Focusgebied Stadshart: Een vernieuwende multidisciplinaire aanpak voor binnenstedelijke uitdagingen

Het project stelt een herwaardering voor van het stadshart in Turnhout, zowel op fysiek, sociaal als economisch vlak. De oost-westas Otterstraat – Gasthuisstraat - Merodelei krijgt een grondige facelift. Het gaat om aankomststraten voor nieuwe inwoners in Turnhout, vaak met de nodige aandachtspunten rond woon- en werksituaties. De straten worden gekenmerkt door een verouderd patrimonium op vlak van wonen en winkels. Zowel voor als achter de gevels zijn er aandachtspunten op vlak van woonkwaliteit, wat voor de bewoners een zware impact creëerde tijdens de maanden van volledige of gedeeltelijke lockdown door Corona. De verouderde inrichting van het publiek domein, alsmede het verouderde woon- en winkelapparaat wordt aangepakt. Nieuwe, groenere plekken voor ontmoeting worden voorgesteld, alsook stimuleringsmaatregelen en premiestelsels voor de herwaardering van het handelsapparaat en woningrenovatie.

Een aantal sociale verenigingen die al in de wijk zitten krijgen een centrale rol in de transitie (Jeugdcentrum Wollewei, ’t ANTWOORD, centrum voor basiseducatie, de moskee, etc…). Als aanvulling wordt een nieuw multifunctioneel ontmoetingshuis voorzien in de wijk: De Globetrotter. Daarnaast wordt verder geïnvesteerd in de uitbouw van de werking van het buurthuis ‘t Geburt. Al deze maatregelen samen hebben voor ogen om het Turnhoutse stadshart te voorzien van een ware ‘buurtinfrastructuur’ of ‘buurtpatrimonium’ – waarin de stad de traditionele tweedeling van openbaar domein en private kavels kan overstijgen. Het project voorziet niet enkel in de heraanleg van publiek domein, maar probeert tegelijkertijd te werken aan het sociaal-fysieke weefsel van het nieuwe stadshart.

Concreet omvat het project de volgende onderdelen:

• steun bieden aan ondernemers (via een groeitraject), met focus op ondernemers die ook eigenaar zijn van hun handelspand, omdat dit zowel inspeelt op het ondernemerschap in het stadshart maar ook preventief kan werken naar beeldkwaliteit in de winkelstraten;
• professioneel advies aangeboden door een (interieur)architect aan ondernemers om te werken aan de beeldkwaliteit van het handelspand;
• ondernemers krijgen een investeringsbudget om de aanbevelingen ook effectief te implementeren;
• een outreachende werking opstarten in de Otterstraat en de Merodelei rond tewerkstelling;
• versterking van proactieve aanpak op vlak van private (huur)woningen en panden en versterken en verankeren van buurtwerkingen met de focus op ontmoeten, sociale cohesie en samenleven;
• opbouw van beeldvorming en terreinkennis op straatniveau rond aanwezige panden: naast het bestaande richtlijnenkader wordt er experimenteerruimte gecreëerd om duurzame herontwikkelingen mogelijk te maken van probleempanden waarvoor proactief de dialoog met de eigenaars wordt aangegaan;
• inzet van stimulerende instrumenten, maar ook regulerende of sanctionerende zoals respectievelijk het verplicht conformiteitsattest en de leegstandsheffing;
• op vlak van buurtversterking en sociale cohesie zet het project in op de verankering en opwaardering van ‘t Geburt en de opstart van De Globetrotter;
• ook het museumcafé van het Speelkaartenmuseum wil een buurtfunctie waarmaken door met de gehele museumwerking meer naar buiten te treden;
• vormgeven van een werking rond diversiteit voor buurt en stad (opdracht van De Globetrotter) en verbinding maken met de organisaties in de buurt: Globetrotter als laagdrempelig en levendig centrum waar nieuwe en oude Turnhoutenaren elkaar echt kunnen ontmoeten.

Aan het project ‘Focusgebied stadshart’ werd een subsidie van 2.291.520 euro toegekend in het kader van de oproep ‘Veerkrachtige steden na corona’ (relancemaatregelen 2021). De subsidie dient besteed te worden aan:

• Personeel (max. 176.000 euro);
• Werking (max. 84.400 euro);
• Investeringen:
  • Aankoop handelspanden;
  • Renovatie en herinrichting panden;
  • Heraanleg openbaar domein;
  • Investeringskosten groeitrajecten van ondernemers.

Het project past in de aanpak van de oostwest-as door het centrum, en wil de bestaande verloedering, het gebrek aan sociaal contact en onleefbaarheid tegengaan door van de publieke ruimte veel meer een ontmoetingsruimte te maken.

