Jaaroverzicht onderzoek 2024 (tekstversie)
•1 maart 2025
Wilt u ontdekken welke nieuwe inzichten de onderzoeken in 2024 opleverden? In dit jaaroverzicht zetten we onze onderzoeken in de kijker. Voor meer info over een bepaalde bijdrage klikt u op de link die erbij staat.
Over het jaaroverzicht
Dit jaaroverzicht bundelt de onderzoeken over de thema’s werk en sociale economie waarbij het Departement Werk, Economie, Wetenschap, Innovatie en Sociale Economie (WEWIS) in 2024 betrokken was. Een volledig overzicht van alle onderzoeken vindt u op het kennisplatform Werk en Sociale Economie van het Departement WEWIS.
WEWIS is ontstaan uit de fusie van het Departement Werk en Sociale Economie en het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie. De voorbije jaren verscheen dit jaaroverzicht vanuit het Departement Werk en Sociale Economie.
Kennisagenda
Elk onderzoek is gebaseerd op de kennisagenda werk en sociale economie van WEWIS. Die kennisagenda bevat 6 thema’s:
- welzijn en organisatie
- leren
- inclusieve samenleving
- economie
- omgeving
- governance
Elk van die thema’s legt een link naar de arbeidsmarkt.
Welzijn en organisatie
Het domein welzijn en organisatie onderzoekt het welzijn van werknemers op de arbeidsmarkt. Psychisch, fysiek en sociaal. Het onderzoek houdt ook rekening met de rol van omgevingsfactoren uit de werkomgeving, factoren uit de privésfeer, en met persoonlijke kenmerken daarin.
‘Competentiechecks voor ondernemingen’ helpt kleine en middelgrote ondernemingen in Vlaanderen om hun competentieontwikkeling te versterken. Met een evaluatie wordt gekeken hoe de begeleidingstrajecten invloed hebben op het leerklimaat en het leergedrag van medewerkers in deelnemende KMO’s.
Deze ESF-oproep had als doel inzicht te krijgen in hoe programma’s voor leiderschapsontwikkeling invloed hebben op de autonome motivatie en het welzijn van medewerkers. 3 verschillende types van leiderschapsontwikkelingstrajecten werden geïmplementeerd. Uit de evaluatie blijkt dat het belangrijk is om een juiste match te vinden tussen de organisatiecontext, organisatiedoelstelling, de gewenste leiderschapsstijl en leiderschapsontwikkeling.
Bekijk de resultaten.
- Onderzoek naar kwaliteit van werk
- Evaluatie van de overheidsopdracht ‘Bevordering gezondheid en welbevinden van werknemers en werkgevers’ (Fitbonus)
- Impactevaluatie van ESF+ Leergoesting
Leren
Het domein leren omvat onderzoek naar de link tussen leren en de arbeidsmarkt, op het niveau van het individu, de organisatie en de samenleving.
Brugfiguren spelen een belangrijke rol om burgers te stimuleren om te leren tijdens hun loopbaan. In deze studie:
- wordt de rol van brugfiguren onderzocht en een basisprofiel uitgewerkt met 5 concrete profielen.
- wordt een toolbox ontwikkeld met gespreksmethodieken die brugfiguren kan ondersteunen bij het voeren van coachende gesprekken in het kader van levenslang leren.
In dit onderzoek brengen we de resultaten samen van 3 segmenteringsstudies over levenslang leren in Vlaanderen samen. Daaruit blijkt dat ‘de lerende Vlaming’ en ‘de niet-lerende Vlaming’ niet bestaat. Binnen elke groep zijn er verschillende (deel)profielen. De studies vullen elkaar aan en leggen een aantal belangrijke tekorten in de kennis over de verschillende profielen in levenslang leren bloot.
