Lokale verkiezingen 2024: wat is er nieuw?
Bij de lokale en provinciale verkiezingen op zondag 13 oktober zijn er een aantal nieuwigheden tegenover de vorige verkiezingen. We zetten ze even op een rij.
De afschaffing van de opkomstplicht
Kiezers zijn niet meer verplicht om te gaan stemmen voor de lokale en provinciale verkiezingen van 13 oktober 2024. Iedere kiesgerechtigde krijgt een uitnodigingsbrief (in plaats van een oproepingsbrief) om hun stem al dan niet uit te brengen in het stemhokje.
De afschaffing van de invloed van de lijststem op het aanwijzen van verkozenen binnen een lijst.
Kiezers kunnen stemmen op individuele kandidaten, maar kunnen ook hun stem aan een lijst geven. Dat laatste is de lijststem. De lijststem blijft bestaan, maar zal geen invloed meer hebben op de aanwijzing van verkozenen. Ze tellen dus niet meer mee bij de aanwijzing van de verkozenen. De kandidaten zullen verkozen worden in de volgorde van het aantal voorkeurstemmen dat ze hebben behaald.
Vroeger werden lijststemmen overgedragen naar de kandidaten, in volgorde van hun rangorde op de kandidatenlijst. De kandidaten die bovenaan de lijst stonden, konden zo gebruik maken van de lijststemmen om verkozen te geraken. Die overdracht van lijststemmen wordt afgeschaft.
Kandidaat met meeste naamstemmen van de grootste fractie van de coalitie wordt benoemd als burgermeester
Deze regel is er gekomen om de betrokkenheid en stemgewicht van kiezer te vergroten en dus ook impact van kiezer op lokaal beleid. De verkozene met de meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie, wordt de burgemeester. Wil die persoon de ambt niet opnemen, dan gaat het naar degene met de tweede meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie.
De invoering van een tijdelijk en exclusief initiatiefrecht om een meerderheidscoalitie te vormen voor de stemmenkampioen van de grootste lijst
Na de gemeenteraadsverkiezingen krijgen de verkozenen in afnemende volgorde van lijstgrootte een initiatiefrecht toegekend, waarmee ze een meerderheid kunnen vormen. Het initiatiefrecht komt eerst toe aan de verkozene met het meeste naamstemmen van de grootste lijst. Die verkozene krijgt 14 dagen de tijd om een meerderheid te vormen. Die termijn start de dag die volgt op de dagtekening van het proces-verbaal van de verkiezingen.
De bekendmaking van de fijnmazige stemresultaten
De resultaten van de verkiezingen zullen niet enkel op gemeentelijk niveau beschikbaar zijn. Vanaf 2024 kennen we de specifieke resultaten op het niveau van bepaalde deelgebieden (zoals wijken, dorpen of deelgemeenten) binnen de gemeente. Zo zien we het stemgedrag binnen die deelgebieden. Deze resultaten publiceert het ABB enkele dagen na de verkiezingen.
Recht om vrijstelling aan te vragen om te zetelen als bijzitter
Als een kiezer twee keer heeft gezeteld als bijzitter in een stem- of telbureau, dan heeft die het recht om vrijstelling aan te vragen om nog eens te zetelen als bijzitter. Vanaf verkiezingen van 9 juni 2024 registreert het ABB wie in een stem- of telbureau als bijzitter heeft gezeteld. Vanaf 9 juni 2024 beginnen we dus met tellen en vrijstelling kan dus pas aangevraagd worden voor verkiezingen na oktober 2024 (eerste registratie op 9 juni 2024, tweede registratie kan dan op 13 oktober 2024: daarna kan dus iemand gebruik maken van recht op vrijstelling). Vrijstelling is enkel om te zetelen als bijzitter, niet als voorzitter of secretaris.