Aquaterrarium: aankoop, opstart, filtering en onderhoud
Een aquaterrarium is een behuizing, meestal van glas, ingericht voor diersoorten die zowel op het land als in het water leven.
Dieren die enkel op het land leven, hebben een terrarium nodig. Voor dieren die enkel in water leven, gebruik je een aquarium.
Aquaterraria moeten specifiek ingericht zijn voor een bepaalde diersoort. Sommige soorten verkiezen een vrij klein en ondiep watergedeelte en veel beplanting op het landgedeelte, en hebben vooral nood aan een warme en droge plek. Andere soorten hebben nood aan een groter watergedeelte dat tot tweederde van de ruimte kan innemen. Men maakt verder onderscheid naar de omgeving die nagebootst wordt: een riparium is een aquaterrarium dat een oever nabootst. Een paludarium bootst een moeras of regenwoud na.
Voor sommige diersoorten moet de waterkwaliteit en inrichting van het aquariumgedeelte van het aquaterrarium aan zeer specifieke voorwaarden voldoen. Het houden van deze dieren is niet zo eenvoudig en vraagt aanzienlijk meer aandacht. Informeer je daarom voldoende vooraleer je een aquaterrariumdier aankoopt.
HIeronder vindt u de informatie met betrekking tot het watergedeelte (aquarium). Check zeker ook de informatie rond het landgedeelte (terrarium).
- Aquaterrarium en inrichting
- Doordat een aquaterrarium over zowel een volwaardig water- als landgedeelte moet beschikken, gaat het la snel om een vrij groot formaat. Reken minimaal 100 euro voor de glazen bak. Daarbij komen nog de kosten voor de aankoop van inrichtingsmateriaal voor beide gedeelten.
- Apparatuur zoals de filterinstallatie, het filtermateriaal, de verwarming of koeling en de verlichting kost per onderdeel ca. 20 euro.
- De verwarming van een aquaterrarium kan heel wat elektriciteit verbruiken. De kosten kunnen al snel 5 à 10 euro per maand bedragen.
- Stap 1
Beslis welke aquaterrariumdieren je wil houden maar koop ze nog niet
Beslis welke aquaterrariumdieren je wil houden en ga na wat hun behoeftes zijn qua inrichting, bodembedekking, water, enzovoort.
- Stap 2
Koop het aquarium en alle benodigheden
Koop het aquaterrarium, de thermometer, de filter, het filtermateriaal, de bodembedekking, planten en verlichting. Voor tropische dieren koop je ook een verwarmingselement. Tegenwoordig worden meestal kant- en-klare aquaterrariumsets verkocht (incl. verwarming, verlichting en filter).
- Stap 3
Inrichting achtergrond & bodem aquarium
Lijm eventueel plateaus en de achtergrond in de bak met niet-giftige montagelijm van de aquariumspeciaalzaak. Laat alles drogen.
- Stap 4
Zet het lege aquaterrarium op zijn definitieve plaats
Zet het lege aquaterrarium op zijn definitieve plaats. Als het gevuld is, is het te zwaar om te verplaatsen. Zorg voor een sterke, gladde ondergrond met een laag piepschuim of een speciale aquaterrariumondergrond ter bescherming van het glas. Het is belangrijk dat het aquaterrarium waterpas staat.
- Stap 5
Voeg zand of grind toe
Doe het zand of grind in een emmer en spoel het net zo lang tot het afvoerwater proper is.
Leg het schoon gespoeld zand in het aquaterrarium en vul het tot 2/3 met water.Gebruik een bordLeg een bord op de bodem van het aquaterrarium, en giet daar het water op. Zo vermijd je dat de bodem zal omwoelen en het water troebel wordt.
- Stap 6
Installeer filter, thermometer en verwarming.
Installeer de filter, thermometer en verwarming, maar zet ze nog niet aan. Zorg dat de stekkers en stopcontacten niet nat kunnen worden. Plaats de filteruitgang zo dat het wateroppervlak goed beweegt, dat zorgt voor voldoende zuurstof in het water.
