Financiële steun voor oprichting gemeentelijke vrijwilligerskorpsen

Onze samenleving toont zich op haar kwetsbaarst én haar sterkst wanneer ze geconfronteerd wordt met een noodsituatie. Er zijn voorbeelden genoeg van crisissituaties, groot en klein, waarbij zowel goed opgeleide als spontane vrijwilligers een verschil maken.

Door in te zetten op gemeentelijke vrijwilligerskorpsen, willen we dit verder stimuleren en coördineren. We vergroten zo onze paraatheid op individueel en op gemeenschapsniveau. Op individueel niveau omdat we mensen een EHBO-training laten volgen, wat de drempel verlaagt om effectief mensen in nood te helpen. Daarbij krijgen leden van de vrijwilligerskorpsen meer inzicht in hoe onze crisisrespons werkt. Ook op niveau van onze samenleving komen we hier sterker uit. Structurele inzet op gemeentelijke vrijwilligerskorpsen zorgt ervoor dat we bij noodsituaties onze uitstekende noodhulpdiensten kunnen ondersteunen. Dat kan gaan van ondersteuning bij medische, operationele of logistieke taken, van het aanleveren van materiaal en voedsel, het zoeken naar vermiste personen tot het vullen van zandzakken.

Iedereen die minstens 16 jaar oud is, kan lid worden van een gemeentelijk vrijwilligerskorps. Deze vrijwilligers volgen een basisopleiding EHBO (met vrijstelling voor al wie een geldig EHBO- certificaat heeft), een jaarlijkse bijscholing en een simulatie-oefening. In de basisopleiding zit ook een overzicht van hoe onze professionele hulpdiensten werken in noodsituaties en welke rol vrijwilligers kunnen opnemen. Bij noodsituaties worden de vrijwilligers opgeroepen om de hulpdiensten te ondersteunen. Ze zijn bij inzet verzekerd voor lichamelijke ongevallen en voor burgerlijke aansprakelijkheid vanaf het moment van registratie.

Een gemeentelijk vrijwilligerskorps bestaat uit minstens 10 vrijwilligers, dat is een voorwaarde voor de effectieve oprichting. De Vlaamse regering financiert de training tot 80 vrijwilligers. Grotere gemeentelijke vrijwilligerskorpsen zijn mogelijk, maar worden vanaf de 81^ste vrijwilliger gefinancierd door het lokaal bestuur. Deze bovengrens wordt jaarlijks geëvalueerd.

Naast getrainde vrijwilligers, kunnen en zullen er bij een noodsituatie mensen zich spontaan aandienen om mee te helpen. Ook hierop is dit project voorzien. Bij noodsituaties kunnen deze spontane vrijwilligers zich in enkele stappen ook aanmelden om via de app instructies te krijgen. Na afloop van die specifieke noodoproep, worden de gegevens verwijderd. Door deze laagdrempelige aanpak stimuleren we maximaal dat burgers kort komen meehelpen wanneer de nood hoog is en breder reikt dan de leden van het vrijwilligerskorps aankunnen. Ook de spontane vrijwilligers zijn verzekerd bij inzet vanaf registratie in de app.

Het is van belang te onderstrepen dat de leden van de gemeentelijke vrijwilligerskorpsen steeds een ondersteunende rol opnemen en nooit de hulpdiensten en ordediensten vervangen. Reageren op een oproep voor hulp is niet verplicht, er wordt ook niet gevraagd om permanenties op te nemen.

Het lokaal bestuur lanceert zelf de hulpvraag. Bij de oprichting van een gemeentelijk vrijwilligerskorps, beslist het lokaal bestuur zelf welke personen deze hulpvraag kunnen lanceren. De burgemeester en de noodplanningscoördinator lijken alvast 2 aangewezen startpunten.

Vlaanderen financiert de EHBO-opleiding, jaarlijkse bijscholing en simulatie-oefening, verzekering, operationele coördinatie en 24/7 permanentie zodat elke hulpvraag een onmiddellijke respons krijgt. Al die zaken worden opgenomen door Rode Kruis-Vlaanderen. Op vraag van een lokaal bestuur en in overleg met Rode Kruis-Vlaanderen, kunnen deze sessies basisopleiding EHBO eventueel gegeven worden door het Vlaams Kruis, of een andere partner die voldoet aan het kwaliteitscharter voor de EHBO-lessen. Elk lokaal bestuur krijgt de vrijheid om bijkomende opleidingen aan te bieden of te organiseren.

Een lokaal bestuur dat een vrijwilligerskorps opricht, krijgt een eigen inlogpagina op de digitale applicatie. Hierin kan het bestuur vrijwilligers beheren en een hulpvraag versturen. Zodra de hulpvraag is verstuurd, worden de vrijwilligers door Rode Kruis-Vlaanderen opgeroepen en aangestuurd via instructies in de digitale crisistool. Indien noodzakelijk wordt ook de operationele coördinatie op het terrein voorzien door een coördinator van Rode Kruis-Vlaanderen.

Spontane vrijwilligers die tijdens een noodsituatie reageren op een spontane hulpvraag van het lokaal bestuur, kunnen zich registreren via dezelfde digitale crisistool van Rode Kruis-Vlaanderen.

Met deze uitwerking wil Vlaanderen gemeenten ontzorgen bij de oprichting en begeleiding van een gemeentelijk vrijwilligerskorps. Bij oprichting en training van een gemeentelijk vrijwilligerskorps van minder dan 80 leden, wordt er dus niets gefactureerd aan het lokaal bestuur.

Bovendien wordt hiermee sterk rekening gehouden met de lokale autonomie van gemeenten. De keuze tot oprichting van een vrijwilligerskorps ligt in de handen van het lokaal bestuur. Ook de inzet van bestaande gemeentelijke vrijwilligerskorpsen is steeds een keuze van het lokaal bestuur.

Bij grootschalige noodsituaties worden provinciale rampenplannen afgekondigd en coördineren de gouverneurs. In samenspraak met de lokale besturen onderzoeken zij op welke manier de gemeentelijke vrijwilligerskorpsen bij deze grootschalige crisissen kunnen ingezet worden. Per provincie wordt daarover dit najaar overleg georganiseerd met als doel tegen 2026 tot een gedragen aanpak te komen.

Voor bijkomende toelichting kunnen lokale besturen steeds terecht bij Rode Kruis-Vlaanderen (via crisisvrijwilligers@rodekruis.be(opent in uw e-mail applicatie)) of bij ABB (via vwk-abb@vlaanderen.be(opent in uw e-mail applicatie)).

Per provincie organiseren de diensten van de gouverneur samen met Rode Kruis-Vlaanderen een webinar met extra uitleg over dit project. Bovendien bezorgt Rode Kruis-Vlaanderen nog een brief met extra informatie.