Vlaams-Oegandees partnerschap maakt cacaoboeren klimaatbestendiger
Het project ‘Institutionalizing Climate Adaptation and Mitigation Approaches for Cocoa and Vanilla Cooperatives in Uganda’ ondersteunt 750 kleinschalige cacao- en vanilleboeren in de regio Bundibugyo in Oeganda. Het wil hun landbouwpraktijken klimaatbestendiger en duurzamer maken, hun toegang tot groene financiering verbeteren en hun marktpositie versterken.
Het initiatief wordt gefinancierd door de Vlaamse overheid in het kader van de internationale klimaatfinanciering en loopt drie jaar. De uitvoering gebeurt door een consortium onder leiding van het Vlaamse cacaoconsultancybedrijf ZOTO, in samenwerking met Trias Uganda, Bwamba Cooperative Union (BCU), Semuliki Cooperative Union (SEMCU), Hofokam en Silva Cacao.
Concrete resultaten in het eerste projectjaar
Sinds de officiële start in maart 2024 werden al heel wat stappen gezet. Een succesvolle projectlancering met brede lokale betrokkenheid vormde het startpunt voor een intensief werkjaar.
Een belangrijke mijlpaal was de introductie van klimaatslimme landbouwtechnieken. Met ondersteuning van Trias leerden boeren klimaatrisico’s analyseren via de Building Resilience Tool (BR-1). Vervolgens werden klimaatadaptieve maatregelen toegepast: er kwamen waterbesparende bassins en terrassen die water kunnen opvangen, en de boeren doen nu aan agrobosbouw. Twee weerstations werden geïnstalleerd voor lokale dataverzameling, de gegevens kunnen op termijn verspreid worden onder de boeren.
Ook op het vlak van duurzame cacao- en vanilleverwerking heeft het project vooruitgang geboekt. Boeren werden begeleid in post-oogsttechnieken voor cacao, waaronder fermentatie in lokale boerderijen. De kwaliteitsverbetering van de cacao als gevolg van de training leidde tot een grotere interesse vanuit de internationale markt. Daarnaast is een pilootinstallatie voor vanilleverwerking opgezet en zijn de eerste batches verwerkt volgens internationale standaarden.
Een tweede speerpunt van het project is het verbeteren van de toegang tot groene financiering. Dankzij de samenwerking met microfinancieringsinstelling Hofokam werd een op maat gemaakt leningsproduct ontwikkeld. Hiermee ontvingen 36 boeren en één coöperatie samen meer dan €80.000 aan krediet om klimaatslimme investeringen te doen.
Ook op het vlak van milieubewustzijn en bosherstel doet het project belangrijke bijdragen in de regio, onder meer door actief de herbebossing van de Semuliki-corridor te stimuleren. Drie boomkwekerijen zijn opgezet en voorbereidingen worden getroffen voor de distributie van 60.000 bomen. Daarnaast werd via radio-uitzendingen en veldtrainingen gesensibiliseerd over bosbehoud.
Tot slot heeft het project in het eerste jaar ingezet op capaciteitsopbouw van de coöperaties. 35 leiders en medewerkers van de coöperaties BCU en SEMCU volgden trainingen rond bestuur, financieel beheer en ledenbetrokkenheid. Ook werden traceerbaarheidssystemen opgezet voor transparantie in de productieketen, belangrijk met het oog op EU-regelgeving rond ontbossingsvrije producten.
Met de steun van de Vlaamse overheid zijn we erin geslaagd om de lokale coöperaties te versterken en op nationaal niveau erkenning te krijgen voor de continue verbetering van de cacao- en vanilleproductie.
Een blik vooruit: uitbreiding en innovatie
In het tweede projectjaar ligt de focus op het verder uitbreiden van de impact: meer boeren zullen getraind worden, extra modelboerderijen worden ingericht en er wordt ingezet op vanille-intercropping (vanille is een klimplant en gebruikt de cacaobomen als natuurlijke steunpalen). Er komt een test-installatie om cacaobriketten te produceren: een alternatieve bron van inkomsten, maar ook een energiebron voor de post-oogstbehandeling van vanille. De uitbouw van de digitale monitoringtools en het verbeteren van krediettoegang voor andere coöperaties zijn eveneens prioriteiten.
Door lokale verankering en internationale samenwerking ontstaat een krachtig voorbeeld van een geïntegreerde aanpak van klimaatslimme landbouw met brede impact in Oeganda, met steun vanuit Vlaanderen.
Stem uit het veld: ZOTO over uitdagingen en successen
Zoi Papalexandratou van ZOTO: “We zijn er trots op deel uit te maken van dit partnerconsortium. De ambitie en motivatie van de mensen op het terrein helpen ons om dit project tot een succes te maken. Ondanks het feit dat de cacaosector de afgelopen 2 jaar in crisis verkeert, heeft het engagement van de cacao- en vanilleboeren niet afgeweken van de doelstellingen en de missie van dit project. De boeren waarderen de oplossingen en aanbevelingen, en de markt erkent de inspanningen bij de oorsprong. We streven naar realistische, duurzame, klimaatgerichte maatregelen, maar ook naar langdurige marktrelaties die zich geleidelijk uitbreiden en kwaliteitsgedreven blijven. Met de steun van de Vlaamse overheid zijn we erin geslaagd om de lokale coöperaties te versterken en op nationaal niveau erkenning te krijgen voor de continue verbetering van de cacao- en vanilleproductie. Toch blijven er heel wat praktische uitdagingen met betrekking tot de uitvoering en de infrastructuur die we goed moeten opvolgen en aanpakken. Door onstabiele elektriciteitsvoorziening is het niet evident om continu data te registreren van onze operationele weerstations, dus installatiewijzigingen zijn nodig. Daarnaast moeten we het kweken van zaailingen verbeteren, en boeren continu blijven overtuigen om dergelijke bomen op hun gronden aan te planten. Daarvoor is solide argumentatie en een proof of concept nodig. De partners blijven positief samenwerken, flexibel en open van geest. Er zijn voldoende voorstellen ter optimalisatie waardoor de constructieve samenwerking alleen maar kan leiden tot een succes.”