Hoe ziet de zorginfrastructuur van morgen eruit in een wereld die inzet op circulariteit en ‘as-a-service’-denken?
Dat was de vraag die centraal stond tijdens de inspiratiesessie ‘Circulair bouwen in de zorg’ op 18 november 2025, die georganiseerd werd door de Green Deal Duurzame Zorg en Embuild Vlaanderen, met steun van Vlaio. Het antwoord bleek geen eenvoudige kwestie van techniek of budget, maar de nood aan een fundamentele verandering in hoe we naar gebouwen en materialen kijken. Tijdens de sessie werd die omslag stap voor stap verkend: van een vernieuwende visie, naar concrete strategieën en tenslotte naar een praktijkvoorbeeld dat laat zien hoe circulair bouwen in de zorg realiteit kan worden.

Hij illustreerde dit met projecten zoals het Liander-gebouw, waarin 81% van de materialen uit het oude gebouw opnieuw werd ingezet. En zijn achtbaanvoorbeeld – een dakconstructie ontworpen door een rollercoasterbouwer om met zo weinig mogelijk staal maximale veiligheid te bieden – toonde hoe een simpele mindset shift tot revolutionaire oplossingen leidt.

Zijn kernboodschap? “Alles is tijdelijk, maar de consequenties van die tijdelijkheid zijn permanent.” Ontwerp gebouwen dus niet als eindpunt, maar als onderdeel van een perpetual material chain – een circulaire keten waarin materialen blijven circuleren.

Na deze visionaire start bracht Charlotte Cambier (Embuild Vlaanderen) ons naar de praktijk van urban mining. Urban mining? Het is het ontginnen van grondstoffen uit bestaande gebouwen – een aanpak die broodnodig blijkt te zijn als je geconfronteerd wordt met de realiteit. Zo gebruikt de bouwsector 50-60% van alle grondstoffen en veroorzaakt het 40% van de CO₂-uitstoot. Urban mining en hergebruik zijn dus geen luxe, maar noodzaak. Én het wordt al gedaan; Cambier toont ons verschillende inspirerende cases zoals het ziekenhuis in Maaseik, waar natuursteen, isolatie en zelfs schakelaars een tweede leven kregen. Of het voorbeeld van Emergis in Nederland dat een ambulant centrum bouwt dat kan mee-evolueren met de actuele zorgvragen d.m.v. een demontageplan. Daarnaast wordt het reeds bestaande gebouw gerenoveerd met lokaal geoogste recupmaterialen, een dubbele impact dus!

De boodschap? Circulair slopen vraagt tijd, expertise en samenwerking, maar levert enorme milieu- en kostenvoordelen op. De uitdaging blijft nog groot, maar er zijn al verschillende tools die je op weg hierbij kunnen ondersteunen:

• Toolkit Hergebruik (Interreg FCRBE):
  • Hergebruikinventaris: een gids om voorafgaand aan sloop alle elementen met hergebruikpotentieel te inventariseren.
  • Materiaalfiches: technische info over hoe materialen te recupereren, opslaan en opnieuw toepassen (bv. hout, natuursteen, deuren, radiatoren).
  • Praktische gids “Hergebruik in de praktijk”: stap-voor-stap van ontmanteling tot hergebruik, inclusief tips voor aannemers.
• Overzicht materiaalbanken & platforms:
  • Websites zoals Opalis, RotorDC, Buurman Antwerpen, en Bouwensloopafval.be voor tweedehandsmaterialen.
• Aanbestedingsstrategieën voor hergebruik:
  • Gids voor bouwheren en overheden met selectiecriteria en bestekteksten om circulair bouwen te integreren in projecten.

Tot slot presenteerde Mauro Lugaresi (Archipelago) het project Blok M van AZ Herentals: een ziekenhuisuitbreiding met zero impact als ambitie. Hier wordt circulair bouwen tastbaar: een hybride en omkeerbare structuur, een gevel die volledig demonteerbaar is, en een materialenpaspoort dat restwaarde garandeert. Het project toont dat flexibiliteit en reversibiliteit niet alleen duurzaam zijn, maar óók economisch slim. Natuurlijk zijn er uitdagingen zoals vergunningstrajecten, aanbestedingsregels en de balans tussen innovatie en budget, maar het eindresultaat laat zien dat de investering loont: een efficiënter gebouw, lagere levenscycluskosten en een robuust ontwerp dat meegroeit met toekomstige noden.

Circulair bouwen is geen trend, maar een noodzakelijke transitie. Het vraagt een nieuwe mindset én samenwerking tussen ontwerpers, bouwers en zorgvoorzieningen. Dit event liet zien dat de zorgsector klaar is om de sprong te wagen – van bezit naar gebruik, van afval naar waarde. En met visie (Rau), tools (Cambier) en voorbeelden (Archipelago) ligt nu een concreet pad op tafel.

Lees dan zeker het interview met Thomas Rau(opent in nieuw venster), en maak verder kennis met hem en zijn visie op circulaire architectuur.