In het pilootprogramma Leerecosystemen van Europa WSE kregen een aantal projecten in Limburg en de Westhoek financiële en inhoudelijke ondersteuning om samen met lokale partners te onderzoeken of en hoe ze een leerecosysteem kunnen uitbouwen. De evaluatie focuste op 3 aspecten:
- de ondersteuning en interventies vanuit Europa WSE bij het vormen van de partnerschappen
- de mechanismen voor de vorming en functionering van de piloot-leerecosystemen als organisatienetwerken
- het aanbod en de effecten op burgers die de piloot-leerecosystemen hebben gerealiseerd
Sinds het schooljaar 2021-2022 bestaat er voor het Vlaams opleidingsverlof een gemeenschappelijk initiatiefrecht. Dat geeft zowel werknemers als werkgevers de kans om een opleiding voor te stellen aan werknemers. Dit rapport evalueert het gemeenschappelijk initiatiefrecht voor het schooljaar 2021-2022. Enkele vaststellingen:
- Opleidingen op eigen initiatief worden vooral gevolgd door werknemers die zich in een sterkere positie bevinden op de arbeidsmarkt, en die daarmee specifieke loopbaanplannen willen vormgeven.
- Opleidingen op voorstel van de werkgever worden vooral gevolgd door werknemers in een zwakkere positie op de arbeidsmarkt. Deze opleidingen hebben als doel om de huidige job beter te doen, of om mee te zijn met een nieuwe manier van werken of nieuwe taken.
De doelstelling van de ESF-oproep ‘Opleidingen van de toekomst’ was het ontwikkelen van opleidingen die inspelen op de competentieveranderingen die nodig zullen zijn in de toekomst. De oproep werd geëvalueerd om het partnerschapsvormingsproces en de invloed van de ondersteuning vanuit Europa WSE beter te begrijpen. Deze inzichten worden ingezet bij toekomstige oproepen.
Opleidingscheques
13.091 aanvragen goedgekeurd
- vooral opleidingen bij publieke aanbieders, in de eerste plaats bij de Centra voor Volwassenenonderwijs
Vlaams opleidingskrediet
428 werknemers bereikt
- vooral in de social profitsector
Vlaams opleidingsverlof
5.861 aanvragen goedgekeurd
- vooral werknemers van grote bedrijven
- stimuleert opleidingsdeelname bij meer kwetsbare werknemers, blijkt uit een vergelijking met Vlaamse werknemers die deelnemen aan levenslang leren
In het schooljaar 2022-2023:
- zijn er 2.968 leerlingen duaal leren.
- is verzorgende/zorgkundige duaal de populairste opleiding in duaal leren.
- waren er 44.545 goedgekeurde erkenningen van werkplekken.
- zijn er 3.801 overeenkomsten gestart in duaal leren in het secundair onderwijs.
Het monitoringsrapport, opgesteld in samenwerking met het Steunpunt Werk, biedt inzichten in de prestaties van Vlaanderen op het gebied van levenslang leren. Volgende aspecten komen aan bod:
- de opleidingsdeelname van individuele personen: die blijkt lager te liggen dan in andere EU-lidstaten. Er is ook een lage bereidheid om opleidingen te volgen, vooral omdat men geen leernood ervaart.
- de opleidingsinspanningen van werkgevers: in grotere bedrijven zien we hogere deelnamecijfers van werknemers ten opzichten van middelgrote en kleine bedrijven.
Meer weten over opleidingen in Vlaanderen?
Het Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC), gecoördineerd door de OESO, onderzoekt hoe het gesteld is met de basisvaardigheden geletterdheid, gecijferdheid en adaptief probleemoplossend vermogen. In Vlaanderen werden in 2023 net geen 4.000 volwassenen bevraagd. In vergelijking met de resultaten van ruim 10 jaar geleden zijn de resultaten stabiel gebleven. Vlaamse volwassenen situeren zich in de internationale subtop.
Het jaarrapport Levenslang Leren 2023 rapporteert over de voortgang van het Actieplan Levenslang Leren. Dit actieplan bouwt verder aan een lerend Vlaanderen en draagt bij aan de opdracht van het Partnerschap Levenslang Leren. Het rapport toont de meest recente ontwikkelingen van de 47 acties. Verschillende acties binnen het Actieplan kwamen in 2023 op kruissnelheid, zoals de Inspiratiedag Levenslang Leren en de nieuwe website Levenslang Leren.
Meer details?
Sinds 2022 is er een dashboard Levenslang Leren. In deze studie wordt een roadmap voorgesteld. Die kan als basis gebruikt worden om het dashboard verder te ontwikkelen en levenslang leren meetbaar te maken.
