het leegstandsreglement indicaties of elementen op te sommen waarmee een gemeente leegstand vaststelt.

Het is raadzaam om minstens een keer per jaar het leegstandsregister bij te werken, zeker als een gemeente een jaarlijkse belasting op leegstand heeft. Aangezien de definitie van leegstand bij decreet vastgelegd is op 12 opeenvolgende maanden leegstaan, zou anders een ongelijke behandeling van eigenaars van leegstaande panden kunnen ontstaan, afhankelijk van het jaar waarin de leegstand van hun pand begon.

Opgenomen op een leegstandsregister: gevolgen

In veel gevallen zal een gemeente die een leegstandsregister bijhoudt, ook een belasting op leegstand hanteren (voor meer informatie kan u terecht bij de gemeente waar uw pand zich bevindt).
Onder bepaalde voorwaarden kan de gemeente een sociaal beheersrecht krijgen over de woningen die in het leegstandsregister zijn opgenomen.

Leegstand belasten

Een gemeente beslist zelf of ze leegstaande woningen en gebouwen belast. Ze kan de leegstandsbelasting op elk moment invoeren of aanpassen met een belastingreglement. In 2023 zijn er 282 Vlaamse gemeenten met een leegstandsbelasting.

Gemeenten kunnen eigen regels vaststellen over:

de persoon van de belastingplichtige;
het ogenblik van de heffing
het tarief van de belasting
de vrijstellingen
de manier waarop het bezwaar tegen de belasting moet verlopen.

Bij een vrijstelling van de leegstandsbelasting blijft het pand op het leegstandsregister staan, maar moet de belasting niet worden betaald gedurende de periode van vrijstelling.

Overzicht van de belasting op leegstaande woningen en gebouwen in de Vlaamse gemeenten in 2023(PDF bestand opent in nieuw venster).

Kaart: Vlaamse gemeenten met een belastingreglement op leegstaande woningen en gebouwen in 2023(PDF bestand opent in nieuw venster).

Ondersteuning bij leegstandsbestrijding

Handleiding, modelfiche en modelreglement leegstand

In 2017 maakten Wonen-Vlaanderen en de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG)(opent in nieuw venster) samen een praktijkgerichte handleiding over leegstandsbestrijding, alsook een modelfiche om leegstand vast te stellen, en een modelreglement voor de registratie van leegstand en/of voor de belasting op leegstand met bijhorende toelichting. Een nieuwe, volledig herwerkte versie van de handleiding werd in oktober 2019 gelanceerd.

Filmpjes over Leegstand

Vragen

Wonen-Vlaanderen ondersteunt de gemeenten bij hun leegstandsbeleid, als onderdeel van hun lokaal woonbeleid. U kan met vragen over regelgeving, voorbeelden, de opmaak van reglementen en praktijkgevallen terecht bij het team lokale besturen. U kan hen bereiken in elke provinciehoofdstad, zie Contacts.

Wonen-Vlaanderen organiseert over het thema leegstand met onregelmatige tussenpozen ook praktijkgerichte info- en overlegmomenten voor gemeenten.