De stad heeft reeds middelen voorzien voor de heraanleg van de voornaamste straten, en heeft ook een omkadering van premies, coaching, controles etc. voorzien voor de heropleving van deze buurt, maar vraagt nu extra budget voor ‘ontmoetingsinfrastructuur’. Dit past zeer goed binnen het idee van meer veerkrachtige binnensteden na corona.

De wil om verder te gaan dan tijdelijke ‘tactical urbanism’ ingrepen en naar duurzame oplossingen te gaan, is eveneens zeer positief. De samenhang die beoogd wordt in de aanpak van publieke ruimte en privaat patrimonium (cfr. Conceptstudie Endeavour) is een veelbelovende basis voor verdere uitwerking. De jury waardeert in die zin de proactieve attitude van de stad om private eigenaars te sensibiliseren en te betrekken bij de collectieve herwaardering van het stadshart. De voorgestelde strategieën om de architecturale kwaliteit van de winkelpuien (en lange donkere winkelpanden in het algemeen) op te krikken komen verfrissend over. De proactieve houding om ondernemers te ondersteunen in het uitbouwen van ‘andere vormen van economisch ondernemerschap’ in de panden in de oost-westas wordt eveneens gewaardeerd.

Het project sluit ook goed aan bij de conceptsubsidie rond de Otterstraat (toegekend in 2019) en de resultaten van deze studie zullen meegenomen worden in dit project. De jury heeft in dit project ook een bijzonder vertrouwen in de productieve wisselwerking en samenwerking tussen de stedelijke administratie en politieke vertegenwoordiging.

Het innovatieve karakter in dit project zit in het outreachend werken op vlak van toeleiding naar werk, wonen, welzijn en handel. De aanpak is intensief en vraagt concentratie van mankracht om dossiers multidisciplinair op te volgen:

• In dialoog gaan met eigenaars van handelspanden die kampen met leegstand of niet meer voldoen aan beeld- en/of woonkwaliteit.
• Ontwerpen aanreiken via een architect voor een mogelijke herbestemming van panden met sterke meerwaarde en zo perspectief en inzicht geven aan investeerders i.k.v. financiële haalbaarheid.
• Waar nodig regulerend en sanctionerend werken. Het samenspel hiervan maakt of de aanpak succesvol kan geïmplementeerd worden over de jaren met zichtbare resultaten in het straatbeeld.
• Mogelijkheid onderzoeken om PPS-constructies op te starten met private ontwikkelaars om probleempanden gericht aan te pakken, specifiek panden die op reguliere wijze niet meer te rentabiliseren zijn.
• Creëren van een nieuwe plek om van daaruit de integratie van nieuwe Turnhoutenaren te kunnen bevorderen door het bieden van ontmoetingskansen, uitbouwen van netwerken, ontplooien van talenten, competenties, vaardigheden en persoonlijke groei, en ontdekken van ondersteuningskansen, hulp en mogelijkheden.
• Vanuit ’t Geburt en de Globetrotter inzetten op burgerschap in nabijheid en verbinding creëren via dingen die mensen delen of gemeen hebben. Van onderuit, in cocreatie met bewoners en/of bezoekers, partnerorganisaties, … én vertrekkende vanuit talenten, passies en interesses ontwikkelen van praktijken die samenleven in een superdiverse context concreet vormgeven.
• Gebruiken van beide plekken om inwoners die hulp nodig hebben bij hun traject naar werk te ondersteunen en gericht door te verwijzen.
• Ontwikkelen van een robuust concept voor een outreachende welzijnswerking om de (verdoken) armoede aan te pakken, in samenwerking met welzijnspartners (Samenlevingsopbouw, CAW, T’ANtWOORD, …) en geënt op het welzijnsonthaal.
• Stevige injecties in het openbaar domein, bv. nieuw openbaar domein voorzien in de Otterstraat met een volledige heraanleg tussen de Bentelstraat en de Grote Markt.
• Specifieke aandacht voor het creëren van meer ruimte voor ontmoeting in de buurt en voor de aanwezige organisaties.
• Aankoop van pand Otterstraat 100 omwille van de grote aanwezige tuin die aansluiting vindt op de tuin van het T’ANtWOORD,
• Jeugdcentrum De Wollewei: sloop van enkele verouderde gebouwen en heraanleg van het groen binnengebied (met voorafgaand participatietraject)
• Openbaar domein voor het Speelkaartenmuseum herbekijken zodat museum grotere rol en functie in de buurt kan opnemen
• Fysieke ingrepen in de Merodelei voor het verhogen van de kwaliteit van het openbaar domein en het stimuleren van ontmoeting.

• Aangename woonbuurt
• Ondernemen
• Sociale inclusie
• Publiek domein

• Jeugdcentrum Wollewei,
• ’t ANTWOORD
• Centrum voor basiseducatie
• Moskee
• Globetrotter
• Speelkaartenmuseum
• Lokale ondernemers
• Samenlevingsopbouw
• CAW

• Veerkrachtig Stadshart(opent in nieuw venster)