Vanaf 2024 nemen Vlaamse overheidsmedewerkers van een aantal Brusselse gebouwen hun intrek in een uniek, integraal toegankelijk, duurzaam én in belangrijke mate circulair gebouw. De Vlaamse overheid huurt vanaf 2023 het Marie-Elisabeth Belpairegebouw voor een periode van 18 jaar.
Het Marie-Elisabeth Belpairegebouw maakt deel van een innovatief project, ZIN in No(o)rd.
De torens I en II van het WTC-complex aan de Simon Bolivarlaan in de Brusselse Noordwijk werden omgevormd tot een uniek concept met een mix van wonen en werken door wisselende kantoor- en woonverdiepingen.
Voor het ontwerp koos projectontwikkelaar Befimmo voor het architectenteam 51N4E, Jaspers-Eyers Architects en l’AUC na een oproep tot kandidaturen die in 2017 in samenspraak met de Brusselse Bouwmeester werd opgezet.
Met dit gebouw legt de Vlaamse overheid de lat opnieuw hoger op het vlak van duurzaamheid. Het gebouw draagt in hoge mate bij tot het realiseren van de klimaatdoelstelling 2030 van de Vlaamse overheid.
Frank Geets
Administrateur-generaal van Het Facilitair Bedrijf
Duurzaam en circulair
Met dit nieuwe kantoorgebouw scoort de Vlaamse overheid nog beter op het vlak van duurzaamheid. Volgens de duurzaamheidsmeter GRO wordt een resultaat ‘uitstekend’ behaald en het E-peil (E15) is het laagste van al haar gebouwen. Dit onder meer door een koude-warmteopslagsysteem waarbij warmte en koude onttrokken worden uit de grond en door een verregaande toepassing van zonnepanelen op het dak en de zijgevels
De ondergrondse verdiepingen en de circulatiekernen van de vroegere WTC I en II- gebouwen bleven behouden. Wat wel werd afgebroken, kreeg een nieuw leven. Het nieuwe gebouw bestaat voor 68% uit behouden, ter plaatse hergebruikte of gerecycleerde materialen. Behouden en hergebruik zijn zeer pure vormen van circulariteit omwille van het beperken van afval en van nieuwbouwmaterialen en het vermijden van transport en verwerking van beiden.
Ontmanteling en hergebruik van materialen
Van gebouwen uit de jaren ’70 bestaat er geen overzicht van de gebruikte materialen noch de samenstelling ervan (‘materialenpaspoort’). Van bij de start van dit project werden de bestaande toren volledig geïnventariseerd. Deze informatie werd aan de markt bezorgd, zodat zij hun interesse konden delen voor hergebruik of recyclage van de vrijkomende materialen.
Gespecialiseerde bedrijven werden gecontacteerd om vrijkomende materialen te demonteren en buiten de site te hergebruiken zoals bijvoorbeeld de 150 ton gelamineerde houten panelen die omgevormd worden tot klein meubilair (stoelen,…)
Een terugkerend begrip in dit project is C2C of cradle to cradle. In de volgende elementen gaan we daar iets dieper op in.
Door gebruik te maken van circulair beton, wordt 1.200 ton CO2 uitgespaard in het nieuwbouwgedeelte. Ongeveer 5% van de vrijkomende materialen wordt uit de materialenkringloop gehaald omdat het o.m. om schadelijke stoffen zoals asbest gaat. Het afbraakbeton zal – na een heel proces om er hoogwaardig gerecycleerd granulaat van te maken - opnieuw gebruikt worden voor ons nieuw kantoorgebouw. 30.000 ton puin werd verzameld, gesorteerd, verbrijzeld, en omgevormd tot 3.500 ton A+-aggregaten. Deze kwaliteitsvolle aggregaten worden op hun beurt geïntegreerd in nieuw beton en zo ontstaat 30.000 ton aan nieuw en C2C-gecertificeerd beton.
Een C2C-gecertificeerd product wordt gecertificeerd op volgende onderdelen:
Chemische samenstelling van het product;
Recycleerbaarheid van de onderdelen;
Energieverbruik en broeikasgasemissies;
Waterverbruik en impact op het milieu;
Sociale verantwoordelijkheid.
