Gemeentelijke vrijwilligerskorpsen

Onze samenleving toont zich op haar kwetsbaarst én haar sterkst wanneer ze geconfronteerd wordt met een noodsituatie. Er zijn voorbeelden genoeg van crisissituaties waarbij spontane en goed opgeleidevrijwilligers een verschil maken.

Door in te zetten op gemeentelijke vrijwilligerskorpsen wil Vlaanderen dit verder stimuleren. de doelstelling is een grotere weerbaarheid in onze lokale gemeenschap en op het individuele niveau door vrijwilligers een EHBO-training te laten volgen. Dit stelt hen in staat om mensen in nood te helpen. Tijdens deze training leren de vrijwilligers hoe een crisisrespons werkt en welke meerwaarde zij kunnen leveren aan onze noodhulpdiensten bij crisissituaties. Dat kan gaan van ondersteuning bij medische, operationele of logistieke taken, van het aanleveren van materiaal en voedsel, het zoeken naar vermiste personen tot het vullen van zandzakken. Op deze manier dragen de gemeentelijke vrijwilligerskorpsen bij tot een sterkere samenleving.

Een vrijwilligerskorps is een gemotiveerde groep burgers die inzetbaar is tijdens noodsituaties. Als vrijwilliger krijg je een EHBO-opleiding, een jaarlijkse bijscholing en neem je jaarlijks deel aan een simulatieoefening. Tijdens crisissituaties worden vrijwilligerskorpsen gemobiliseerd via een digitale crisistool van het Rode Kruis (vanaf oktober 2025).

De Vlaamse Regering werkte dit jaar een model uit voor de gemeentelijke vrijwilligerskorpsen. Lokale besturen worden hierbij maximaal ontlast bij de oprichting en organisatie van een vrijwilligerskorps.

De belangrijkste kenmerken van een gemeentelijk vrijwilligerskorps zijn:

• Het gemeentelijk vrijwilligerskorps heeft minstens 10 leden.
• Leden van het vrijwilligerskorps zijn minstens 16 jaar oud.
• Vrijwilligers volgen een basisopleiding bij Rode Kruis-Vlaanderen. De opleiding voor de vrijwilligers bestaat uit een basisopleiding EHBO, een jaarlijkse bijscholing en een simulatie-oefening. Op vraag van het lokaal bestuur en in overleg met Rode Kruis-Vlaanderen kunnen deze sessies basisopleiding EHBO eventueel gegeven worden door Het Vlaamse Kruis, of een andere partner die voldoet aan het kwaliteitscharter voor de EHBO-lessen. Elk lokaal bestuur is vrij om bijkomende opleidingen aan te bieden of te organiseren. Wie al een geldig EHBO-certificaat heeft, moet de EHBO opleiding niet opnieuw volgen.
• De rekrutering, registratie (inclusief verzekering), en coördinatie tijdens een crisis verlopen via de digitale crisistool van Rode Kruis-Vlaanderen. Bij de oprichting van een gemeentelijk vrijwilligerskorps krijgt het lokaal bestuur een inlogpagina in de crisistool.
• Vrijwilligers die geregistreerd staan in de crisistool zijn bij inzet tijdens noodsituaties gedekt door de verzekering van Rode Kruis-Vlaanderen, zowel door de verzekering ‘lichamelijke ongevallen’ als de verzekering ‘burgerlijke aansprakelijkheid’.
• Het lanceren van een hulpvraag gebeurt steeds door de gemeente zelf. De gemeente bepaalt welke leden (bijvoorbeeld de burgemeester) van het lokaal bestuur de hulpvraag kunnen lanceren. Dat kan telefonisch of via de crisistool.
• Tijdens een noodsituatie kunnen vrijwilligers o.a. logistieke, operationele en medische taken opnemen.
• Bij noodsituaties kan een coördinator van Rode Kruis-Vlaanderen op vraag van de gemeente mee aansturen.
• De leden van de gemeentelijke vrijwilligerskorpsen nemen steeds een ondersteunende rol op tijdens crisissen en vervangen nooit de hulp- en ordediensten.
• Bij hulpvragen van lokale besturen tijdens noodsituaties waar meer hulp nodig is, kan Rode Kruis-Vlaanderen via de crisistool een spontane hulpvraag lanceren. Burgers die zich registeren als spontane vrijwilligers voor die specifieke hulpvraag worden ook aangestuurd door de coördinator van het Rode Kruis, en zijn op dezelfde manier als de vrijwilligers van het gemeentelijk vrijwilligerskorps verzekerd. Na afloop van de noodsituatie worden alle verzamelde gegevens van deze spontane vrijwilligers verwijderd.
• Bij grootschalige noodsituaties worden provinciale rampenplannen afgekondigd en coördineren de gouverneurs. In samenspraak met de lokale besturen onderzoeken zij op welke manier ze de gemeentelijke vrijwilligerskorpsen bij grootschalige noodsituaties kunnen ingezet worden.
• De Vlaamse overheid voorziet in een eerste fase in financiering voor de uitbouw van een gemeentelijk korps tot maximaal 80 leden. Vanaf het 81ste lid financiert de gemeente de opleiding van leden van het vrijwilligerskorps met eigen middelen. Deze bovengrens wordt jaarlijks geëvalueerd.

Vlaanderen financiert Rode Kruis-Vlaanderen dat zorgt voor een EHBO-opleiding voor elke vrijwilliger (t.e.m. de 80e vrijwilliger), jaarlijkse bijscholing en simulatie-oefening, verzekering, operationele coördinatie en 24/7 permanentie zodat elke hulpvraag een onmiddellijke respons krijgt.

Een lokaal bestuur dat een vrijwilligerskorps opricht, krijgt een eigen inlogpagina op de digitale crisistool van het Rode Kruis. Hier kan het bestuur vrijwilligers beheren en een hulpvraag versturen. Zodra de hulpvraag is verstuurd, worden de vrijwilligers door Rode Kruis-Vlaanderen opgeroepen en aangestuurd via instructies in de crisistool. Indien noodzakelijk wordt ook de operationele coördinatie op het terrein voorzien door een coördinator van Rode Kruis-Vlaanderen.

Spontane vrijwilligers die tijdens een noodsituatie reageren op een spontane hulpvraag van het lokaal bestuur, kunnen zich registreren via dezelfde digitale crisistool van Rode Kruis-Vlaanderen.

Voor meer info kan je als lokaal bestuur terecht bij:

• Rode Kruis-Vlaanderen
  • https://www.rodekruis.be/wat-kan-jij-doen/vrijwilligerskorps/(opent in nieuw venster)
  • crisisvrijwilligers@rodekruis.be(opent in uw e-mail applicatie)
• ABB
  • vwk-abb@vlaanderen.be(opent in uw e-mail applicatie)