Stuivenbergsite

De site van het Stuivenbergziekenhuis is 5,2 ha groot en staat op de inventaris van het waardevol erfgoed. Stuivenberg is een typisch aankomstgebied dat wordt gekenmerkt door een hoge bouw- en woondensiteit, een verouderd woonpatrimonium en, in het bijzonder, een tekort aan groene open ruimte. Er is een groot verloop van bewoners waarbij de sociale stijgers verhuizen buiten de wijk en voornamelijk zwakkere sociale groepen en recente nieuwkomers overblijven. Het ziekenhuisnetwerk Antwerpen (ZNA) heeft beslist om de site te verlaten in 2023 en alle diensten te centraliseren in een nieuwe campus op de kop van Spoor Noord. Enkel het psychiatrisch ziekenhuis blijft gehuisvest op Stuivenberg, waar het zowat één derde van de ruimte inneemt. De Stuivenbergsite komt dus grotendeels vrij. De hamvraag is wat ermee te doen. Het RUP 2060 legt vast dat 60% van het terrein ingericht moet worden als publieke open en groene ruimte en dat op de site minimaal 50% van de bruto bebouwde vloeroppervlakte een maatschappelijke invulling moet krijgen. De herbestemming van de site wordt in hoofdzaak opgevat als een maatschappelijk project, waarbij de focus minder ligt op private en winstgevende invullingen en activiteiten.

Om het publieke karakter van de tuinen te garanderen, is beslist om in de aangrenzende gelijkvloerse ruimte van het gebouw publieksgerichte functies te voorzien, bijvoorbeeld een jeugdwerking, een kinderdagverblijf, een ‘Huis van het Kind’, een sociale tandartspraktijk, de HBO 5-opleiding verpleegkunde,…
Op het zuidelijke deel van de site moeten eerst belangrijke sloopwerken gebeuren, waarna de stad dit deel zo snel mogelijk wil openstellen als groene tuin voor de buurt, met een tijdelijke invulling voor de omringende leegstaande gebouwen. Vervolgens wordt ook ruimte voorzien voor wonen en werken.

• Sloopwerken
• Uitvoering in fases:
  • Publieksgerichte functies, bijvoorbeeld een jeugdwerking, een kinderdagverblijf, een ‘Huis van het Kind’, een sociale tandartspraktijk, de HBO 5-opleiding verpleegkunde,…
  • Omvorming tot groene tuin voor de buurt
  • Tijdelijke invulling voor de omringende leegstaande gebouwen.
  • Ruimte voor wonen en werken.

• 2.595.614 euro, voor het publieke aandeel van de stad in de duurzame sloop

De Stuyvenbergwijk is niet alleen een kansarme buurt maar ook een aankomstwijk met veel nieuwkomers en verloop in de bevolking. Bij de ontwikkeling van de site moet met dit aspect rekening worden gehouden. Op de site moeten de nodige voorzieningen in die richting uitgebouwd worden zoals loketten voor nieuwkomers, inburgeringscursussen, specifieke begeleiding, enz. Meer algemeen stelt de jury de vraag hoe de site verder zal functioneren als motor, als zenuwcentrum voor opwaartse sociale mobiliteit in de buurt.

Het project steunt op een uitgebreid vooronderzoek dat samen met de buurt is uitgevoerd. Daarin werden de krijtlijnen van een overwegend publieke ontwikkeling met sterk sociale functie vastgelegd. Vanuit ruimtelijk perspectief moet de erfgoedstrategie afgetemd worden op de ontwikkeling van publieke ruimte en de ruimtelijke condities voor de verdere programmatische uitwerking. De inspanningen die werden geleverd in het vooronderzoek moeten worden doorgetrokken bij de verdere uitbouw van de samenlevingsopbouw in de buurt in voortdurende wisselwerking met de site.

• Circulaire sloop: de jury was bijzonder getriggerd door de discussie over de sloop van de weinig duurzame gebouwen uit de jaren tachtig en stelde voor dit luik verder uit te diepen en daarbij alle aspecten van duurzaamheid in acht te nemen. Het project biedt veel mogelijkheden voor lokale en sociale economie, met de sloop/deconstructie van gebouwen als basis. Er kan ook een koppeling gemaakt worden met renovatieprojecten in de buurt in het kader van circulaire afvalstromen en gebruik. Het kan tevens interessant zijn als een voorbeeldproject rond hoe je een gebouw circulair ontmantelt.
• Koppeling van het sloopverhaal met een verhaal rond de geschiedenis van de site (met bijvoorbeeld belangrijke rol van museum Lambotte). Ook de mogelijkheden van tijdelijk gebruik tijdens de sloop dienen onderzocht te worden.

• Publieke ruimte en groen: in de nood aan groene publieke ruimte in de buurt liggen wellicht de belangrijkste uitdagingen en drijfveren voor dit project. Het RUP legt vast dat 60% van het terrein ingericht moet worden als publieke open en groene ruimte. Daarnaast is er het circulaire sloopverhaal (zie hoger) .
• Economie: een deel van de te herbestemmen ruimte wordt ingezet voor economie. Aansluitend bij het profiel van de wijk en met het oog op mogelijke samenwerkingen met het psychiatrisch ziekenhuis wordt verder onderzocht hoe partners binnen de sociale economie aan boord te halen. Om een gezonde mix van activiteiten en van publiek te krijgen, zullen een deel van de gelijkvloerse ruimten ook worden aangeboden voor commerciële economische activiteiten zoals horeca, winkels, werkplekken etc,…
• Inclusie/sociale duurzaamheid: de voorziene economische activiteiten stellen zich tot doel om de opwaartse sociale mobiliteit in de wijk te versterken. Het aanbod aan stedelijke functies brengt zuinig en slim ruimtegebruik op de agenda. Via doordachte architectuur zetten deze ruimten de deuren open na de uren voor studerende jeugd uit de buurt, verenigingsleven etc. Tot slot is er, in het kader van de voorafgaande conceptsubsidie, een intensief participatieproces gevoerd met bewoners en gebruikers rond de gewenste invulling van de site.
• Wonen: de wijk kenmerkt zich al door een hoge bebouwingsgraad. De focus ligt dus niet op wonen. Toch leent de site zich eventueel voor een kleinschalig woonproject zodanig gepositioneerd op de site dat er geen interferentie ontstaat met de publieke tuinen.

• ZNA (Ziekenhuisnetwerk Antwerpen)
• Private partner voor woonontwikkeling
• Private partner voor economische invullingen