Voor 96.178 ton van de nieuwe materialen die ‘tijdelijk geïmmobiliseerd’ worden in NO(O)RD, zal 97% een duurzaamheidskeurmerk hebben, grotendeels cradle to cradle.
De grote posten waarop wordt ingezet, zijn:
De beglazing en aluminium raamkaders: met 2.174 ton vormt dit ca. 91% van het gewicht van de gevel;
De dragende structuren van de werkvloer en de nieuwe vloeren in de flanken: 75.186 ton beton staat gelijk aan 81% van het gewicht van de nieuwe structuur.
Materialen hebben een impact op de gezondheid van de mens. Vooral materialen die in contact komen met de binnenlucht moeten dan ook zo weinig mogelijk schadelijke emissies uitstoten. Door te kiezen voor materialen met een duurzaamheidskeurmerk zoals C2C of EMICODE worden de emissies maximaal beperkt.
Een goede verluchting zorgt ervoor dat de resterende emissies en andere vervuilende stoffen snel worden afgevoerd. Ook de vele planten hebben een luchtreinigende werking. Aanvullend wordt er ook geopteerd voor een luchtreiniging met bacteriën.
Het gebouw is ontworpen met een zekere “neutraliteit”. De gevel bijvoorbeeld is zo ontworpen dat hij werkt voor kantoren, woningen en hotelkamers. De functies erachter zijn uitwisselbaar zonder dat er ingrepen moeten gebeuren aan de gevel.
Dankzij deze ontwerpstrategie blijft het gebouw continu up-to-date zonder impact op de andere functies, zonder afval en aanpasbaar aan nu nog ongekend behoeften in de toekomst. Dankzij het zebra-concept kunnen functies worden gewisseld zonder grote ingrepen. De systeemwanden bijvoorbeeld kunnen eenvoudig gedemonteerd worden om ruimte te maken voor een andere indeling. Het “zebra-concept” maakt het in praktijk dus mogelijk om op een flexibele manier verdiepingen onmiddellijk te veranderen van bijvoorbeeld kantoren in bijkomende bewoning of hotel en omgekeerd met slechts beperkte aanpassingen.
Door te kiezen voor reversibele oplossingen en demonteerbare verbindingen kunnen aanpassingen en vervangingen sneller en met minder middelen gerealiseerd worden.
Dmv droge, niet verlijmde verbindingen bijvoorbeeld kunnen materialen eenvoudig en zonder beschadiging gedemonteerd worden en elders hergebruikt worden. De systeemwanden of verhoogde vloeren zijn hier een voorbeeld van.
Demonteerbare, eenvoudige aansluitingen en gebruik van courante standaards zijn essentieel. Maar zonder een goede documentatie kan ook dit “circulair potentieel” verloren gaan.
Een uitgebreid materiaalinventaris, een BIM-model en een ontmantelgids zorgen ervoor dat de nodige informatie over de materialen, de kwaliteit en samenstelling ervan, de (de)montage beschikbaar is op het moment van aanpassing.
Regenwater en drainagewater wordt gezuiverd om de behoefte aan stadswater te verminderen. Het gerecupereerd water wordt gebruikt om het groot aantal bomen en planten te irrigeren en toiletten te spoelen. Meer dan de helft van ons waterverbruik zullen we daarmee dekken.
De ventilatie wordt gestuurd afhankelijk van de noden: hoe meer mensen op een verdieping of in een ruimte zijn, hoe meer lucht nodig is om een goede binnenluchtkwaliteit te garanderen. Via CO2 sensoren wordt de hoeveelheid toegevoerde lucht gestuurd ifv de bezetting.
Opengaande ramen (als de buitencondities het toelaten ) verhogen het gebruikerscomfort en dienen ook als nachtkoeling. De koel- en verwarmingsinstallaties van de desbetreffende zone slaan af als de ramen openstaan om energieverspilling te voorkomen.
Er zijn 2 HVAC concepten:
Een klimaatplafond zorgt voor de juiste temperatuur in de warme en koude jaarhelft.
