In de jaren negentig was het Vlaamse geo-landschap versnipperd. Verschillende nutsmaatschappijen werkten met hun eigen karteringssystemen: CARDIB bij Electrabel, GBK bij Interelectra, en andere varianten bij lokale distributienetbeheerders. Steden zoals Gent, Leuven en Ieper hadden elk hun eigen grootschalige plannen, vaak opgemaakt door lokale studiebureaus met uiteenlopende standaarden. De Vlaamse overheid digitaliseerde kadasterplannen via KADSCAN en KADVEC, maar die waren bedoeld voor fiscale doeleinden en misten de precisie die nodig was voor ruimtelijke toepassingen.

Er was dus geen gebrek aan kaarten, maar wél aan samenhang. De ene kaart toonde een gebouw, de andere niet. Straatnamen verschilden. Percelen liepen niet gelijk. En niemand wist wie verantwoordelijk was voor de fouten. Voor vergunningverleners, netbeheerders en beleidsmakers betekende dit tijdverlies, onzekerheid en inefficiëntie.

De Basiskaart Vlaanderen ontstond niet uit een technologische ambitie, maar uit een praktische noodzaak. De wildgroei aan kaarten maakte duidelijk dat Vlaanderen behoefte had aan één gedeelde referentie. Een kaart die niet alleen accuraat was, maar ook breed bruikbaar. Die behoefte leidde tot het idee van een grootschalig, gebiedsdekkend bestand dat voor iedereen toegankelijk zou zijn.

Bij de start van de Basiskaart was technologie beschikbaar. Er waren luchtfoto’s, CAD-systemen en GIS-platformen. De Vlaamse overheid had ervaring met digitalisering via KADSCAN en KADVEC.

Wat ontbrak, was een gedeeld inzicht in wat een goede kaart moest bevatten. Niet alleen voor vergunningen, maar ook voor nutsbedrijven, beleidsmakers, erfgoedbeheerders.

Die keuzes kwamen tot stand via overleg. Over wat wel en niet moest worden opgenomen. Over hoe je een kaart actueel houdt zonder ze voortdurend opnieuw te moeten tekenen.

De Basiskaart Vlaanderen kreeg zijn vorm door mensen die afspraken maakten.

De ambitie achter de Basiskaart Vlaanderen was groot: een gebiedsdekkende, grootschalige referentiekaart voor heel Vlaanderen. Maar de eerste stappen waren bewust bescheiden. Het project begon met een piloot in Herenthout-Bouwel, een relatief klein gebied waar de complexiteit beheersbaar was en de betrokken actoren bereid waren om mee te denken.

Die keuze was geen toeval. Door klein te beginnen, kon het team experimenteren met methodes voor kartering, controle en databeheer. Er werd getest met verschillende leveranciers, met uiteenlopende technologieën en werkprocessen. De resultaten werden geëvalueerd, bijgestuurd en opnieuw getest. Wat werkte, werd behouden. Wat niet werkte, werd aangepast of geschrapt.

De lessen uit Herenthout-Bouwel vormden de basis voor de verdere uitrol. Ze gaven inzicht in de haalbaarheid van het project, in de kostprijs per vierkante kilometer, in de tijd die nodig was voor opmeting en verwerking. Maar ze gaven ook vertrouwen: aan beleidsmakers, aan partners, aan de mensen op het terrein.

Door klein te beginnen, werd het mogelijk om snel te leren. En dat leerproces maakte het verschil tussen een idee op papier en een project dat effectief van de grond kwam.

De uitrol van de Basiskaart Vlaanderen was geen sprint, maar een traject van jaren. Van de eerste pilootprojecten begin jaren 2000 tot de gebiedsdekkende dekking in 2013 verliepen dertien intensieve jaren van opmeten, karteren, controleren en bijsturen.

Wat vandaag vanzelfsprekend lijkt – een uniforme, actuele basiskaart – is het resultaat van volgehouden werk. Van mensen die bleven bijsturen, ook als het traag ging. Van een model dat overeind bleef, ook als de aandacht verslapte.

Innovatie vraagt visie, maar ook geduld. De Basiskaart Vlaanderen is daar een goed voorbeeld van.

De Basiskaart Vlaanderen was van meet af aan een samenwerkingsproject. Niet alleen in gebruik, maar ook in opbouw en financiering. De Vlaamse overheid nam de helft van de kosten op zich, de andere helft werd gedragen door de nutsbedrijven. Die cofinanciering was geen vanzelfsprekendheid, maar een bewuste keuze om het project breed te verankeren.

