In het kleuteronderwijs komen er naast na te streven doelen, voor het eerst ook doelen die bereikt moeten worden op populatieniveau. Dat betekent dat een meerderheid van de leerlingen de doelen moet bereiken. Deze doelen focussen op:

• Nederlands (woordenschat en luistervaardigheden)
• Wiskunde (getalbegrip)

Op die manier krijgen kleuters een zo gelijk mogelijke kennisbasis voor de start van het lager onderwijs.

Ook in het 4de leerjaar lager onderwijs moeten de nieuwe minimumdoelen door een meerderheid van de leerlingen bereikt worden. Die minimumdoelen maken het mogelijk om vooruitgang te meten en bij te sturen als dat nodig blijkt, 2 jaar voor het einde van de basisschool.

In het 4de leerjaar lager onderwijs worden minimumdoelen ontwikkeld voor dezelfde disciplines als voor het 6de leerjaar, met uitzondering van Frans.

Aan het eind van het lager onderwijs moet elke leerling de doelen Nederlands en wiskunde behalen. De minimumdoelen voor de andere vakdisciplines (bijvoorbeeld muzische vorming of aardrijkskunde) moeten bereikt worden door een meerderheid van de leerlingen.

De minimumdoelen gelden ook voor het buitengewoon basisonderwijs. Bij de opmaak van het individueel aangepast curriculum (IAC) wordt vertrokken van de minimumdoelen basisonderwijs. Op basis daarvan worden voor leerlingen doelen op maat bepaald die moeten worden nagestreefd.
Het voordeel van een uniform en gedeeld doelenkader is dat het eenvoudiger wordt voor leerlingen om te bewegen tussen het gewoon en buitengewoon onderwijs.

Opname webinar kennisrijk curriculum(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar kennisrijk curriculum(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen aardrijkskunde(opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen leerondersteunende vaardigheden(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen leerondersteunende vaardigheden(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen Frans(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen Frans(PDF bestand opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen Frans: toelichting(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen geschiedenis(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen geschiedenis(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen ICT(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen ICT(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen lichamelijke opvoeding(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen lichamelijke opvoeding(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen muzische vorming(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen muzische vorming(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen Nederlands(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen Nederlands(PDF bestand opent in nieuw venster)

Opname webinar minimumdoelen wetenschap en techniek(opent in nieuw venster)

Presentatie webinar minimumdoelen wetenschap en techniek(PDF bestand opent in nieuw venster)

Volgt zo snel mogelijk.

De eerste generatie onderwijsdoelen voor het basisonderwijs is meer dan 20 jaar oud en was dus aan actualisatie toe. Daarnaast blijkt uit nationale en internationale testen en onderzoeken een sterk dalende trend in de leeruitkomsten van leerlingen in het basisonderwijs. Ooit blonk Vlaanderen uit in lezen en wiskunde, maar we behoren intussen niet meer tot de toppresteerders. Ook blijft de kloof in de prestaties tussen leerlingen met een verschillende socio-economische achtergrond in Vlaanderen groot.

Uit onderzoek blijkt het belang van goede onderwijskwaliteit op jonge leeftijd voor sociale mobiliteit, gelijke kansen en leerprestaties op lange termijn. Daarom werd het hoog tijd om nieuwe, kennisgerichte minimumdoelen voor het basisonderwijs te ontwikkelen en de lat daarin hoog te leggen. Kennisrijke minimumdoelen die expliciet de opbouw en de overdracht van kennis centraal stellen zijn van cruciaal belang voor de persoonlijke ontwikkeling, de maatschappelijke participatie en de vervolg(leer)loopbaan van kinderen.

Een commissie van internationale experten onder leiding van Daniel Muijs was verantwoordelijk voor de uitwerking van de nieuwe, kennisgerichte minimumdoelen basisonderwijs. Omwille van het belang van de internationale en wetenschappelijke onderbouwing van de minimumdoelen, bestond de commissie uit binnenlandse en buitenlandse experten. Zowel academici, curriculumspecialisten als schooldirecties maakten er deel van uit.

Omdat voor het uitwerken van kennisrijke minimumdoelen vakexpertise cruciaal is, werden voor elke vakdiscipline één of meerdere expertengroepen samengesteld. Die expertengroepen werkten de minimumdoelen uit die vervolgens door de kerncommissie werden gescreend op de principes van een kennisrijk curriculum: eenduidige interpreteerbaarheid, ambitie, haalbaarheid, horizontale en verticale coherentie, evalueerbaarheid en mate waarin ze kennisrijk zijn. Als dat nodig was, werden ze aangepast.

Kennisrijke minimumdoelen bevatten de essentiële kennis en vaardigheden die leerlingen nodig hebben. Ze verzekeren dat leerlingen kennis verwerven die zowel breed als diep is en hen voldoende wapent om te kunnen slagen in latere leer- en levensfases.

De nadruk ligt op een diepgaande, gestructureerde en cumulatieve opbouw van kennis in verschillende vakdisciplines. Het gaat daarbij niet om oppervlakkige en geïsoleerde feitjes, maar om het begrijpen en het toepassen van concepten in hun onderlinge samenhang. Op die manier bouwen leerlingen geleidelijk echte kennisnetwerken op. Elk minimumdoel is deel van een groter, cumulatief kennisgeheel.

Hoewel een kennisrijk curriculum de nadruk legt op kennis, bevordert het ook de ontwikkeling van essentiële vaardigheden. Kennis vormt namelijk een hefboom voor vaardigheden.

