Zero-emissiezones voor stadslogistiek (ZES)
De Vlaamse overheid wil werk maken van emissievrije stedelijke distributie. Om die stappen voor te bereiden, zal het Departement Mobiliteit en Openbare Werken handvaten ontwikkelen voor steden en gemeenten.
Uitlaatgassen weren uit centrumsteden
Stedelijke logistiek (rondbrengen van pakjes, leveringen voor winkels, afvalophaling ...) draagt buitenproportioneel bij aan vervuiling. Het staat in voor een kwart van de CO2-uitstoot en voor 30 tot 50% van de uitstoot van andere emissies, zoals stikstofoxide en fijnstof. Daarnaast speelt logistiek ook een rol in files, verkeersveiligheid, ruimtebeslag en geluidsoverlast.
Daarom wil de Vlaamse overheid werk maken van meer duurzame stedelijke logistiek en het voorgoed weren van vervuilende vracht- en bestelwagens uit de stad via zero-emissiezones voor stadslogistiek (ZES).
Doelstelling Vlaams regeerakkoord
In 2024 nam de Vlaamse Regering emissievrije stedelijke distributie op als doel in het Vlaamse regeerakkoord. Daarnaast is het ook opgenomen in de beleidsnota’s van verschillende ministers. Het is de bedoeling dat Vlaanderen de komende jaren handvaten ontwikkelt voor steden en gemeenten.
Project emissievrije stedelijke distributie
In juli 2021 werd het project emissievrije stedelijke distributie opgestart. Het doel van dit project was om tot een gedragen kaderovereenkomst te komen tussen de Vlaamse overheid, de lokale besturen en de logistieke sector. Die kaderovereenkomst had als doel een heldere regelgeving te creëren die voor iedereen haalbaar is. Dit traject verliep in verschillende fases:
- Stap 1
Voorbereidend onderzoek
Voor het voorbereidend onderzoek werden centrumsteden Antwerpen, Leuven en Kortrijk als studiegebied gebruikt. Er werd gekeken naar hoe de logistiek in deze centrumsteden emissievrij kan worden.
Meer specifiek werd onderzocht hoe de logistiek er vandaag uitziet: welke voertuigen er rijden, naar welke bestemmingen en hoeveel ritten ze maken. Daarna werd er gekeken naar hoe die distributie emissievrij kon gemaakt worden, om zo een beeld te vormen van de impact op het logistieke wagenpark, de nood aan laadinfrastructuur en de kostenraming.
- Stap 2
Stakeholdertraject
Op 8 november 2023 werd het startschot gegeven van een stakeholdertraject met andere overheden, lokale besturen en bedrijven uit de logistieke sector. Meerdere partijen ondertekenden een intentieverklaring om samen te werken aan een kaderovereenkomst. Het doel bestond erin om een uniforme, gedragen regelgeving en een flankerend beleid voor zero-emissiezones te ontwikkelen.
- Stap 3
Pilootprojecten
In het voorjaar van 2024 gingen er pilootprojecten van start in Gent en Mechelen. De steden krijgen daarin tot 2025 de mogelijkheid om hun ideeën om te zetten in de praktijk. De evaluatie volgt eind 2025.
Mechelen
De Stad Mechelen stelde een divers aanbod aan voertuigen ter beschikking van bedrijven die leveren in Mechelen zoals cargobikes met een afneembare container, licht elektrische voertuigen, elektrische bestelwagens, gekoelde vrachtwagens …. Het doel was om die bedrijven kennis te laten maken met de mogelijkheden die vandaag al op de markt zijn. De stad werkte daarvoor samen met verschillende logistieke ondernemingen uit de Mechelse zero-emissie werkgroep (met daarin de stad en logistieke spelers in Mechelen).
Gent
In Gent lopen er drie proefprojecten: een testvloot, een data-onderzoek en samenwerking tussen verschillende transporteurs.
Met de steun van Vlaanderen heeft Gent in 2024 eerst de knelpunten in kaart gebracht en daarna een testvloot van zero-emissievoertuigen ter beschikking gesteld aan ondernemers.
De samenwerking tussen verschillende transporteurs loopt nog in 2025. Sommige vervoerders kiezen ervoor om hun rit in de stad uit te besteden aan lokale vervoerders actief in zero-emissie stadslogistiek. Dat vergt aanpassingen in IT-systemen. Gent voorziet een financiële bijdrage aan bedrijven die deze integratie doen. Zo gaan meer goederen gebundeld én emissievrij de stad in.
Ten slotte onderzoekt Gent in 2025 in welke mate data uit een ANPR-netwerk kan en mag ingezet worden voor studies naar goederenvervoer. ANPR-camera’s kunnen de nummerplaten van voertuigen lezen waardoor die gelinkt kunnen worden aan parameters zoals het voertuigtype, de maximaal toegestane massa (MTM) en de euronorm. In Gent worden vandaag al ANPR-camera’s ingezet voor de handhaving van de autovrije gebieden en de lage-emissiezone.
- Stap 4
Kaderovereenkomst
In de zomer van 2024 werd na een intensief en constructief de kaderovereenkomst duurzame stedelijke logistiek ondertekend door een twintigtal vertegenwoordigers van de Vlaamse overheid, sectororganisaties en andere stakeholders.
Deze kaderovereenkomst bestond uit duidelijk geformuleerde doelstellingen rond ZES voor alle steden, een coherentie visie op hoe de Vlaamse overheid deze doelstellingen wil bereiken, en het flankerend beleid dat nodig is.
Next steps
In haar regeerakkoord stelde de nieuwe Vlaamse Regering dat zij de nodige handvaten zal aanbieden aan steden om te zorgen dat stedelijke logistiek veiliger kan verlopen en ook dat de leefbaarheid van de steden niet in het gedrang komt. Vertrekkend vanuit het onderzoek dat gebeurde voor de kaderovereenkomst gaat het Vlaamse Departement MOW (Mobiliteit en Openbare Werken) verder in overleg met de belanghebbenden om te bekijken welke kapstokken daarvoor vanuit Vlaanderen nodig zijn.
Vlaamse steden zullen zelf kunnen beslissen of ze een zero-emissiezone invoeren.
Steden en gemeenten die interesse hebben om een zero-emissiezone in te voeren, kunnen contact opnemen met het Departement Mobiliteit en Openbare Werken via stedelijkelogistiek@mow.vlaanderen.be(opent in uw e-mail applicatie).
Link met Green deal Duurzame stedelijke logistiek
De Green Deal Duurzame stedelijke logistiek(opent in nieuw venster) was een eerder initiatief van de Vlaamse overheid rond dit thema. Via deze Green Deal wil Vlaanderen het efficiënt en emissievrij beleveren van steden bevorderen in Vlaanderen. Het project emissievrije stedelijke distributie is geen actie binnen de Green Deal maar een volgende stap in het bereiken van een emissievrije logistiek.