- Onderzoek naar informeel leren: definiëring en meting
- Onderzoek naar informeel leren op de werkvloer en ontwikkeling van een meetinstrument voor leerklimaat
- Onderzoek naar de private opleidingsmarkt
- Onderzoek naar leernoodbewustzijn bij burgers en leernoodsensitiviteit bij brugfiguren
- Jaarrapport Vlaams Partnerschap Duaal Leren
- Jaarrapport Partnerschap Levenslang Leren
Inclusieve samenleving
Het domein inclusieve samenleving omvat onderzoek naar de mechanismen en processen die de afstand van personen tot de arbeidsmarkt verkleinen, en het mogelijke aanbod aan maatregelen die daarbij kunnen helpen.
In dit onderzoek worden financiële werkloosheids- en inactiviteitsvallen in kaart gebracht die ervoor zorgen dat het voor personen met een werkloosheidsuitkering of andere uitkering niet aantrekkelijk is om de stap naar betaald werk te zetten. Daarnaast worden de mogelijkheden van progressieve werkhervatting verkend voor verschillende groepen uitkeringsgerechtigden. Progressieve tewerkstelling betekent dat werknemers erkend in arbeidsongeschiktheid een combinatie van loon en uitkering ontvangen.
Het dashboard geeft een overzicht van de kerncijfers van de sociale economie, zoals budgetten, ondernemingen en werknemers. In 2023 kregen in totaal 31.856 personen ondersteuning, 25.716 van hen via collectief maatwerk.
De sociale economie richt zich op de tewerkstelling en competentieversterking van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Uit dit onderzoek blijkt dat de sociale economie:
- kansen geeft aan wie elders weinig kansen krijgt.
- het armoederisico van doelgroepwerknemers verlaagt.
- de context en de levensomstandigheden van de
- doelgroepwerknemers verbetert.
In het Trendrapport analyseren we samen met het Steunpunt Werk de positie van kwetsbare groepen op de Vlaamse arbeidsmarkt. In 2023 bedroeg de werkzaamheidsgraad voor:
- vrouwen: 73,3%
- personen geboren buiten de EU-27: 63,4%
- jongeren: 31,9%
- 55-plussers: 60,8%
- kortgeschoolden: 52,6%
- personen met een arbeidshandicap: 47,3%
Tussen 2021 tot 2024 werd voor de eerste keer arbeidsmarktdiscriminatie onder de Vlaamse sectoren gemeten. De sectoren organiseerden deze meting zelf en hanteerden verschillende onderzoeksmethoden. Zo werd vastgesteld dat aanwervingsdiscriminatie op basis van etniciteit/migratieachtergrond in 6 van de 7 sectoren die hierop testten voorkwam, en discriminatie op (oudere) leeftijd in 3 op 3 sectoren. Naar aanleiding van de resultaten hebben de sectoren actieplannen opgesteld om discriminatie aan te pakken en vervolgmetingen mogelijk te maken.
De digitale dienstverlening die VDAB biedt aan werkzoekenden, zorgde voor een betere digitale bereikbaarheid. Maar voor sommige werkzoekenden is het belangrijk dat VDAB ook fysiek bereikbaar blijft. Dit onderzoek kijkt naar mogelijke verbeteringen op het vlak van de inzet van technologie en digitalisering in het bemiddelingsproces, zoals:
- meer aandacht besteden aan de digitale vaardigheden van werkzoekenden
- inzetten op digitale en niet-digitale klantenbenadering
- versterken van een flankerend beleid voor minder digitaal vaardige werkzoekenden
- stimuleren van het gebruik van de VDAB-account
Wat hebben mensen die een leefloon ontvangen nodig om aan het werk te gaan en sluit het huidige beleid hier goed op aan? Uit onderzoek van IDEA Consult blijkt dat het belangrijk is om geïntegreerd te werken met leefloongerechtigden door samen, lokaal, over beleidsdomeinen heen en tussen bestuursniveaus aan de slag te blijven gaan.
Amy Van Looy en Sarah Anrijs (UGent en imec) deelden hun inzichten over het belang en de stand van zaken van digitale vaardigheden, kennis en attitudes van Vlamingen. Inclusiviteit van diensten en toepassingen is belangrijk om iedereen mee aan boord te krijgen en te houden.
