Energiearmoede en wonen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Huishoudens in woningen van slechte kwaliteit hebben een hoger risico op energiearmoede. In 2022 leefde een derde van de Belgische huishoudens in energiearmoede in een woning van slechte kwaliteit. Een slecht geïsoleerde woning heeft meer energie nodig om de woning voldoende warm te houden tijdens de winterperiode en dus een minimaal wooncomfort te garanderen. Tegelijk kunnen hoge energieprijzen ertoe leiden dat gezinnen hun verbruik zo sterk beperken dat hun woonkwaliteit achteruitgaat en ze in minder comfortabele of zelfs ongezonde omstandigheden terechtkomen.

Vervolgens zijn de woningprijzen in Vlaanderen, zowel voor koopwoningen als huurwoningen, sterker gestegen dan de middelste en laagste inkomens. Hierdoor is het kopen of huren van een woning voor steeds meer huishoudens uit lage inkomensgroepen en de (lage) middenklasse onbetaalbaar geworden. Dit gaat gepaard met een beperkt aanbod aan sociale woningen en lange wachtlijsten, waardoor deze huishoudens genoodzaakt zijn tot het huren of kopen van een woning die niet voldoet aan de minimale eisen voor woningkwaliteit en energie.

Ongeveer één op tien woningen in Vlaanderen is in slechte of zeer slechte staat, waarbij sociale en private huurders vaker benadeeld zijn dan eigenaars. Een prominente uitdaging die hieraan gelinkt is, is de ‘split-incentive’ tussen de verhuurder en huurder. Veel verhuurders zijn terughoudend om te investeren in de energie-efficiëntie van huurwoningen, omdat de winst van hun investeringen op de energiefactuur naar de huurder gaat.

Voldoende betaalbare, kwaliteitsvolle en energie-efficiënte (huur)woningen zijn dus cruciaal in de aanpak tegen energiearmoede. Lokale besturen kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan deze uitdaging.

Naast maatregelen die zich richten op het renoveren van woningen, kunnen kleine energiebesparende maatregelen vanuit de energiescan een grote impact hebben. Hiermee kan immers 150 tot 200 euro per jaar bespaard worden op de energiefactuur, wat voor kwetsbare huishoudens het verschil kan maken om de energiekosten en/of andere noodzakelijke kosten, zoals een doktersbezoek, haalbaar te houden.

Voor bepaalde financieel kwetsbare eigenaars en huurders zijn de preventieve maatregelen ontoereikend, waardoor zij toch energieschulden opbouwen. Lokale besturen spelen een cruciale rol om ervoor te zorgen dat deze huishoudens zich voldoende kunnen verwarmen tijdens de winterperiode en niet afgesloten worden van de energietoevoer. Zo kan na wanbetaling het contract door de commerciële leverancier worden opgezegd, waarna de levering wordt overgenomen door de netbeheerder. Op 28 februari 2025 leverde de netbeheerder Fluvius elektriciteit aan 78.617 gezinnen en aardgas aan 60.983 gezinnen.