PFAS-luchtmetingen in Zwijndrecht en omgeving

Rond de 3M-fabriek en de Oosterweelwerf verzamelen verschillende meetstations voortdurend informatie over fijnstof en PFAS in de lucht. Op deze pagina vindt u de stand van zaken van de PFAS-luchtmetingen en lopende acties. Die wordt ongeveer elke maand geactualiseerd.

Meetnet: wat en waar meten we?

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) meet de PFAS-luchtverontreiniging sinds juli 2021. De metingen in Zwijndrecht worden uitgevoerd door VITO op kosten van 3M. Volgens het principe dat de vervuiler betaalt.

Wat meten we?

Waar meten we?

Doelstellingen: waaraan toetsen we?

Momenteel bestaan er geen wettelijk bindende normen voor PFAS in lucht en depositie. We hanteren wel een voorlopig toetsingskader.

Lees meer over gezondheidsrisico’s van PFAS.

PFAS in depositie

Parameter	Toetsingswaarde (ng/m²/dag)	Streefwaarde (ng/m²/dag)
De toetsingswaarden zijn nog niet verankerd in VLAREM.
PFOS	82,6	3,3
PFBA	140

PFAS in zwevend stof

Parameter	Typegebied	Toetsingswaarde (ng/m²/dag)
Som	niet-industrie	0,3
Som	industrie	2,2
HFPO-DA	niet-industrie	1,4
6:2 FTS	niet-industrie	30
PFBS	niet-industrie	140
PFPrA	niet-industrie	245
PFBA	niet-industrie	460
De toetsingswaarden zijn nog niet verankerd in VLAREM.

Resultaten: wat detecteren we?

Gemiddelde PFAS in depositie

Gemiddelde PFAS in zwevend stof

Evolutie PFAS in depositie

Evolutie PFAS in zwevend stof

Vaststellingen: wat betekenen de meetresultaten?

De verontreiniging met is voornamelijk van historische aard.
De verontreiniging is het hoogst nabij 3M en neemt sterk af met toenemende afstand.
De metingen indiceren dat de waterzuiveringsinstallatie van 3M momenteel de belangrijkste emissiebron is voor bepaalde PFAS in lucht (bv. PFOS), maar ook andere lokale en regionale bronnen dragen bij.
De metingen variëren in tijd, ruimte, samenstelling en naargelang de weersomstandigheden.

2025

Naam	Matrix	Waarde	Meetplaatsen die de doelen halen
streefwaarde PFOS	depositie	3,3 ng/m²/dag	0/5
toetsingswaarde PFOS	depositie	82,6 ng/m²/dag	5/5
toetsingswaarde PFBA	depositie	140 ng/m²/dag	5/5
toetsingswaarde EFSA4 (niet-industrie)	luchtconcentratie	0,3 ng/m²/dag	4/4
toetsingswaarde EFSA4 (industrie)	luchtconcentratie	2,2 ng/m²/dag	6/9 – ZD14, ZD15, ZD16
overige toetsingswaarden	luchtconcentratie	divers	13/13

2024

2023

Onderstaande stellingen hebben enkel betrekking op het jaargemiddelde van de meetlocaties in Zwijndrecht en Antwerpen-Linkeroever.

PFAS in depositie

De deposities zijn verhoogd t.o.v. de landelijke achtergrond.
De PFOS-streefwaarde werd op elke locatie overschreden.
De PFOS-toetsingswaarde werd overschreden op 2 locaties: ZD08 en ZD11.
De PFBA-toetsingswaarde werd op geen enkele locatie overschreden.

PFAS in zwevend stof

De concentraties zijn verhoogd t.o.v. de landelijke achtergrond.
In niet-industriegebied werd de EFSA4-toetsingswaarde overschreden op 1 locatie: ZD08.
In industriegebied werd de EFSA4-toetsingswaarde overschreden op 3 locaties: ZD11, ZD14 en ZD16.

Naam	Matrix	Waarde	Meetplaatsen die de doelen halen
streefwaarde PFOS	depositie	3,3 ng/m²/dag	0/8
toetsingswaarde PFOS	depositie	82,6 ng/m²/dag	6/8 - ZD08, ZD11
toetsingswaarde PFBA	depositie	140 ng/m²/dag	8/8
toetsingswaarde EFSA4 (niet-industrie)	luchtconcentratie	0,3 ng/m²/dag	3/4 - ZD08
toetsingswaarde EFSA4 (industrie)	luchtconcentratie	2,2 ng/m²/dag	8/11 – ZD11, ZD14, ZD16
overige toetsingswaarden	luchtconcentratie	divers	15/15

In de periode van 18 mei tot 15 juni werden er verhoogde PFOS-waarden gemeten in zwevend stof en depositie ten zuiden/zuidoosten van 3M Zwijndrecht.