Filtering
Voorzie een aangepaste filter op je aquaterrarium. Hou er rekening mee dat de filter een opstartperiode moet doormaken voor er dieren in het aquaterrarium komen. De filter heeft namelijk tijd nodig om biologisch actief te worden.
Als je dieren in een aquaterrarium zonder actieve biologische filter zet, dan is er een grote kans op piekwaarden voor ammonium en nitriet. Deze giftige stoffen leiden tot zuurstofnood, met mogelijk ziekte en zelfs sterfte tot gevolg. Neem dit risico nooit. Volg tijdens de opstart van het aquaterrarium dagelijks de ammonium-, nitriet- en nitraatwaarden op en geef de bacteriecultuur in je filter de kans om te groeien.
Beluchting
Een luchtpomp voorziet via een darmpje extra beluchting in het aquaterrarium. Zorg dat de luchtpomp hoger staat dan het waterniveau, zo voorkom je dat er per ongeluk water in de pomp loopt.
De luchtbelletjes geven zuurstof af aan het water. Hoe kleiner de luchtbelletjes, hoe beter de zuurstofafgifte. De luchtbelletjes brengen extra beweging in het wateroppervlak. Dit zorgt ook voor een betere uitwisseling van zuurstof en koolstofdioxide, en voorkomt de vorming van een kaamlaag. Beluchting wordt vaak ook louter om decoratieve redenen toegepast.
Een luchtpomp is doorgaans niet noodzakelijk, zolang je maar goede filtering en voldoende waterstroming voorziet. Op warme dagen kan de watertemperatuur in het aquaterrarium hoog oplopen. In dat geval kan het wel nodig zijn om extra te beluchten in een koudwateraquaterrarium.
Watertemperatuur
De meeste tropische dieren doen het prima bij temperaturen van 22-26°C. Voor deze dieren moet je een verwarmingselement voorzien. Moderne aquariumverwarmingen hebben een ingebouwde thermostaat, waardoor het water automatisch op de juiste temperatuur blijft.
Voorzie steeds een aparte thermometer, zodat je eventuele problemen met de watertemperatuur tijdig kan opmerken.
Verschillende dieren kan je houden bij iets lagere temperaturen, nl. 18 à 22°C. Als de kamertemperatuur boven 18°C blijft, dan hoef je voor dergelijke dieren geen verwarming te voorzien.
Sommige dieren doen het beter bij echt koude temperaturen (4-20°C). Koudwaterdieren verdragen meestal geen hoge temperaturen, zodat je mogelijk koeling moet voorzien bij warm weer. Bij hoge temperaturen lost zuurstof minder goed op in water. Daarom kan het nodig zijn om extra te beluchten bij warm weer.
Belichting
De meeste dieren houden niet van fel licht. Om de dieren goed te zien, wordt meestal verlichting boven het aquaterrarium gebruikt. Door deze lampen gaan de planten ook beter groeien.
Het kiezen van de belichting is een afweging tussen wat goed is voor de dieren en planten en wat jij mooi vindt. Bij de aquariumspeciaalzaak kan je allerlei soorten lampen krijgen, van warme tot koude kleuren. Een zogenoemde daglichtlamp is het beste voor de planten en dieren.
Met een tijdklok kan je regelen dat de lampen ongeveer 10 à 12 uur per dag branden. Je kan ook aanpassingen doen om de seizoenen na te bootsen.
Vermijd dat het zonlicht rechtstreeks op de bak schijnt. Door zonlicht komt er een regenboog aan kleuren in het aquaterrarium, en dat kan voor algengroei zorgen. Ook kan zonlicht de temperatuur van het water verhogen.
- Stap 7
Decoreer het aquaterrarium
Zet de planten, decoratie en hout in de bak. Nieuw hout moet soms weken ondergedompeld zijn om te verzadigen met water, want anders drijft het. Leg er eventueel tijdelijk iets zwaars op. Zet grote planten of decoratie achteraan en kleine planten vooraan, dit geeft een mooi dieptezicht.