- Evaluatie van Digibanken
- Jobbereikbaarheid als drempel of hefboom voor werk
- Trendrapport: kwetsbare groepen op de Vlaamse arbeidsmarkt
- Evaluatie van vindplaatsgericht en outreachend bereiken van personen met gezondheidsuitdagingen in welzijns- en gezondheidssettings
- Evaluatie van collectief maatwerk
Economie
Het domein economie omvat onderzoek naar de link tussen economie en arbeidsmarkt, zoals op het vlak van werkgelegenheid en benodigde vaardigheden.
In dit onderzoek wordt de verhouding onderzocht tussen de vacatures en aanwervingen in Vlaanderen tussen 2016 en 2020. Enkele resultaten:
- Voor maximaal 49% van de aanwervingen is een rechtstreeks gemelde vacature te vinden.
- In een bedrijf zijn er gemiddeld meer aanwervingen dan vacatures.
- 40% van de bedrijven slaagt er niet in alle vacatures in te vullen.
Uit stoppende en sterk krimpende ondernemingen stromen jaarlijks 15.000 tot 20.000 werknemers uit. Rond de 58% van die uitgestroomde werknemers is binnen het jaar na uitstroom aan het werk in een andere loontrekkende job.
Op basis van een analyse van loopbaantransities kunnen
de loopbaanpaden van werknemers ondergebracht worden
in 4 groepen:
- stabiel werkenden
- volatiel werkenden
- niet-werkende outsiders
- andere loopbaantrajecten
Welke competenties en competentieveranderingen zijn nodig om in te spelen op veranderingen zoals digitalisering? Europa WSE lanceerde 3 oproepen onder de naam SCOPE (Strategische competentieprognoses) om organisaties competentieprognoses te laten uitvoeren. In een dwarsstudie worden de resultaten van 27 competentieprognoses naast elkaar gelegd. Informatie- en datageletterdheid en groene vaardigheden blijken van toenemend belang.
- Loopbaandynamiek van doelgroepen op de Vlaamse arbeidsmarkt
- Transities naar ondernemerschap
Omgeving
Het domein omgeving omvat onderzoek naar de interactie tussen de fysieke omgeving en de arbeidsmarkt.
Met het Vlaamse Klimaatadaptatieplan bereidt Vlaanderen zich voor op de effecten van de klimaatverandering. Dit onderzoek definieert 3 domeinen waarop het plan impact heeft: werkgelegenheid, competenties en kwaliteit van arbeid, met speciale aandacht voor kwetsbare groepen. De studie biedt een inspiratiegids en toolbox met concrete acties en tips voor verschillende stakeholders om de uitdagingen aan te pakken.
Governance
Het domein governance omvat onderzoek naar de samenwerking tussen actoren om de doelstellingen van het arbeidsmarktbeleid te realiseren.
Dit project kijkt naar de impact van technologie op de arbeidsmarkt. Het wil een lange termijn, innovatief, toekomstgericht en inclusief arbeids(markt)beleid exploreren en ontwikkelen. Tijdens rondetafelgesprekken met beleidsmakers, ondernemers, sociale partners, academici en andere experten kwamen prioritaire acties voor werkbaar werk, productiviteit en inclusie naar voren in de context van technologische innovatie.
Recovery Assistance for Cohesion and the Territories of Europe (REACT-EU) is een tijdelijk herstelfonds van de Europese Unie. Het voorzag in extra financiële middelen voor het economisch herstel van de regio’s na de corona-epidemie. In Vlaanderen ging het om 7 acties, vooral op het vlak van werkgelegenheidssteun, gezondheidszorg en hulp aan het bedrijfsleven. In dit rapport worden zowel het beleidsontwikkelingsproces als de concrete acties geëvalueerd.
- Buitenlands talent aantrekken en behouden in Vlaanderen en Wallonië
- Evaluatie sectorconvenants
- Toekomstverkenning 2035: Technologie - Werken - Inclusief
Ontdek de infographic
Ook interessant
- Jaaroverzicht onderzoek 2024Blogbericht • 18 april 2025
Volg ons
Kennisdomeinen
Terug- en vooruitblik
Relevante websites
- Departement Werk, Economie, Wetenschap, Innovatie en Sociale Economie
- Open dataplatform WEWIS opent in nieuw venster
- Duaal leren opent in nieuw venster
- Europa WSE opent in nieuw venster
- Sociale economie opent in nieuw venster
- Levenslang Leren
- Steunpunt Werk opent in nieuw venster
- Publicaties van de Vlaamse overheid opent in nieuw venster