Nood aan nieuwe vaardigheden en kennis

De groene transitie vraagt om nieuwe vaardigheden en kennis. Het is dus belangrijk dat het initieel onderwijs (onderwijs tot op het moment dat men de arbeidsmarkt opgaat) hieraan bijdraagt. Maar ook werkzoekenden en werknemers die al op de arbeidsmarkt actief zijn, moeten andere of bijkomende vaardigheden en kennis verwerven. Dat laat hen toe om hun job in de toekomst te blijven uitoenen, een andere job uit te oefenen of binnen een andere sector aan de slag te kunnen.

Een onderzoek van Roland Berger in opdracht van de Vlaamse overheid wees uit dat de chemiesector tot 2035 naar schatting 16 000 nieuwe werknemers nodig heeft. Ook wordt een verschuiving verwacht in de gezochte profielen. Het onderzoek bracht ook in kaart welke specifieke vaardigheden en kennis nodig zijn om mee te zijn met de groene transitie.

Werkplekleren biedt de kans om nieuwe vaardigheden en kennis te verwerven

Om (toekomstige) werknemers de nodige kennis en vaardigheden bij te brengen, zijn opleiding en training cruciaal. En daarvoor kan werkplekleren ingezet worden. Ondanks de voordelen die werkplekleren biedt, wordt het nog steeds te weinig ingezet, in het bijzonder voor omscholing. In Vlaanderen wordt werkplekleren wel aangeboden in het initieel onderwijs (bijvoorbeeld duaal leren) en aan werkzoekenden, maar voor werkenden zijn de mogelijkheden eerder beperkt.

Casus: vergroening van een opleidingsmodule in de chemiesector

In deze bijdrage gaan we op zoek naar de voordelen van werkplekleren in het kader van de groene transitie. We onderzoeken hoe werkplekleren ertoe kan bijdragen dat jongeren in het initieel onderwijs én mensen die al beroepsactief zijn de nodige groene vaardigheden en kennis verwerven.

We vertrekken daarbij vanuit een specifieke casus, namelijk een opleidingsmodule die ACTA (Antwerps Centrum voor Toegepaste Automatisatie) aanbiedt aan studenten en werknemers. Het gaat om een opleidingsmodule die ACTA al langer aanbiedt, maar recente aanpaste op basis van bovenvermeld onderzoek van Roland Berger. De invulling van de module was al 20 jaar oud en dus aan een update toe. De module werd zo aangepast dat groene vaardigheden en bewustzijn over de mogelijke milieu-impact van chemische processen meer centraal kwamen te staan. De opgefriste opleidingsmodule komt aan bod in het kader van de opleiding ‘chemische procestechnieken’. Die opleiding kadert binnen het zevende jaar van het secundair onderwijs en wordt in de vorm van duaal leren aangeboden.

We interviewden enkele betrokkenen over de rol van werkplekleren in het kader van de groene transitie in het algemeen, en over de ACTA-module in het bijzonder. Volgende grote lijnen kwamen uit die interviews naar voren:

• Om de groene transitie te doen slagen, zijn groene vaardigheden en kennis nodig, maar ook groene attitudes en bewustzijn.
• Het is moeilijk om vaardigheden voor de groene transitie alleen in een schoolcontext bij te brengen. Het is noodzakelijk om dergelijke vaardigheden ook in een bedrijfscontext aan te leren. Werkplekleren zorgt voor een combinatie van leren in een schoolcontext en in een bedrijfscontext.
• In de praktijk primeert economisch denken op korte termijn nog steeds op ecologisch denken in veel bedrijven. Via werkplekleren kan in de ondernemingen een groener bewustzijn worden binnengebracht.
• In curricula en opleidingsdoelen krijgen groene thema’s wel een plaats, maar coördinatie en concreet studiemateriaal ontbreken. Bij werkplekleren wordt die leemte opgevuld doordat het leren deels bij een onderneming plaatsvindt.
• Leerkrachten zijn onvoldoende opgeleid om vaardigheden voor de groene transitie bij te brengen. Ze zijn ook onvoldoende op de hoogte van wat in bedrijven gaande is. Werkplekleren zorgt ervoor dat de lerende dichter bij het werkveld staat.
• Om een opleidingsmodule te vergroenen, moeten ondernemingen, scholen en private opleidingsverstrekkers nauw samenwerken. Werkplekleren brengt die partijen bij elkaar.

Lessen voor het beleid

Kennis en vaardigheden voor de groene transitie kunnen via werkplekleren worden aangebracht. Zo blijkt ook uit de casus die we in deze bijdrage bespreken.

We formuleren in dat kader een aantal aanbevelingen:

• Investeer in competentieprognoses om bewustzijn te creëren.
• Voorzie financiële en andere incentives voor opleidingsverstrekkers zodat ze opleidingsprogramma’s kunnen aanpassen.
• Maak gebruik van werkplekleren om vaardigheden voor de groene transitie aan te leren.
• Creëer een sterk partnerschap tussen opleidingsverstrekkers, ondernemingen, sectorale en regionale partners om groene vaardigheden aan te leren door middel van werkplekleren.