- Stap 8
Test na ca. 14 dagen het water
Na ongeveer 14 dagen zal het water helder zijn, zijn de planten geworteld en zijn de filterbacteriën voldoende ontwikkeld. Test de waterkwaliteit met een testkit of laat het doen bij de aquariumwinkel.
- Stap 9
Aquaterrariumdieren kopen
Pas als de waterkwaliteit goed is, mogen de aquaterrariumdieren er in. Komen er meerdere dieren in, begin dan met een klein aantal. Zo kan de filtercapaciteit verder groeien. Controleer of de dieren wel van stromend water houden, anders moet je de uitgang van de filter aanpassen zodat er minder stroming is.
Dieren vervuilen het aquaterrarium met voederresten, uitwerpselen en giftig ammonium. Een goede filtering is daarom noodzakelijk om deze vervuiling uit het water te halen. Een filter houdt bovendien het water voortdurend in beweging. Dit komt de uitwisseling van verse zuurstof en de door de dieren uitgeademde CO2 ten goede.
Zonder filtering is het zeer moeilijk om de waterkwaliteit optimaal te houden. Giftige stoffen zoals ammonium en/of nitriet stapelen dan op in het water, Dit leidt vaak tot ziekte en sterfte. Zelfs in een klein aquaterrarium met weinig dieren moet je filtering voorzien.
Filters bestaan er in allerhande uitvoeringen en formaten. Het basisprincipe is echter altijd hetzelfde. Een filter is een toestel dat water uit het aquaterrarium aanzuigt en dit door één of meerdere filtermediums stuwt. Deze filtermediums halen vaste deeltjes en chemische stoffen uit het water, of ze bevatten goede bacteriën die afvalstoffen afbreken.
De keuze van het type filter hangt vooral af van de grootte van je aquaterrarium en van de hoeveelheid dieren. Voor kleine aquaterraria waarin niet zoveel dieren zitten, volstaat doorgaans een kleine filter, voorzien van een filterspons. Voor grotere aquaterraria waarin veel dieren zitten is uitgebreidere filtering vereist.
Er bestaan diverse soorten filters gedreven op lucht of door een pomp, in of buiten het aquaterrarium. Binnenfilters zitten in het aquaterrarium en buitenfilters staan buiten het aquaterrarium. Filters kunnen mechanisch, biologisch en/of chemisch filteren.
Mechanische filtering
Bij een mechanische filtering worden grove en fijne vaste vuildeeltjes verwijderd. De filter verwijdert eerst het zichtbare vuil, zoals voederresten en uitwerpselen. In aquaria gebeurt de filtering van grove vervuiling meestal door middel van een filterspons. Fijnere, zwevende partikels kunnen worden weggefilterd met filterwatten.
Biologische filtering
Dieren scheiden giftig ammonium af. Deze afvalstof moet in de filter worden afgebroken door goede bacteriën.
De filterbacteriën zetten ammonium eerst om in nitriet, wat ook giftig is. Vervolgens wordt het nitriet omgezet in minder schadelijk nitraat. Dit nitrificatieproces is de biologische filtering.
In een pas opgestart aquaterrarium zijn filterbacteriën nog niet of onvoldoende aanwezig. Het duurt een tijd voordat deze filterbacteriën zich in je aquaterrarium vestigen. Om het rijpingsproces van de biologische filter te versnellen, kan je een bacteriecultuur toevoegen aan het water. De bacteriën zullen zich vestigen in het filtermateriaal en de bodem van het aquaterrarium.
In veel filters is een biologisch filtermedium standaard aanwezig. Dit materiaal biedt veel oppervlak voor de hechting van filterbacteriën. Filterbacteriën zullen zich ook hechten in filtersponzen en in de bodem van je aquaterrarium. Zelfs met een zeer eenvoudige filter verkrijg je dus enigszins een biologische filterwerking. De filtercapaciteit van een filter met een biologisch filtercompartiment en een aangepast materiaal ligt uiteraard hoger, waardoor het water langer proper blijft.