Wat was de oorzaak?

De meetresultaten en meteogegevens (droge periode met stevige noordoostenwind) geven aan dat zowel verontreinigd opwaaiend stof als de waterzuiveringsinstallatie van 3M een belangrijke rol hebben gespeeld.

Was er een blootstellingsrisico?

De toetsingswaarde voor de EFSA4 in zwevend stof werd enkel overschreden aan de Neerstraat (ZD08). Als de PFAS-waarden hoog blijven en de blootstelling lang aanhoudt, vergroot het risico op de volksgezondheid.

Wanneer is er actie ondernomen?

De overheid heeft meteen actie ondernomen om de verontreinigingsbron te identificeren en onder controle te krijgen. Hiervoor werden bijkomende maatregelen opgelegd aan 3M.

Welke maatregelen werden genomen?

Er werd een stofmitigatieplan opgelegd aan 3M. Dat plan houdt stofbeperkende maatregelen in zoals het afdekken van onverharde zones en extra maatregelen tijdens werken met ingreep in de bodem, maar ook het uitrollen van een fijnstofmeetnet. Dit meetnet stelt de overheid en 3M in staat om tijdig te reageren wanneer nodig (nl. bij verhoogde fijnstofpieken). De actuele fijnstofconcentraties kunnen geraadpleegd worden op de VMM-website(opent in nieuw venster).

Sinds 6 oktober 2023 wordt het met PFAS verontreinigde grondwater afkomstig van de grondwatersanering eerst behandeld voordat het naar de waterzuiveringsinstallatie (WZI) gaat. Op deze manier worden de lange keten PFAS (bv. PFOS) reeds vooraf verwijderd en wordt vermeden dat deze zich vanuit de bekkens van de waterzuivering naar de omgeving verspreiden.

Om een verdere daling van de emissies uit de WZI te realiseren, werd er in april 2024 besloten om het historisch aanwezige slib, dat vooral gecontamineerd is met PFOS, uit de grootste opvangbekkens te verwijderen. Zo’n slibverwijdering zorgt op korte termijn voor een lichte stijging in PFOS-emissies vanuit de WZI naar de lucht, maar is nodig om voor een duurzame oplossing te zorgen.

Hebben de maatregelen geholpen?

Ja, na elke genomen maatregel zien we een daling in de PFAS-concentraties in zwevend stof en, in mindere mate, depositie (zie Evolutie). We stellen nog wel fluctuaties vast van dag tot dag, o.a. door weersomstandigheden, maar de algemene trend is gunstig.

De overheid blijft erop toezien dat 3M zich houdt aan de opgelegde maatregelen en waar mogelijk worden bijkomende maatregelen genomen om de uitstoot verder te doen dalen.

2022

Naam	Matrix	Waarde	Meetplaatsen die de doelen halen
streefwaarde PFOS	depositie	3,3 ng/m²/dag	0/10
toetsingswaarde PFOS	depositie	82,6 ng/m²/dag	9/10 - ZD11
toetsingswaarde PFBA	depositie	140 ng/m²/dag	10/10
toetsingswaarde EFSA4 (niet-industrie)	luchtconcentratie	0,3 ng/m²/dag	4/4
toetsingswaarde EFSA4 (industrie)	luchtconcentratie	2,2 ng/m²/dag	1/1
overige toetsingswaarden	luchtconcentratie	divers	5/5

2021

Naam	Matrix	Waarde	Meetplaatsen die de doelen halen
streefwaarde PFOS	depositie	3,3 ng/m²/dag	0/9
toetsingswaarde PFOS	depositie	82,6 ng/m²/dag	9/9
toetsingswaarde PFBA	depositie	140 ng/m²/dag	9/9
toetsingswaarde EFSA4 (niet-industrie)	luchtconcentratie	0,3 ng/m²/dag	3/3
toetsingswaarde EFSA4 (industrie)	luchtconcentratie	2,2 ng/m²/dag	1/1
overige toetsingswaarden	luchtconcentratie	divers	4/4

Conclusies: wat nu?

De monitoring van de luchtverontreiniging rond 3M Zwijndrecht en de Oosterweelwerken op Linkeroever wordt verdergezet.

De overheid blijft erop toezien dat 3M en Lantis zich houden aan de opgelegde maatregelen en waar mogelijk worden bijkomende maatregelen genomen om de uitstoot verder te doen dalen.

Meer informatie

Algemeen

Overzicht van de meetresultaten:

Overzicht van de rapporten:

Overzicht van de infosessies:

Infoavond Zwijndrecht: PFOS in lucht en verstrengde maatregelen voor 3M (26/09/23)(PDF bestand opent in nieuw venster)

PFAS-vervuiling