Digitale Transformatie Mechelen Natuurlijk

Het project richtte zich specifiek op het Hombeeks plateau en had als doel om zowel wateroverlast als droogte aan te pakken via een combinatie van infrastructurele ingrepen, digitale monitoring en participatieve trajecten met lokale landbouwers. De subsidie werd geïnvesteerd in de ontwikkeling van sensorinfrastructuur, digitale (data)infrastructuur, gebruikersinterfaces, waterinfrastructuur zoals kantelstuwen, en infrastructuur voor bijkomende buffercapaciteit van grachten en bekkens. Er is een grote investering gedaan in het bufferbekken van Hombeek, waarbij water innovatief ter beschikking wordt gesteld van nabijgelegen landbouwers.

De jury is enthousiast over het projectvoorstel van Mechelen. De stad vertrekt vanuit een goed onderbouwd ruimtelijk verhaal en een maatschappelijk thema dat steeds belangrijker wordt, nl. de droogteproblematiek bij (stads)landbouw. De jury meent dat dit project een sterke voorbeeldfunctie kan hebben door de koppeling van het digitale verhaal aan de korte keten/stadslandbouw en een platform.

De aandacht voor participatie is positief. Het zal belangrijk zijn om landbouwers voldoende mee te krijgen in het verhaal. Er zal een kader nodig zijn voor het behoud en het aantrekken van nieuwe landbouwers.

Gezien de droogteproblematiek is er nood aan modellen voor de landbouw. Er kan ook een educatief traject aan worden gekoppeld. Naar het aanvoelen van de jury is solidariteit met landbouwers vernieuwend en verfrissend in de stedelijke ruimte. Ook positief is dat het project (het) landbouwgebied binnentrekt in de structuur van de stad.

Binnen het project werd gewerkt met

• Team participatie: voor betrokkenheid lokale landbouwers en stakeholders;
• Team data (smart en digitalisering): voor ontwikkeling smart city platform, Innovatiefunnel Water voor Landbouw, enz.;
• Team infrastructuur: voor fysieke waterinfrastructuur (stuwen, regelputten, bufferbekken, …).

De thematische subsidie van 500.000 euro moest worden besteed aan sensorinfrastructuur, digitale (data) infrastructuur, user interface, investeringen voor waterinfrastructuur, infrastructuur voor bijkomende buffercapaciteit van grachten en bekkens, natuurvriendelijke taludversteviging en erosiebestrijdende maatregelen.

De gerealiseerde infrastructuurwerken hebben een significante impact gehad op de waterhuishouding van het Hombeeks plateau:

• Verbeterde waterretentie: De geïnstalleerde stuwen en regelputten hebben de waterretentiecapaciteit van het gebied aanzienlijk verhoogd, waardoor water langer vastgehouden kan worden in periodes van droogte. Het stormwaterbekken van Hombeek draag hier sterk toe bij.
• Gereduceerde wateroverlast: De verbeterde afvoer- en bufferinfrastructuur heeft bijgedragen aan een vermindering van wateroverlast tijdens piekbuien.
• Efficiënter waterbeheer: De combinatie van digitale monitoring en fysieke infrastructuur heeft geleid tot een veel efficiënter waterbeheer, waarbij water beter gestuurd kan worden naar waar het nodig is.

De digitale componenten van het project hebben geleid tot:

• Verbeterde dataverzameling: De geïnstalleerde weerstations en sensoren leveren nu fijnmazige, lokale data die voorheen niet beschikbaar was.
• Data-gedreven besluitvorming: Landbouwers en waterbeheerders kunnen nu beslissingen nemen op basis van actuele en historische data.
• Geoptimaliseerde verzekeringsclaims: De erkende meetpunten bieden de kans om de afhandeling van verzekeringsclaims bij wateroverlast aanzienlijk te verbeteren en versnellen.

Het uitgebreide participatietraject heeft geleid tot:

• Verhoogd bewustzijn: Landbouwers zijn zich meer bewust geworden van zowel de problematiek als de mogelijke oplossingen rond waterbeheer.
• Kennisdeling: Er is een actief netwerk ontstaan waarin kennis en ervaringen gedeeld worden tussen landbouwers onderling en met experts.
• Gedragsverandering: Landbouwers passen nu actief watermaatregelen toe om het waterbergend vermogen van hun gronden te verhogen.

Het project heeft niet alleen concrete resultaten opgeleverd, maar ook fundamenten gelegd voor toekomstige ontwikkelingen:

• Verankering in beleid: De inzichten en resultaten van het project zijn meegenomen in het nieuwe “Beleidsplan Ruimte” van Stad Mechelen, waarin ruimte voor landbouw een belangrijke plaats krijgt.
• Schaalbaarheid: De toegepaste oplossingen, zoals de mobiele debietmeters, kunnen probleemloos worden uitgebreid naar andere toepassingen zoals circulaire bronbemaling.
• Smart Innovation Factory: Het project is verankerd binnen de uitbouw van de Smart Innovation Factory, waarin Cronos-Telenet en Stad Mechelen verder bouwen aan schaalbare en haalbare business cases voor slimme steden en regio’s.
• Open City Architectuur: De verzamelde data is geïntegreerd in de centrale technische data-infrastructuur met inachtneming van de Vlaamse bouwstenen van de Open City Architectuur, waardoor hergebruik en uitwisseling van data gefaciliteerd worden.
• Kennisdeling: De opgedane kennis en ervaringen worden actief gedeeld via de projectwebsite (www.mechelen.be/water-voor-landbouw) en tijdens regelmatige kennisdelingsmomenten met landbouwers en stakeholders. Het project “Digitale Transformatie Mechelen Natuurlijk” heeft aangetoond dat een geïntegreerde aanpak van digitale innovatie, infrastructurele ingrepen en participatieve processen kan leiden tot concrete verbeteringen in waterbeheer en landbouwpraktijken, met potentieel voor bredere toepassing in andere regio’s en sectoren.

Tijdens de uitvoering van het project zijn verschillende waardevolle lessen getrokken:

• Verzekering en schadeafhandeling: De integratie van fijnmazige weersdata in verzekeringsprocessen kan een positieve impact hebben op de afhandeling van schadeclaims. Het project heeft aangetoond dat een samenwerking tussen private verzekeraars en het Vlaamse rampenfonds kan leiden tot efficiëntere schadeafhandeling.
• Digitale vermoeidheid: Bij de doelgroep (landbouwers) werd een zekere digitale vermoeidheid vastgesteld door de veelheid aan verschillende platforms en tools. Het project heeft hiermee rekening gehouden door een geïntegreerde aanpak te ontwikkelen die de gebruiksvriendelijkheid centraal stelt.
• Bodembeheer: De problematiek van compactatie en verslemping kreeg extra aandacht na de wateroverlast. Het toedienen van organische stoffen om het waterbergend vermogen van de bodem te verhogen is als belangrijk aandachtspunt naar voren gekomen.
• Samenwerking: Het project heeft het belang aangetoond van samenwerking tussen verschillende actoren (stad, landbouwers, verzekeraars, waterbeheerders) voor een effectief waterbeheer. Het toont ook de complexiteit van deze samenwerking aan. Zo kon de verbinding van het Kanaal met de Aabeek niet worden gerealiseerd door tegenstand van de lokale natuurbeheerder (Natuurpunt) die vreesde voor slechte waterkwaliteit in kwetsbare natuur.

• Sweco
• Cronos
• Heylen Natuur- & Groenbedrijf
• G.J. de Blois Watertechnologie
• Barth drainage
• Antea
• Proefstation voor Groenteteelt
• …