KMSKA: Het verhaal van het Facilitair Bedrijf
Op 24 september 2022 opent het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) opnieuw de deuren voor het publiek. Het grootste museum van Vlaanderen onderging de voorbije 10 jaar een ingrijpende renovatie en uitbreiding. Het Facilitair Bedrijf heeft de hele tijd alle werken voor de Vlaamse overheid opgevolgd en gecoördineerd.
Het museum werd zeer grondig aangepakt. Van het bomvrije depot op het gelijkvloers tot het dak. Elke ruimte moest er aan geloven. Er werd gerenoveerd, gerestaureerd, verbouwd en gebouwd. Het resultaat is een prachtig gebouw. Maar het was een complex project, waarbij vele partijen betrokken waren.
Al die neuzen in dezelfde richting krijgen en houden. De timing opvolgen. Zorgen voor een goede coördinatie tussen alle werven en contracten. Een oplossing vinden voor grote en kleine problemen. Voor onvoorziene obstakels. Elke dag weer, meer dan 10 jaar lang. Dat was de uitdaging voor het team van Het Facilitair Bedrijf;
Aan het woord
Nathalie Vandebrouck – Projectleider Studie & Coördinatie
Nathalie: Ik ben ongeveer 12 jaar geleden in dit project gestapt en ik had toen nooit kunnen denken dat dit zo lang ging duren en dat het zo complex ging worden. Maar als ik kijk naar de scope in het begin en wat het uiteindelijk geworden is, dan zit daar toch wel een evolutie in. En ja, het heeft ons bloed, zweet en tranen gekost om hier te geraken, maar we zijn echt trots op het eindresultaat. En het is echt een uniek project waar wij vanuit Het Facilitair Bedrijf aan mochten meewerken.
Elvira Servaes - Projectleider Uitvoering
Elvira: We waren betrokken van het prille begin van het project en blijven aan boord tot en met de opening. Voor zulke grote en complexe projecten is het natuurlijk niet evident dat personen van A tot Z erbij blijven. Ikzelf ben er bijgekomen ongeveer 4 jaar geleden en mijn collega’s hadden mij gezegd dat het een heel bijzonder project was. En ik kan het alleen maar beamen.
Wie was er allemaal bij betrokken?
Michiel Goossens - Projectleider Uitvoering
Michiel: Bij dit project waren er echt heel veel mensen betrokken. Zowel intern, collega’s van Het Facilitair Bedrijf, als externen; architecten, ontwerpers, studiebureaus… Voor dit project hebben we ongeveer een 100-tal dossiertjes in de markt gezet en dan ook opgevolgd. Dat is toch heel wat. En al die mensen die binnen die dossiers hebben samengewerkt, die brachten allemaal hun eigen ervaring mee. Dat heeft geleid tot dit mooie project. Wij als Het Facilitair Bedrijf zijn de lijm geweest om al die dossiers en al die mensen samen te houden.
Wat maakte dit project zo complex?
Nathalie: Dit project is zo complex omdat het eigenlijk enerzijds de renovatie of de restauratie van een 19e -eeuws gebouw is, en anderzijds hebben we daar een nieuw bouwvolume binnen dat beschermde volume gezet. En daarbovenop zitten we hier ook nog eens op de restanten van een 16e -eeuwse citadel in Antwerpen. Wat het ook complex maakte is dat we in verschillende gedeeltes of fases hebben moeten werken.
Deze renovatie is zo complex omdat het project ook door de jaren heen geregeld is aangepast naargelang de behoeftes. En er is ook een enorme evolutie gekomen in de publieksbeleving van een museum waardoor we heel het publieksblok hebben moeten aanpassen. Ook de renovatie van de kantoorvleugel bijvoorbeeld zat oorspronkelijk niet in de scope van het project en hebben we uiteindelijk toch gerealiseerd.
Michiel: Wat toch een bijzonder aspect was aan dit project, was dat er een heel deel van de kunstwerken in het museum zijn gebleven tijdens de verbouwing. Kunstwerken van Rubens bijvoorbeeld, heel grote altaarstukken die zijn geschilderd op grote eiken panelen. En die panelen zijn groter dan de deuropeningen van het museum: ze konden dus niet naar buiten. We hebben daarom gedurende de afbraakwerken vooral de trillingen in het gebouw moeten meten om er zeker van te zijn dat er geen risico was voor die onschatbare kunstwerken.
Wat echt een fantastisch moment was voor ons, was wanneer die grote kunstwerken van Rubens opnieuw uit het interne depot getakeld werden, dat zich bevindt onder de Rubenszaal. Dat was echt prachtig.
Flexibiliteit, creativiteit… hoe belangrijk was dat?
Elvira: Er worden nieuwe plannen gemaakt, er komen nieuwe mensen bij met nieuwe ideeën. Wij moesten ons flexibel opstellen, maar het was natuurlijk voor ons ook een heel grote opportuniteit om te tonen hoe creatief we wel zijn.
