Actie 12: het prioriteren van vergroeningszones in kwetsbare wijken
Beschrijving
Vanuit een energiearmoede-perspectief is het belangrijk om wijken met een grote hittekwetsbaarheid, zowel fysiek als demografisch, prioritair te vergroenen bij het implementeren van de 3+30+300 vuistregel. Om deze wijken te identificeren, bestaat de ‘hittekwetsbaarheidskaart(opent in nieuw venster)’ van Departement Zorg voor heel Vlaanderen. Op het niveau van de statistische sector, combineert deze kaart informatie over (1) waar hittestress het grootst is (aantal hittegolfgraaddagen) en (2) waar de doelgroepen wonen die potentieel kwetsbaarder zijn voor deze hittestress, op basis van socio-economische kenmerken, zorglocaties, leeftijd, bevolkingsdichtheid en de aanwezigheid van parken en bomen in de omgeving. Hoe hoger de score, hoe kwetsbaarder de wijk is voor hittestress. De hittekwetsbaarheidskaart vormt een goede basis voor een gemeentelijk vergroeningsplan dat rekening houdt met zomer-energiearmoede.
Opzet
Trekker
Lokaal bestuur
Te betrekken partners
De dienst ruimtelijke planning, de groendienst, de dienst mobiliteit; de provincie; het Regionaal Landschap, streekintercommunale en/of burgerinitiatieven.
Doelgroep(en) bereikt
Kinderen, ouderen, mensen met chronische ziekten, een lage(re) socio-economische status en/of in een dichtbevolkte wijk.
Geschatte impact
Ongelijkheden in verkoelingsmogelijkheden voor de meest kwetsbaren worden verkleind.
Geschatte tijd
Kort
Geschatte kostprijs
Kaart: gratis beschikbaar;. Vergroening: geen, reguliere middelen worden geheroriënteerd. Onderhoudskost: extensief en ecologisch beheer heeft vaak lagere operationele kosten.
Monitoringsindicator
Verandering in het aandeel hoog groen, het aandeel groen en de wandelafstand tot groene ruimte in de geïdentificeerde kwetsbare wijken.
Context
Stads- of dorpskern
Aandachtspunten/tips
- Het vergroenen van hittekwetsbare wijken met een groot aandeel aan kwetsbare huurders kan ook leiden tot een beleidsparadox: vergroening is noodzakelijk in deze wijken, maar die opwaardering zorgt potentieel ook voor gentrificatie met als gevolg dat de wijk voor de huidige huurders onbetaalbaar kan worden. Dit is niet bij elke vergroeningsingreep het geval, maar de actie moet wel met aandacht voor deze paradox uitgevoerd worden. Indien je het risico hoog inschat, is flankerend beleid rond betaalbaarheid van (huur)woningen aangewezen, zoals het verhogen van het aandeel sociale woningen in de wijk.
- Bekijk bij gebruik van de hittekwetsbaarheidskaart ook de deellagen. Zo kan je achterhalen welke bevolkingsgroepen er precies wonen en waar extra groen moet voorzien worden om hittestress te milderen. De handleiding (Word bestand opent in nieuw venster)maakt je hier wegwijs in.
- Tijd en middelen kunnen bespaard worden door vergroeningsacties te combineren met geplande riool- of mobiliteitswerken om de straten of pleinen maar eenmaal opnieuw aan te leggen.
- Behoud bestaande bomen: oudere, volgroeide bomen geven meer klimaat- en gezondheidsvoordelen dan jonge, nieuwe bomen.
- Werk een integraal ontwerp uit waar er voldoende plaats (ondergronds) is voor bomen, maar ook struiken, kruiden en ander laag groen. Een kwalitatieve groene ruimte bestaat uit zo veel mogelijk diverse soorten en gelaagdheid.
In de praktijk
De Nederlandse stad Arnhem (opent in nieuw venster)past de 3+30+300-vuistregel voor vergroening sinds 2024 toe. Aan de hand van luchtfoto’s en data van stedelijk groen werden de wijken die niet aan de 3-30-300 norm voldoen geïdentificeerd. In combinatie met data over socio-economische kenmerken, gezondheid en welzijn werden binnen de geïdentificeerde wijken gebieden afgelijnd waar de inwoners een ondermaatse leefkwaliteit hebben. Dit zijn de ‘focusgebieden’ voor vergroening waar de stad op inzet. Ze biedt in deze focusgebieden bv. een verhoogde subsidie (opent in nieuw venster)aan voor private groenblauwe initiatieven. Bovendien neemt de stad de kwaliteit van het stedelijk groen mee in hun analyse en uitvoering, zoals de leeftijd en groeiomstandigheden van bomen en de gebruiksmogelijkheden van groene ruimten.