De samenwerking ging verder dan budgetten. Landmeters, studiebureaus, gemeentebesturen, agentschappen en federale diensten zoals het kadaster werkten mee aan de opbouw van het bestand.

De samenwerking werd ook juridisch verankerd. In het GRB-decreet werden rollen en verantwoordelijkheden vastgelegd, net als de verplichting om het bestand te gebruiken bij vergunningsaanvragen en overheidsprojecten. Dat gaf de Basiskaart Vlaanderen niet alleen legitimiteit, maar ook continuïteit.

De Basiskaart Vlaanderen werd grotendeels gerealiseerd met hulp van externe partners: landmeters, studiebureaus, softwareleveranciers. Die samenwerking was noodzakelijk gezien de schaal en complexiteit van het project. Maar ze vroeg ook om duidelijke afspraken en actieve kwaliteitsbewaking.

De overheid bepaalde zelf de specificaties. Wat moest worden opgemeten, hoe het moest worden aangeleverd en welke toleranties aanvaardbaar waren.

Ook de controle bleef in handen van de overheid. Zowel automatische validaties als terreincontroles maakten deel uit van het proces. Leveranciers wisten dat hun werk systematisch werd nagekeken en dat fouten moesten worden rechtgezet vooraleer de data werden opgenomen in de centrale databank.

Die kritische houding was geen kwestie van wantrouwen, maar van verantwoordelijkheid. De Basiskaart Vlaanderen moest betrouwbaar zijn voor alle gebruikers – van vergunningverleners tot netbeheerders. En betrouwbaarheid begint bij kwaliteit.

Tijdens de looptijd van de Basiskaart Vlaanderen veranderde de technologische context ingrijpend. Wat begon in een tijd van cd-roms en statische kaarten, evolueerde naar een omgeving van webservices, mobiele toepassingen en near real-time dataverwerking. Die evolutie bood kansen, maar vroeg ook om zorgvuldige keuzes.

Nieuwe technologieën zoals FLEPOS maakten nauwkeurige GPS-metingen mogelijk. De techniek Mobile mapping versnelde het karteringsproces. Automatische validatiesystemen verbeterden de kwaliteitscontrole. Maar niet elke innovatie werd meteen overgenomen. Sommige technieken bleken onvoldoende robuust of te duur in verhouding tot hun meerwaarde. Andere werden pas ingevoerd nadat ze grondig getest waren in pilootprojecten.

Voor veel gebruikers is de Basiskaart Vlaanderen vandaag vanzelfsprekend. Ze is geïntegreerd in vergunningen, beleidsinstrumenten, nutsbeheer en erfgoedzorg. Maar achter die vanzelfsprekendheid schuilt een voortdurende inspanning om de Basiskaart Vlaanderen actueel, relevant en toekomstgericht te houden.

De manier waarop de Basiskaart Vlaanderen wordt gepubliceerd, is fundamenteel veranderd. Waar vroeger cd-roms en dvd’s de standaard waren, zijn er nu geo-webservices, API’s en op maat gegenereerde datasets zoals GRBgis en GRBcad. De kaart is geëvolueerd van een gesloten product naar een open dataplatform.

Ook het bijhoudingsproces is grondig herzien. In overleg met partners werd het versneld, zonder dat de kosten stegen. Door procesoptimalisatie en het aanbieden van bijhouding als een managed service, kon de efficiëntie verhoogd worden zonder in te boeten op kwaliteit.

Daarnaast wordt gewerkt aan de migratie naar de cloud en het afbouwen van verouderde systemen. Die stap is nodig om de Basiskaart Vlaanderen schaalbaar en onderhoudbaar te houden in een context van toenemende datavolumes en gebruikersverwachtingen.

Tot slot lopen er businesscases rond de verrijking van de Basiskaart Vlaanderen. Denk aan informatie over functies van gebouwen of verhardingen in het openbaar domein. Die uitbreidingen zouden de Basiskaart Vlaanderen nog waardevoller kunnen maken voor beleidsvoering, beheer en analyse.

De Basiskaart Vlaanderen is geen afgerond product, maar een levend fundament dat blijft groeien en verbeteren. Niet omdat het moet, maar omdat de noden evolueren – en de Basiskaart evolueert mee.