Nathalie: We zochten bijvoorbeeld mee naar creatieve oplossingen toen we de atoomvrije bunker moesten slopen. En het eerste idee van de aannemer was om met gecontroleerde explosieven de bunker te laten exploderen. We hebben toen effectief met een heel leger aan experten en mensen van het leger zelf aan tafel gezeten om te bekijken of het kon. We hebben een aantal proefschoten gedaan, het had helaas niet het gewenste effect. We hebben dus op een andere manier de bunker afgebroken.
We voelden ons bij momenten ons een beetje psycholoog of een coach, we hadden wel vaker disputen met architecten bijvoorbeeld of met aannemers, het hoort er allemaal bij en dan moesten we dat natuurlijk niet laten escaleren en proberen op te lossen. En ook regelmatig nieuwe collega’s binnen het team opnemen zodat die zich ook in het projectteam geborgen voelden.
Elvira: We hebben hier wel een museum gebouwd, maar op vele dagen voelden we ons eigenlijk een beetje een bruggenbouwer. We hebben vaak met heel veel partijen rond de tafel gezeten, we hebben heel vaak moeite moeten doen om alle neuzen in dezelfde richting te krijgen. We vertegenwoordigen een stuk het publieke belang, maar natuurlijk zijn er ook artistieke en economische belangen in een dossier zoals dit. Heel vaak hebben we nakende conflicten een beetje in de kiem moeten smoren om te zorgen dat iedereen werkte voor hetzelfde einddoel.
Michiel: Op sommige momenten hebben we ook echt fysiek de handen uit de mouwen moeten steken. Ik herinner mij nog een moment dat er een groot aantal ladders op het dak moesten gebracht worden. Jammer genoeg was op dat moment de torenkraan van de aannemer niet meer op de werf. Dan hebben we er een teambuilding van gemaakt en hebben we zelf via de rookluiken die ladders op het dak gekregen.
Nathalie: Niet alleen is het project doorheen de rit uitgebreid en geëvolueerd, ook de aanpak is wel gewijzigd. Want toen we destijds de vergunningsaanvraag moesten indienen, waren het honderden handtekeningen en dozenvol met papieren om de vergunningsaanvraag in achtvoud in te dienen en ondertussen lopen die zaken allemaal digitaal.
Het nieuwe museum is mee tot stand gekomen door de kracht van onze samenwerking
Wat betekent dit project voor jullie?
Nathalie: We zijn bijzonder trots op dit project en dat is zeker de verdienste van de architecten en ook het vakmanschap van vele aannemers en heel veel onderaannemers. Maar toch ook wel van ons mogen we zeggen. We zijn er oprecht fier op, we blijven vaak in de schaduw staan in onze projecten, maar zonder ons was dit allemaal niet gerealiseerd.
Elvira: We hebben de laatste tijd van de partners waar we nauw mee hebben samengewerkt al veel complimenten gehad over de manier waarop we de zaken hebben aangepakt. Dat doet wel heel veel deugd om dat te horen. We leggen altijd ons hart in de dossiers die we doen en we vinden het een erezaak om ze tot een goed einde te brengen. Hoe groot of hoe klein ze ook zijn.
Michiel: We hebben veel geleerd uit dit project. Dit was een project met heel veel aspecten, ook met heel bijzondere technieken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de klimaatbeheersing. In zo’n museum moet het klimaat voor de kunstwerken echt perfect zijn. Ook security was hier een heel uniek gegeven. Het was voor mij een hele eer om aan zo’n mooi project te mogen meewerken binnen het team van Het Facilitair Bedrijf te kunnen samenwerken.
Wie willen jullie zeker nog bedanken?
Elvira: Er hebben aan dit project heel veel mensen van Het Faciliteit Bedrijf hun steentje bijgedragen, zowel grote dingen als kleine dingen. En het is eigenlijk voor ons altijd heel leuk om te zien hoeveel expertise we in huis hebben.
Nathalie: Wie we hier zeker nog willen bedanken is ons teamhoofd Jan en de collega’s van projectondersteuning. Zij werken heel vaak achter de schermen en zij behandelen facturen, vorderingsstaten, borgtochten,… maar voor ons zijn ze echt van onschatbare waarde. Ook zeker niet te vergeten het Departement Cultuur, Jeugd en Media, de bouwheer van dit project.
Het project in een notendop
Nieuw depot i.p.v. bomvrije bunker en atoomkluis
Nieuwe museumruimtes op de plaats van 4 binnentuinen
Gevelrestauratie
Asbestverwijdering
Heraanleg tuin
Nieuwe kantoorvleugel
Renovatie pleisterwerk, schrijnwerk, parketvloeren en gouddecoratie
Restauratie mozaïekvloeren
Nieuwe klimaatsysteem en beveiliging
Nieuwe inrichting en scenografie