De hoeveelheid afvalstoffen kan je laten meten bij de aquariumspeciaalzaak, of zelf testen met een testkit.
Chemische filtering
Er bestaan verschillende absorberende filtermaterialen die schadelijke chemische stoffen uit het water halen.
Het bekendste materiaal is actieve kool. Dit materiaal kan onder andere worden ingezet om verkleuring van het water tegen te gaan en om medicatie uit het water te verwijderen.
Er bestaan ook materialen die specifieke stoffen zoals nitraat, fosfaat en silicaten uit je water filteren. Naast actieve kool worden vaak zeoliet en diverse harsen gebruikt als chemisch filtermedium. Doorgaans zijn deze materialen zeer poreus, waardoor ze ook ruimte bieden voor filterbacteriën. Hierdoor hebben ze in zekere mate ook een biologische filterwerking. Vraag om advies in de aquariumspeciaalzaak.
Om te weten of het water gezond is voor de dieren, moet je regelmatig het water testen met behulp van een teststrip of testkits voor ammonium, nitriet en nitraat.
Tijdens de eerste weken na de opstart is het aangeraden dagelijks de waterkwaliteit te meten. Pas als het ammonium en nitriet verdwenen zijn, mogen de dieren in het aquaterrarium.
Zodra de dieren in het water zitten, is er ammoniumproductie. Je moet dan opnieuw controleren of de filter het hogere ammoniumgehalte kan verwerken. De bacteriecultuur in je filter moet immers mee groeien met het aantal dieren in het aquaterrarium.
Teveel dieren in één keer in je aquaterrarium plaatsen is uit den boze. Als de filter onvoldoende werkt treedt er na enkele dagen tot weken een ammonium- of nitrietpiek op. De afvalstoffen zijn onzichtbaar, maar kunnen ernstige gevolgen hebben. Ze zorgen er namelijk voor dat de dieren geen zuurstof meer kunnen opnemen. Als je niets onderneemt, dan kan dit op korte termijn leiden tot ziekte en zelfs sterfte. Neem dus geen risico, en meet regelmatig het gehalte ammonium en nitriet.
Het onderhoud van de filter hangt af van de vervuiling in je aquaterrarium en het type filtermateriaal. Je controleert de filter best wekelijks.
Filtersponzen kan je best regelmatig schoonmaken, zodat ze niet dichtslibben. Water geraakt moeilijker door een overvolle filterspons, wat de efficiëntie van de filter verlaagt.
Filterwatten slibben door hun fijne structuur vaak het snelste dicht. Het is moeilijker om ze uit te spoelen en ze worden best regelmatig vernieuwd. Vervang niet alle watten in één keer. Vervang de helft van de watten en als er geen problemen optreden, vervang dan de andere helft enkele dagen later. Op deze manier blijven er altijd filterbacteriën aanwezig.
Biologisch filtermateriaal bevat levende bacteriën die essentieel zijn voor de afbraak van giftige afvalstoffen in je aquaterrarium. Spoel deze filter nooit uit onder de kraan. Het verschil in temperatuur en watersamenstelling kan de bacteriecultuur schaden. Spoel biologisch filtermateriaal daarom het beste uit in een emmer met water uit het aquaterrarium.
Chemische filtermediums zoals actieve kool hebben een beperkte werkingsduur. Dit staat vermeld op de verpakking of de bijsluiter van het filtermateriaal. Zeoliet en harsen kunnen vaak hersteld worden en zijn langere tijd herbruikbaar.
- Stap 1
Verwijderen afval
Uitwerpselen, voedselresten en ander afval dat niet werd weggefilterd, moet je wekelijks verwijderen door het af te hevelen met een doorzichtige darm of tuinslang. Let op dat je de dieren niet mee opzuigt. In de aquariumwinkel zijn verschillende types aquariumstofzuigers of hevelklokken verkrijgbaar. Spoel de filtersponzen geregeld uit. Doe dit in het weggehevelde water zodat de goede bacteriecultuur bewaard blijft. Vervang de filterwatten zodra ze vuil zijn.
