De opendataverplichting is een wettelijke verplichting die voortvloeit uit het Energiedecreet en werd beslist tijdens de vorige legislatuur. Ze verplicht openbare besturen om gegevens over hun gebouwen en energieverbruik publiek beschikbaar te maken via de Terra-databank van het Vlaams Energiebedrijf (VEB). Deze verplichting heeft als doel om energieverbruik transparanter te maken, beleidskeuzes te ondersteunen en de energietransitie te versnellen.

Als gevolg van een recente principiële goedkeuring van de Vlaamse Regering voor aanpassing van het Energiedecreet zal het toepassingsgebied van de opendataverplichting worden bijgestuurd. Het toepassingsgebied van de verplichting wordt ingeperkt tot openbare besturen met rechtspersoonlijkheid. Aanvullend wordt de data waarover moet gerapporteerd worden beperkt tot gebouwen met een bruikbare vloeroppervlakte van minstens 250 m². Over het energieverbruik op organisatieniveau dat vloeroppervlakte van minstens 250 m². Over het energieverbruik op organisatieniveau dat niet aan gebouwen gelinkt is (zoals bv. het brandstofverbruik van dienstvoertuigen, werkmaterieel en andere technische installaties) moet niet meer gerapporteerd worden.

Vooreerst is de opendataverplichting van toepassing op de ‘openbare besturen’ zoals deze worden gedefinieerd in het Energiedecreet. Tot deze ‘openbare besturen’ behoren ook de welzijns- en gezondheidsvoorzieningen die erkend of vergund zijn door de Vlaamse Gemeenschap. Om de verplichting te vereenvoudigen keurde de Vlaamse Regering op 24 oktober 2025 principieel een aanpassing aan het Energiedecreet goed die het toepassingsgebied van de opendataverplichting zal beperken tot openbare besturen met rechtspersoonlijkheid. Dat wil met andere woorden zeggen dat éénmanszaken (= natuurlijk persoon) en feitelijke verenigingen (= groep van natuurlijke personen) uitgezonderd zijn van de verplichting. Deze vereenvoudiging komt er naar aanleiding van signalen uit de sector, waarbij duidelijk werd dat heel wat kleinschalige organisaties, zoals feitelijke verenigingen, als zorginstelling erkend zijn en daardoor ook onder de verplichting zouden vallen. De keuze voor het criterium van rechtspersoonlijkheid biedt meer duidelijkheid en administratieve eenvoud.

Ook de data die gerapporteerd moet worden in kader van de opendataverplichting werd met de principiële goedkeuring voor de aanpassing van het Energiedecreet ingeperkt. Er moet enkel gerapporteerd worden over gebouwen met een bruikbare vloeroppervlakte van minstens 250 m² die in eigendom, erfpacht, opstal of in gebruik zijn van welzijns- en gezondheidsvoorzieningen met rechtspersoonlijkheid. Indien al gerapporteerd werd over gebouwen met een kleinere bruikbare vloeroppervlakte is geen bijkomende actie in Terra vereist, in de openbaarmaking van de data uit Terra zal gefilterd worden op gebouwen die een bruikbare vloeroppervlakte van minstens 250 m² hebben.

Over alle volgende gebouwen met een bruikbare vloeroppervlakte van minstens 250 m² moet gerapporteerd worden:

• Een gebouw dat uw welzijns- of gezondheidsvoorziening in eigendom, erfpacht of recht van opstal op heeft.
• Een gebouw dat uw welzijns- of gezondheidsvoorziening niet in eigendom heeft maar wel in gebruik heeft. Binnen deze verplichting wordt ‘in gebruik’ beschouwd als:
  • De welzijns- of gezondheidsvoorziening betaalt de energiefactuur voor het gebouw;
  • Of de welzijns- of gezondheidsvoorziening ontvangt een doorrekening van (een deel van) het energieverbruik van een andere partij.
• Een gebouw dat uw welzijns- of gezondheidsvoorziening in eigendom (of erfpacht/opstal) heeft én in gebruik (volgens bovenstaande invulling van ‘gebruik’) heeft.

Als een welzijns- of gezondheidsvoorziening volgens deze definities geen gebouwen met een minimale bruikbare vloeroppervlakte van 250 m² in eigendom of in gebruik heeft, moet ze niet rapporteren in kader van de opendataverplichting.

