Inspiratiecase: Natuur op Wandelafstand (NoWa)
De dagelijkse leefomgeving speelt een cruciale rol in de gezondheid van bewoners van zorginstellingen. Steeds meer studies tonen aan dat natuur meer doet dan rust brengen: ze zuivert lucht, buffert hitte, helpt bij waterveiligheid en draagt bij aan mentale rust en herstel. Het project Natuur op Wandelafstand (NoWa) vertrekt vanuit die vaststelling en zoekt naar manieren om natuur toegankelijker en betekenisvoller te maken voor zorginstellingen en hun omgeving. Kortom: hoe richt je een biodiverse en klimaatadaptieve zorgomgeving in? En hoe kun je die duurzaam onderhouden en gebruiken zodat residenten de gezondheidsvoordelen ervan ondervinden en mee zorg dragen voor natuur?
Via vijf pilootprojecten werkt NoWa nog tot eind 2027 aan een kader dat de ontwikkeling van kwaliteitsvolle natuur- en gezondheidsinterventies kan ondersteunen. Dit kader zal een stapsgewijze handleiding bieden voor zorginstellingen en andere actoren om deze interventies te implementeren en evalueren. De ‘zorgnatuurinterventies’ moeten tegelijk de biodiversiteit versterken én gezondheidswinst opleveren. Met de toolbox zullen organisaties aan de slag kunnen gaan voor meer natuur voor zorg én zorg voor natuur.
Initiatiefnemer Agentschap voor Natuur en Bos werkt hiervoor samen met de Universiteit Antwerpen (gezondheid), Hogeschool Gent en Universiteit Gent (natuur & biodivers zorggroen). De piloten zijn zorgvuldig gekozen op basis van locatie (stedelijk en landelijk), doelgroep en organisatorische capaciteit. De coördinatie van het lerend netwerk gebeurt door de Koning Boudewijnstichting, terwijl het Agentschap voor Natuur en Bos ondersteuning biedt en de communicatie verzorgt via de projectwebsite.
Klimaatadaptieve maatregelen
De focus van NoWa ligt op het ontwikkelen van kwalitatieve landschapsontwerpen waarin natuur en zorg volledig geïntegreerd zijn. Daarbij is aandacht voor klimaatadaptatie essentieel. Thema’s zoals waterretentie, hittestress en ecologisch beheer krijgen expliciet aandacht in de ontwerp- en uitvoeringsfase.
Een belangrijk uitgangspunt is het gebruik van verschillende vegetatielagen en hoog groen, waarvan het positieve effect op gezondheid en thermisch comfort wetenschappelijk is aangetoond. Het beheer van die groenzones is cruciaal om de langetermijnkwaliteit te waarborgen. Ook structurele verankering binnen de werking van zorginstellingen komt aan bod: denk aan het betrekken van bewoners of patiënten bij snoeiwerken of oogstactiviteiten.
Daarnaast stimuleert het project een iteratieve aanpak waarbij het ontwerp steeds opnieuw getoetst en bijgestuurd wordt. Zo komen oplossingen bovendrijven die anders verloren zouden gaan bij een te snelle implementatie. Het project zet ook in op ‘One Health’: de gecombineerde ontwikkeling van natuur- én gezondheidsaspecten, zodat beide domeinen elkaar versterken.
Wat leren we hieruit?
NoWa biedt waardevolle inzichten voor iedereen die werkt aan publieke ruimte, landschapsinrichting of zorgomgevingen. Architecten en ontwerpers leren hoe ontwerpend onderzoek leidt tot robuuste en flexibele oplossingen. De nood aan evidence based praktijken, aandacht voor beheer en vormgeving, en participatie van diverse belanghebbenden zijn hierbij essentieel.
Overheden halen uit dit project lessen over beleidsverankering, participatie en brede toepasbaarheid. De aanpak is relevant voor meer dan enkel zorginstellingen: ook lokale besturen, opleidingen en andere maatschappelijke actoren kunnen met het eindresultaat aan de slag. NoWa werkt toe naar een breed inzetbare toolbox en een stapsgewijs kwaliteitskader, bruikbaar voor uiteenlopende contexten.
Bovendien toont het project dat landschapsinrichting met oog voor biodiversiteit en welzijn geen luxe is, maar een investering in levenskwaliteit. De feedback uit de klankbordgroep benadrukt het belang van toegankelijke tools, inspirerende voorbeelden en een onderbouwde communicatie van wetenschappelijke kennis. Zo wordt de positieve impact van natuur op gezondheid overtuigend onderbouwd en breed gedeeld.
Info project
- Initiatiefnemer: Agentschap voor Natuur en Bos
- Partners: Koning Boudewijnstichting, Universiteit Antwerpen, HOGENT en UGent
- Uitvoerperiode: 2025-2027
Interesse in gelijkaardige projecten?
Zie de werkgroep ‘Klimaatrechtvaardigheid’.