- Stap 2
Controle waterkwaliteit
Controleer in het begin dagelijks de waterkwaliteit. Als de waterkwaliteit een aantal weken goed is, kan de controle wekelijks gebeuren.
Als er weinig dieren zitten in een groot aquaterrarium met een goede filter, dan is het onderhoud minimaal. In een groot aquaterrarium is de balans van goede bacteriën en waterkwaliteit vaak makkelijker in stand te houden.
Als er veel dieren zijn of het is een klein aquaterrarium, dan kan het nodig zijn dat je een deel van het water elke week ververst. Controleer hiervoor de waterwaardes met een testkit. Een hoog nitraatgehalte is een indicatie dat je water moet verversen. Optimaal hou je het nitraatgehalte lager dan 50 mg/l. Hoe lager het nitraatgehalte, hoe beter. Ververs een derde van het water per keer en waak erover dat het nieuwe water dezelfde temperatuur heeft als het water. Zet je filter en verwarming uit als het waterniveau zakt tijdens het schoonmaken, anders gaan ze stuk. Vergeet ze achteraf niet weer aan te zetten.
- Stap 3
Gebruik geen schoonmaakproducten
Schoonmaakproducten zijn schadelijk voor de dieren en voor de goede bacteriën. Gebruik nooit een schuursponsje op het glas, dit kan krassen geven. Wil je toch aanslag van de ruiten verwijderen, gebruik dan een plukje filterwatten als schuurmiddel.
- Stap 4
Snel vuil water?
Als je water snel vuil wordt, controleer dan volgende zaken:
- Hou je misschien te veel of te grote dieren?
- Voer je misschien te veel?
- Is je filter voldoende groot?
- Werkt de filter goed?
Afvalstoffen zijn niet altijd te zien. De zichtbare zijn vuil, troebelheid en algen. Onzichtbare afvalstoffen worden gemeten aan de waterkwaliteit.
Vaak vraagt men dan aan kennissen of familie om de dieren te voederen. Als zij weinig of geen ervaring met aquaria hebben, kan dit problemen geven. Een veelgemaakte fout is te veel voeder geven. Wanneer de filter deze hoge mate van vervuiling niet aankan, kunnen er zich giftige afvalstoffen in het water vormen. Dit geeft aanleiding tot vissterfte.
Tips om problemen te voorkomen:
- Koop een kleine voederautomaat. Deze kost ongeveer 20 euro. Hiermee bepaal je zelf de voederhoeveelheid en de voedertijdstippen tijdens je afwezigheid.
- Zoek iemand die ervaring heeft met aquaria of aquaterraria om je dieren in de gaten te houden. Misschien woont er iemand van een aquarium- of aquatertrariumclub in je buurt.
- Als je slechts enkele dagen weg bent, kan je overwegen om je dieren even geen eten te geven. Dieren kunnen als het moet best een aantal dagen zonder voedsel, en het houdt minder gevaar in dan overvoeding.
- Heb je toch een ‘aquariumleek’ als oppasser?
- Zorg er dan voor dat hij duidelijk weet hoeveel voedsel de dieren nodig hebben. Laat hem onder jouw toezicht zelf eens voederen zodat je hem eventueel nog kan corrigeren. Benadruk dat overvoeding gevaarlijk kan zijn en dat te weinig voederen beter is dan te veel.
- Leg contactgegevens klaar van een expert die de oppasser kan helpen in geval van nood. Bijvoorbeeld van een dierenarts, een aquariumspeciaalzaak of een aquariumclub.
Maak een lijstje van wat de oppasser regelmatig moet controleren: de watertemperatuur, de aanwezigheid van dode dieren, het gedrag van de dieren, …