Project: Natuurweefselplanning
Natuurweefselplanning (NWP) is een beleidsdomeinoverschrijdend beheer- en ontwikkelingskader in eindontwikkeling voor stedelijke (en alle andere mens-inclusieve) natuur op maat van een buurt en vanuit een sociaalecologisch en regeneratief perspectief. De blauwdruk hiervoor ontstond vanuit het Transitietraject Stedelijke Natuur (2019-2025). NWP houdt het midden tussen een natuurbeheerplan (ANB) en de wijkcontracten die we kennen vanuit het stedelijk beleid. Het kader wordt ontwikkeld via een burger-gedreven natuurweefselproces. Dit proces (6 tot 12 maanden) mondt uit in een natuurweefselplan, een contract tussen zeer uiteenlopende partners. Zij zullen voor de middellange tot lange termijn (10-24 jaar) samenwerken, met een cyclische evaluatie en eventuele bijstelling.
Ingediend door Agentschap voor Natuur en Bos bij de focusgroep ‘Natuurversterkende Stedenbouw’
Kernprincipes
- Integratie van mens en natuur: NWP vertrekt vanuit de visie dat mens en natuur niet gescheiden zijn, maar één geheel vormen en elkaars leefomgeving delen.
- Stedelijke natuur is een dynamisch relationeel samenspel van mensen, soorten en ecosystemen.
- Bottom-driven benadering met lokaal eigenaarschap dat zich procesmatig verweeft met top down beleid (subsidiariteit).
- Procesgericht en dynamisch: NWP is geen plan met een vast eindproduct, maar een doorlopend, dynamisch proces dat zich aanpast aan de veranderende behoeften van de gemeenschappen en de natuurlijke omgeving.
- Creëren van een zorgende gemeenschap (het beleid faciliteert via een ‘regisseur NWP’)
Hoe werkt het praktisch?
Natuurweefselplanning start bij bestaande lokale initiatieven die samenwerken aan stedelijke natuur. Het proces start dus bottom-up, maar wordt op maat gefaciliteerd door een regisseur NWP. Deze werking vraagt immers om een procesgerichte houding met oog voor een grote diversiteit aan zienswijzen, doelstellingen, tijdsperspectieven en middelen. Een set kaarten dient als dynamische toolbox om de actoren te helpen bij het samenbrengen van alle belangen. Dit resulteert in een contract tussen hybride coöperatieve partners.
De opbouw van een natuurweefselplan volgt drie parallelle stappen:
- Verweven van perspectieven op stedelijke natuur: Lokale definities van stedelijke natuur worden samengebracht, zodat verschillende visies in één gedeeld verhaal passen.
- Stimuleren van diversiteit en partnerschap: Er wordt bewust gezocht naar variatie in natuurvormen én naar uiteenlopende partners om een sterke, samenwerkende groep op te bouwen.
- Verankeren van lokale capaciteit: De samenwerking wordt geborgd in een contract dat de gedeelde engagementen vastlegt en de continuïteit van het plan ondersteunt.
Proeftuinwerking
In de komende twee jaar wordt de methodiek getest in zes proeftuincases, waaronder Asiat Park (Vilvoorde), de Sint-Amandusstraat en Oostnatie (Antwerpen) en Oud-Waterschei (Genk). Bevindingen en lessen uit deze trajecten worden teruggekoppeld naar de stuurgroep en het kernteam. Zij verfijnen de methodiek verder tot een volwaardig beleidsinstrument en ontwikkelen een opleidingskader.
Klimaatadaptieve acties
Natuurweefselplanning draagt op verschillende manieren bij aan veerkrachtige, duurzame urbane ecosystemen die beter bestand zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering:
- Educatie en betrokkenheid gemeenschap: Het betrekken van lokale actoren bij het plannen en beheren van natuurweefsel om bewustzijn te creëren en steun te krijgen voor duurzame praktijken.
- Duurzaamheid: Natuurweefselplanning faciliteert de creatie van ecosystemen die bestand zijn tegen klimaatverandering, door maximaal in te zetten op natuurlijke processen en ecologische principes.
- Ecosysteemdiensten: Via natuurweefselplanning worden ecosysteemdiensten en functies bevordert die bijdragen aan welzijn, waterinfiltratie, koolstofopslag en biodiversiteit
- Waterbeheer: Natuurweefselplanning creëert de mogelijkheid voor het integreren van technieken voor duurzaam waterbeheer, zoals regenwateropvang en natuurlijke drainage, om overstromingen en droogte te beheersen
- Biodiversiteit: Natuurweefselplanning werkt een hoge biodiversiteit in de hand waarbij urbane gebieden veerkrachtiger worden.
Te overwinnen drempels
Iedere proeftuincase heeft zijn eigen uitdagingen. Op dit moment ligt de grootste uitdaging in het vormen van een lokale coalitie met betrokken partijen die zich ook op lange termijn willen inzetten voor natuurweefselplanning. Daarnaast is het vaak moeilijk om daadwerkelijk tot uitvoering op het terrein te komen. Daarbij duiken geregeld obstakels op van financiële of juridische aard, zoals vergunningen.
De huidige methodiek biedt hiervoor goede handvaten. Toch is het de bedoeling om die in de komende twee jaar verder te verfijnen. Zo wordt ze bruikbaar in uiteenlopende contexten en voor verschillende doelgroepen. Uiteindelijk moet de methodiek uitgroeien tot een gangbaar beleidsinstrument voor stedelijke projecten waarin de noden van natuur en mens met elkaar verweven zijn.
Projectinfo
- Indiener: Agentschap voor Natuur en Bos, bij de focusgroep ‘Natuurversterkende stedenbouw’ via het innovatietraject stedelijke natuur en natuurweefselplanning (2020-2026)
- Visie en concept ontwikkeling: Gert De Keyser, Regisseur stedelijke natuur en natuurweefselplanning / trekker van de Cities Thinking Like a Forest beweging
- Partners bij uitwerking: Sweco, Departement Omgeving, INBO, UGent, 51n4e, Transition Stories, Kollektif, Waterland, Plant en Houtgoed
- Uitvoeringsperiode: November 2024 – september 2026
Interesse in gelijkaardige projecten?
Zie de focusgroep ‘Natuurversterkende stedenbouw’