De werkgroep ontwikkelde een gemeenschappelijk narratief om gesprekken over duurzaamheid binnen hogeronderwijsinstellingen op gang te brengen. Daaruit ontstond de Duurzaamheidsladder: een instrument dat instellingen helpt om hun positie te bepalen op het vlak van duurzaamheid in drie domeinen: organisatie, onderwijs en onderzoek.

De ladder is bedoeld als hulpmiddel voor zelfreflectie, niet als benchmark of competitietool. Door het instrument eerlijk en samen met directieleden en duurzaamheidsexperten in te vullen, ontstaat een gedeeld beeld van de huidige situatie. Dat vormt de basis voor verdere dialoog én helpt om concrete volgende stappen te bepalen.

De resultaten tonen niet alleen waar er groeikansen liggen, maar ook waar een instelling inspirerend kan zijn voor anderen.

Alle instellingen vulden de duurzaamheidsladder in en Duurzaam Educatiepunt verwerkte de resultaten anoniem. De instellingen kregen vervolgens een document waarin ze de eigen score konden vergelijken met de gemiddelde Vlaamse score.

Inspiratiesessies als vervolg

Als vervolg op de Duurzaamheidsladder organiseert Duurzaam Educatiepunt inspiratiesessies voor instellingen. De bedoeling? Elkaar inspireren, netwerken versterken en beter begrijpen hoe instellingen zichzelf inschatten op het vlak van duurzaamheid. Zo verzamelen deelnemers ideeën en argumenten om het gesprek binnen hun eigen instelling verder aan te zwengelen. Enkele sessies vonden al plaats, de komende maanden volgen er nog.

Binnen het hoger onderwijs spreken duurzaamheidscoördinatoren en beleidsmakers vaak een andere taal. Dit belemmert een constructieve dialoog, ondanks gedeelde ambities rond kwaliteitsvol onderwijs.

De werkgroep experimenteerde met methodieken om de dialoog tussen strategische actoren te versterken. Twee pilootprojecten werden opgezet: één bij Arteveldehogeschool en Odisee (in het kader van hun geplande alliantie), en één aan de VUB. Deelnemers uit diverse geledingen – van duurzaamheidsexperten tot directieleden – namen deel aan een toekomstverkenning met focus op 2040. Via scenariomapping werden maatschappelijke trends en onzekerheden gekoppeld aan mogelijke toekomstbeelden voor het hoger onderwijs.

De sessies leverden input op voor de actualisatie van duurzaamheidsvisies, vergrootten het inzicht in verschillen in taalgebruik tussen afdelingen, en boden handvatten voor toekomstgericht beleid. Het experiment werd positief onthaald en inspireerde ook andere instellingen om ermee aan de slag te gaan. Zo ontstaat ruimte voor structureel beleid rond complexe duurzaamheidsvraagstukken en voor een gedeelde taal te vinden in de dialoog met partners en overheden.

Om te zorgen dat studenten vanuit hun vakgebied en als burger kunnen én willen bijdragen aan mogelijke oplossingen voor duurzaamheidsuitdagingen, is het belangrijk dat iedere opleiding in het hoger onderwijs inzet op het verwerven van duurzaamheidscompetenties. Hiervoor is een goede kennisbasis noodzakelijk. Handelingsbekwaamheid en handelingsbereidheid ontstaan pas wanneer je inzicht hebt in de oorzaken en gevolgen van het probleem en in manieren waarop je kan bijdragen aan een oplossing.

De commissieleden merken dat kennis over duurzaamheid en belangrijke duurzaamheidskwesties bij veel studenten ontbreekt. Daarom ontwikkelt deze werkgroep een overzicht van basiskennis, die relevant is voor elke student in het hoger onderwijs. Het is de bedoeling dat deze kennis op termijn in alle opleidingen geïntegreerd wordt. Zo worden studenten zich bewust van belangrijke uitdagingen op het vlak van klimaat, voeding, mobiliteit, water, energie enzovoort, en leren ze hoe ze vanuit hun vakgebied kunnen bijdragen aan oplossingen hiervoor.

De commissieleden erkennen dat de aandacht voor duurzaamheid in het hoger onderwijs te vrijblijvend blijft. Er worden geen concrete eisen opgelegd aan opleidingen, noch is er een vorm van controle. Een verplichte, periodieke reflectie over de vraag of studenten voldoende worden voorbereid op complexe maatschappelijke uitdagingen, zou de transitie kunnen versnellen.

Deze werkgroep onderzocht manieren om een dergelijke reflectie over duurzaamheidsinspanningen – al dan niet via een vrijwillig engagement – te koppelen aan het bestaande systeem van kwaliteitszorg in het hoger onderwijs. Een aanvaardbare piste bleek het opzetten van een systeembrede analyse rond duurzaamheid.

Momenteel wordt het systeem van kwaliteitszorg echter grondig geëvalueerd onder impuls van het beleidsdomein Onderwijs en Vorming. De commissie houdt de vinger aan de pols om te kijken waar deze hervorming toe leidt en welke mogelijkheden er in de toekomst zullen zijn om een systematische reflectie over duurzaamheid te stimuleren bij de verschillende opleidingen.

De focus van de commissie ligt op het versterken van duurzaamheidseducatie. Een geloofwaardige duurzame boodschap breng je immers het best in een onderwijscontext die ook duurzaamheid uitstraalt.

Hogescholen en universiteiten zijn grote organisaties met een uitgebreid gebouwenpatrimonium en grote terreinen. Het is voor hen een uitdaging om als organisatie te verduurzamen. Nochtans kunnen zij een belangrijke bijdrage leveren aan de Vlaamse ambities op vlak van klimaat en biodiversiteit, door duurzame ingrepen te doen op vlak van mobiliteit (woon-werkverkeer, woon-schoolverkeer en internationale studenten- en docentenmobiliteit), energie (verwarming, verlichting, isolatie van de gebouwen), ontharding en vergroening van de campussen, cateringaanbod (eiwitshift, reductie van verpakkingen), waterbeheer enzovoort.

Om te zorgen dat geleerde lessen gedeeld worden en dat niet elke instelling op dezelfde drempels botst, organiseert de commissie thematische inspiratiesessies rond verschillende aspecten van facilitair beheer. Hierbij wordt maximaal ingezet op het betrekken van expertise uit de Vlaamse Overheid en uit het bedrijfsleven.