Een overzicht met enkele concrete voorbeelden die op basis van deze criteria niet moeten rapporteren in kader van de opendataverplichting (niet-limitatief):

• Een huisartsenkring is een erkende welzijns- of gezondheidsvoorziening en heeft rechtspersoonlijkheid, dus valt binnen het toepassingsgebied van de opendataverplichting. De huisartsenkring heeft echter geen gebouwen in eigendom en betaalt ook geen energiefactuur of ontvangt geen doorgefactureerde energiefactuur. Ondanks dat de huisartsenkring tot het toepassingsgebied van de verplichting behoort, moet zij niet rapporteren omdat ze geen gebouwen in eigendom heeft of geen energiefactuur betaalt en dus niet als gebruiker van een gebouw aanzien wordt.
• Een organisatie voor autonoom vrijwilligerswerk is een erkende welzijns- of gezondheidsvoorziening en heeft rechtspersoonlijkheid, en valt dus binnen het toepassingsgebied van de opendataverplichting. De organisatie gebruikt op basis van een gebruiksovereenkomst of samenwerkingsovereenkomst een lokaal in een gebouw dat eigendom is van een andere organisatie. De organisatie voor autonoom vrijwilligerswerk betaalt geen energiefactuur of ontvangt geen doorgefactureerde energiefactuur. Dit maakt dat de organisatie voor autonoom vrijwilligerswerk niet moet rapporteren over het gebruik van dit lokaal in kader van de opendataverplichting.
• Een onthaalouder is aangesloten bij een dienst voor onthaalouders. De onthaalouder heeft een vergunning als welzijns- of gezondheidsvoorziening. Gezien de onthaalouder in het werknemersstatuut of in het sui generisstatuut aangesloten is bij een dienst voor onthaalouders heeft de onthaalouder echter geen rechtspersoonlijkheid. De onthaalouder moet dus niet rapporteren over het gebouw waarin de kinderopvangactiviteiten plaatsvinden.
• Een onthaalouder of kinderdagverblijf is vergund als welzijns- of gezondheidsvoorziening, maar oefent zijn kinderopvangactiviteiten uit als éénmanszaak of feitelijke vereniging (= vennootschap of vereniging zonder rechtspersoonlijkheid). In deze situaties is er geen sprake van rechtspersoonlijkheid dus valt men niet onder het toepassingsgebied van de opendataverplichting.
• Een onthaalouder of kinderdagverblijf is vergund als welzijns- of gezondheidsvoorziening en oefent zijn kinderopvangactiviteiten uit als besloten vennootschap (= openbaar bestuur met rechtspersoonlijkheid) en heeft een gebouw in eigendom. Het gebouw is echter kleiner dan 250 m² waardoor het buiten het toepassingsgebied van de opendataverplichting valt.

De opendataverplichting is nieuw sinds dit jaar. VEKA is zich bewust van het nieuwe karakter van de verplichting, de laattijdige wijzigingen aan het toepassingsgebied en dat grote delen van de sectoren die hieronder vallen zich nog eigen moeten maken met de verplichting of tot dusver niet op de hoogte waren van de verplichting. VEKA geeft daarom de tijd die nodig is om zich verder in regel te stellen met de verplichting. VEKA kan daarbij een brief sturen om welzijns- en gezondheidsvoorzieningen te herinneren aan de verplichting waarbij er voldoende tijd gegeven wordt om de gegevens alsnog in de Terra-databank van het Vlaams Energiebedrijf (VEB) in te voeren. Indien na het verstrijken van deze tijd nog steeds geen rapportering gebeurde, kan VEKA overgaan tot het geven van een minimale administratieve geldboete.

Het VEB heeft de nodige hulpmiddelen ter beschikking om u op weg te helpen bij de rapportering in de Terra-databank:

• Een webpagina met meer uitleg: Opendataverplichting | Vlaams Energiebedrijf(opent in nieuw venster)
• Een snelstartkaart voor gebouwen(PDF bestand opent in nieuw venster) met een stap voor stap toelichting over hoe de gegevens kunnen ingevoerd worden in Terra

Deze communicatie kadert in de ondersteuning van de sector bij het naleven van de opendataverplichting.

Meer informatie over het toepassingsgebied van de verplichting en een overzicht met veelgestelde vragen kan u terugvinden op volgende webpagina van VEKA: Opendataverplichting voor openbare besturen | Vlaanderen.be.

De inhoudelijke verantwoordelijkheid en opvolging van deze verplichting ligt bij VEKA. Indien er vragen zijn over het toepassingsgebied en de inhoud van de verplichting kunnen deze gesteld worden via veka@vlaanderen.be(opent in uw e-mail applicatie).

Indien er verdere vragen zijn bij de invoer in Terra kunnen die gesteld worden via terra@veb.be(opent in uw e-mail applicatie).