Actie 14: een netwerk van koelte- en warmteplekken
Beschrijving
Koelte- of warmteplekken zijn bestaande plekken waar mensen zich kunnen terugtrekken om af te koelen of op te warmen in geval van extreme temperaturen. Binnen een gemeente kan een netwerk opengesteld worden met minimum één plek die op een kleine afstand wandelen is voor elke inwoner. Deze plekken kunnen zowel binnen- als buitenruimten zijn, zoals bibliotheken, musea, parken, culturele/sociale centra, sporthallen en kerken. Belangrijk is dat elk van deze plekken aan een set van basiskenmerken moet voldoen: gratis toegang tijdens het extreme weer, een goede toegankelijkheid, een veilige omgeving, voldoende zitplekken, een aangename temperatuur en gratis drinkwater. Ze nodigen uit en er kunnen activiteiten georganiseerd worden voor de kwetsbaarste doelgroepen. Een samenwerking met lokale organisaties en gemeentelijke diensten kan ervoor zorgen dat het netwerk snel kan uitgerold worden.
Opzet
Trekker
Lokaal bestuur
Te betrekken partners
Lokale culturele, sociale en sportieve organisaties, scholen, gemeentelijk zwembad, musea, etc.
Doelgroep(en) bereikt
Mensen met chronische aandoeningen, ouderen, kinderen, socio-economisch kwetsbare huishoudens
Geschatte impact
Onmiddellijke daling van acute hittestress, waardoor gezondheidsrisico’s en oversterfte dalen
Geschatte tijd
Minder dan 1 jaar.
Geschatte kostprijs
Laag, kan op basis van een vrijwillige deelname.
Monitoringsindicator
Maximale wandelafstand voor de verste inwoner naar een klimaatschuilplaats.
Context
Overal toepasbaar
Aandachtspunten/tips
- Een diversiteit aan soorten plekken in dit netwerk is belangrijk voor het effectieve gebruik van het netwerk. Voor een aangenaam verblijf van verschillende kwetsbare doelgroepen moeten fysieke, sociale en culturele voorkeuren en verschillen in gedachten gehouden worden.
- Communiceer op maat van de verschillende doelgroepen over het netwerk van koelte- en warmteplekken net voor en tijdens het extreme weer. Duidt de plekken die onderdeel uitmaken van het netwerk ook duidelijk aan, zowel ter plaatse als online.
- Hou er rekening mee dat een korte afstand niet voor iedereen hetzelfde betekent. In kwetsbare wijken met een oudere populatie is het aangeraden om een dichter netwerk te voorzien.
- Deze actie kan deel uitmaken van een breder hittegezondheidsplan, waarbij ook communicatiestrategieën bij extreem weer, noodpakketten en rampenplannen op maat van kwetsbare doelgroepen een rol spelen. Ook handig: de leidraad warme dagen(opent in nieuw venster) voor lokale besturen en de KMI hittewaarschuwingspagina.(opent in nieuw venster)
In de praktijk
De stad Barcelona (opent in nieuw venster)bouwt sinds 2020 een netwerk aan klimaatschuilplaatsen uit. Anno 2025 heeft bijna elke inwoner minstens één koelteplek op minder dan 10 minuten wandelen. Bijna 70% van de inwoners vindt eentje op minder dan 5 minuten wandelen. De stad werkte daarvoor onder andere samen met gemeenschapscentra, musea en bibliotheken en zette ook parken, speelplaatsen en de binnenruimten van bouwblokken in. Die diversiteit in soort ruimten blijkt belangrijk, omdat lokaal onderzoek aantoonde dat inwoners uit het Globale Zuiden voorkeur geven aan buitenruimten voor verkoeling, terwijl de binnenplaatsen vaker gebruikt worden door inwoners uit het Globale Noorden . Deze plekken zijn het hele jaar gratis toegankelijk en worden aangeraden voor inwoners die niet goed tegen de hitte kunnen, zoals jonge kinderen, ouderen en mensen met chronische aandoeningen.
In Gent kunnen inwoners sinds kort beroep doen op een soortgelijk initiatief tijdens hittegolven. De stad bouwde een netwerk van publieke drinkwater- en afkoelplekken(opent in nieuw venster) uit. Het netwerk is visueel gemakkelijk raadpleegbaar op de website met extra tips voor het tegengaan van hittestress.