Water als cruciale factor in klimaatbestendigheid

“Water wordt een van de grootste aandachtspunten bij het ontwerp van klimaatbestendige wegen,” stelt Vanempten. “Water moet wegvloeien, maar wel op een duurzame manier.” AWV kiest daarom voor oplossingen zoals onder andere bufferbekkens en wadi’s die regenwater tijdelijk vasthouden en laten infiltreren als aanvulling op de bestaande grachten. Ook water hergebruiken staat op de radar. Dat vraagt extra onderzoek omdat niet alle water geschikt is om te hergebruiken door bv. vervuiling na incidenten of teveel partikels van banden. “Toch blijft water vlot afvoeren de prioriteit. Zonder goede afwatering dreigen bij hevige buien gevaarlijke verkeerssituaties en schade aan infrastructuur,” aldus Vanempten.

Wegen die bijdragen aan het landschap

Een klimaatbestendige weg houdt rekening met het landschap waar hij deel van uitmaakt. Steeds vaker komt de vraag om via infrastructuurprojecten ook de bredere omgeving te verbeteren. “Een goed voorbeeld is het ophogen van een weg, waardoor die ook dienst doet als dam voor het achterliggende terrein dat vaak overstroomde,” legt Vanempten uit. Zulke synergieën tonen hoe wegenbouw en klimaatadaptatie hand in hand gaan.

“Ook het Vlaams Actieprogramma Ecologische Ontsnippering (VAPEO) voor de periode 2024-2029 (VAPEO) past in dit bredere denken. In het verleden werden wegen vaak dwars door waardevolle natuurgebieden aangelegd. Via grote en kleine ingrepen werkt AWV vandaag aan herstel: tunnels, ecoducten en aanpassingen aan bermen helpen versnipperde natuur weer met elkaar te verbinden.”

Tools voor duurzamere keuzes

Om de impact van wegenwerken verder te verkleinen, zet AWV ook in op slimme tools. Zo testte AWV de CO₂-prestatieladder mee uit en werd dit positief onthaald door de collega’s die er aan meewerkten, omdat het gemakkelijk hanteerbaar is en niet leidt tot hogere prijzen. Via de CO2-prestatieladder worden bedrijven die zich inzetten om hun CO2 te reduceren beloond bij de gunning van overheidsopdrachten. Daarnaast ontwikkelt AWV samen met partners de TOTEM Infra-tool. “Met deze tool willen we de milieu-impact van materiaal verlagen door gerichte keuzes. Materialen zoals asfalt, ijzer en beton hebben een grote voetafdruk,” aldus Vanempten. “Door hier bewuster mee om te gaan, kunnen we veel winst boeken.”

Steeds zoeken naar de optimale balans

In Vlaanderen is open ruimte schaars. Daarom kijkt AWV bij elk project hoe ontharding ruimte kan scheppen voor wateropvang en groen. Tegelijk vraagt duurzame mobiliteit ook aandacht: zwakke weggebruikers hebben nood aan veilige en comfortabele ruimte. “Dat betekent soms dat er net verharding bijkomt, ten koste van groen. Het is telkens een afweging. We proberen met de onthardingsreflex vooral de ruimte voor wagens en parkeerplaatsen binnen de mate van het mogelijke te beperken,” zegt Vanempten.

Ontharding gebeurt dan ook niet zomaar. Het is geen doel op zich. Elke ingreep wordt afgewogen op ecologische impact, onderhoud en mogelijke neveneffecten. In stedelijke contexten helpt ontharding bovendien om hittestress te verminderen via waterbuffering en infiltratie.

Naar een slim onderbouwde integratie van klimaatbestendige principes

Verharding kost veel geld. Maar ook het onderhoud van groen – dat soms in de plaats komt van verharding – vraagt een investering. Vanempten: “We bestuderen daarom hoe we kwalitatief groen kunnen voorzien zonder dat de totale kosten stijgen. In die afweging van kosten en baten willen we ook kijken naar het bredere plaatje: groen brengt voordelen die niet altijd in cijfers uit te drukken zijn. Denk aan een betere gezondheid, minder stress en een aangenamere leefomgeving voor bewoners en voorbijgangers.”

AWV voert momenteel verschillende pilootprojecten uit. Het doel: leren hoe we minder verharde en beter waterdoorlatende wegen kunnen bouwen die ook duurzaam en veilig zijn. “Onze wegen moeten zwaar verkeer aankunnen en vlot te onderhouden zijn,” benadrukt Vanempten. De lessen uit deze projecten vormen straks de basis voor toekomstige ontwerpen.

Klimaatbestendigheid wordt dus geen extra laag bovenop infrastructuurwerken, maar een integraal onderdeel van het ontwerp. Elke ingreep, hoe klein ook, draagt bij aan een weerbare en leefbare omgeving.