Vraaggestuurde ventilatie zorgt voor gecontroleerde aanvoer van verse lucht en de afvoer van bevuilde lucht. Hier wordt mengventilatie toegepast.
De temperatuur wordt geregeld via de ventilatie. Bijkomend zijn er aan de gevel vloerconvectoren voorzien om de temperatuur in de koude jaarhelft op peil te houden.
Vraaggestuurde ventilatie zorgt voor gecontroleerde aanvoer van verse lucht en de afvoer van bevuilde lucht. Hier wordt verdringingsventilatie toegepast die er ook voor zorgt dat overtollig warmte wordt afgevoerd via de extractielucht.
De functies in het gebouw hebben op verschillende momenten behoefte aan energie. Een kantoor vooral overdag, woningen vooral ‘s ochtends en ’s avonds. Tussen de functies zorgt energieuitwisseling voor het efficiënt gebruik van energie en een optimale uitlasting van de energieopwekkers.
Organisch afval, het afval uit ons restaurant en de keuken, wordt in een tank verzameld en vermalen. De biomassa die ontstaat, wordt naar een biogasinstallatie getransporteerd en verwerkt. Met deze methode winnen we op milieuvriendelijke wijze hernieuwbare energie uit voedselresten.
Een gecombineerd kantoor- en wooncomplex
Het is een uniek concept met een mix van wonen en werken door wisselende kantoor- en woonverdiepingen.
De site zal ongeveer 110.000 m² omvatten. Het gaat om 75.000 m² kantoren, 14.000 m² woongelegenheid, 16.000 m² hotel en verder sportruimtes, vrijetijdsruimtes, horeca- en handelszaken.
Zoals de strepen van een zebra zitten de functies in elkaar verweven, we spreken dan ook over het zebra-concept. Door deze mix van functies zal er altijd volop leven zijn in het gebouw, zeven dagen op zeven.
Bekijk het filmpje
Inhoud is aan het laden
De indeling van het Marie-Elisabeth Belpairegebouw
In het Marie-Elisabeth Belpairegebouw zal je overal kunnen werken en samenwerken.
De hoofdingang van het kantoorgebouw is aan de Simon Bolivarlaan 17. Via de hoofdingang kom je op de gelijkvloerse verdieping van het Marie-Elisabeth Belpairegebouw. Je hebt er meteen toegang tot de serre en de polyvalente ruimte.
Bezoekers en personeel komen vanuit de inkomhal de centrale ontvangstruimte op de eerste verdieping binnen. Hier bevindt zich een prominente en open onthaalzone. Aan het onthaal is een open trap en zijn er liften als publiek toegankelijke circulatie naar het vergadercentrum op de 3de en 5de verdieping. Het personeel kan zich op zijn beurt van hieruit naar één van de twee circulatiekernen in de torenvolumes geven, waarvan ze alle elf kantoorverdiepingen kunnen bereiken.
Het vergadercentrum is een clustering van verschillende types vergader- en overlegruimten, en vormt het kloppend hart van het gebouw. Het is vrij toegankelijk en dus fysiek afgescheiden van de kantoorverdiepingen van het gebouw.
Er zijn 11 kantoorverdiepingen Ze zijn opgedeeld in ”toegewezen zones” en ”gedeelde zones”. Met werkplekken en lokalen die flexibel gebruikt worden en dus te reserveren zijn.
Een van de blikvangers van het gebouw is ongetwijfeld het ruime dakterras op verdieping +29. Het dakterras is gedeeld met de hotelgasten en de bewoners van de appartementen.
In de ondergrondse verdiepingen komen verschillende functies: laad- en losruimte, parking, sporthal, kleedruimtes en douches, het afvalverwerkingssysteem, bergingen van de gebruikers en een archiefruimte.
In maart 2019 haalt Befimmo de overheidsopdracht van de Vlaamse overheid binnen. De 75.000 m² kantoren van het ZIN-project zijn hierdoor volledig voorverhuurd.
In maart 2020 werden de bouw- en milieuvergunning aan Befimmo afgeleverd.