De nieuwe minimumdoelen zijn niet geformuleerd volgens leergebieden (zoals de huidige onderwijsdoelen basisonderwijs) of volgens sleutelcompetenties (zoals de onderwijsdoelen secundair onderwijs). Ze zijn geformuleerd volgens vakdisciplines. Vakdisciplines structureren kennis en hanteren eigen denk- en werkwijzen. Door leerlingen daarmee kennis te laten maken, ontwikkelen ze een breder begrip van de wereld en leren ze hoe kennis wordt gevormd.

Het gaat om de volgende vakdisciplines:

• Nederlands
• Wiskunde
• Wetenschap en techniek
• Aardrijkskunde
• Geschiedenis
• Muzische vorming
• Lichamelijke opvoeding
• ICT (enkel in het lager onderwijs)
• Attitudes waaronder persoonsvormende en socialiserende vaardigheden, leren leren en leerondersteunende vaardigheden
• Frans (enkel in het zesde leerjaar)

De vakdiscipline ‘attitudes’ neemt een bijzondere plaats in omdat de minimumdoelen die eronder vallen eerder een interdisciplinair karakter hebben. Ze worden het best geïntegreerd in de inhouden van de andere vakdisciplines. De minimumdoelen van deze vakdiscipline moeten in het lager onderwijs ook bereikt worden.

Scholen en schoolbesturen zijn vrij om de minimumdoelen van de vakdisciplines te herverkavelen over de leergebieden waarmee ze blijven werken.

Het Vlaams Parlement legt niet vast welke minimumdoelen in welk leergebied aan bod moeten komen. Het is de vrijheid en verantwoordelijkheid van de schoolbesturen om zelf te bepalen welke minimumdoelen in welk leergebied aan bod komen. Ook hoeveel lestijd aan elk leergebied moet worden gespendeerd, wordt niet opgelegd.

Er werd wel vastgelegd dat minstens de helft van de onderwijstijd besteed moet worden aan Nederlands en wiskunde. Zo wordt een sterke basisvorming gegarandeerd in de twee vakdisciplines die het meest bepalend zijn voor leerwinst en onderwijskansen. Scholen bepalen echter zelf in welke leergebieden en via welke didactiek ze Nederlands en wiskunde aanbieden: apart, geïntegreerd of projectmatig. Ook in andere leergebieden kan dus onderwijstijd voor Nederlands en wiskunde opgenomen zijn.

De minimumdoelen zijn opgebouwd volgens een vast format met ‘kennen’, ‘weten’ en ‘kunnen’.

• Minimumdoelen met ‘kennen’ en ‘weten’ verwijzen naar declaratieve kennis zoals de feitelijke inhoud van wetenschap of aardrijkskunde of rekenkundige kennis zoals de tafels van vermenigvuldiging.
• Minimumdoelen met ‘kunnen’ verwijzen naar procedurele kennis zoals het strikken van veters, het schrijven van letters of het testen van stoffen op oplosbaarheid in water.

Zowel de doelzin als de eventuele afbakening van die doelzin (onder de vorm van bullets) maken deel uit van het minimumdoel. Daarnaast kunnen bij een minimumdoel ook voorbeelden, toelichting of richtinggevende woordenschat vermeld worden. Die zijn louter illustratief en maken geen deel uit van het minimumdoel. Ze zijn met andere woorden niet bindend voor leraren en scholen. Woordenschat die de leerlingen wél moeten kennen is opgenomen in de minimumdoelen zelf. Ook de woordenschat die opgenomen is in de doelzin, is bindend. Als leerlingen bijvoorbeeld moeten kunnen classificeren volgens een bepaalde indeling, is de woordenschat van die indeling ook te kennen.

Een minimumdoel staat niet op zichzelf. Het maakt onderdeel uit van een groter, cumulatief kennisgeheel. Daarom is de horizontale samenhang (over de vakdisciplines heen) en verticale samenhang (over de jaren heen) tussen de minimumdoelen van cruciaal belang.

Per vakdiscipline werd ook een visietekst geschreven. Om de minimumdoelen goed te begrijpen en te weten waar ze uiteindelijk aan bijdragen, is het belangrijk om de visieteksten samen met de minimumdoelen te lezen.

Er zijn minimumdoelen voor het einde van het kleuteronderwijs, voor het vierde jaar lager onderwijs en voor het einde van het lager onderwijs. Voor de tussenliggende jaren (bv. tweede jaar kleuteronderwijs, derde jaar lager onderwijs …) zijn er geen minimumdoelen vastgelegd. Het is aan de onderwijsverstrekkers om in het leerplan de verdere invulling per leerjaar of leeftijdsgroep vast te leggen.

De minimumdoelen zijn ambitieus opgesteld voor alle leerlingen zodat ze ongeacht hun achtergrond of voorkennis toegang krijgen tot dezelfde essentiële basisvorming. De minimumdoelen gelden zowel voor het gewoon als het buitengewoon onderwijs. Bij de opmaak van het individueel aangepast curriculum (IAC) wordt dus ook vertrokken van de minimumdoelen basisonderwijs. Op basis daarvan worden doelen op maat bepaald.

Het voordeel van een uniform doelenkader is dat het zorgt voor een nog betere afstemming en het voor leerlingen eenvoudiger wordt om te bewegen tussen het gewoon en buitengewoon onderwijs.

‘Op populatieniveau’ betekent door het merendeel van de leerlingen. Het is moeilijk om daar een exact percentage op te plakken.
Naast minimumdoelen op populatieniveau zijn er ook minimumdoelen die ‘op individueel niveau’ bereikt moeten worden. Door ook minimumdoelen op individueel niveau te formuleren, wil de Vlaamse Regering het belang en de ambitie van die minimumdoelen nog meer benadrukken.

Of het nu om minimumdoelen op individueel of populatieniveau gaat, de klassenraad blijft bevoegd om te bepalen of een leerling na het (niet) behalen van de minimumdoelen mag overgaan in de derde kleuterklas of het zesde leerjaar.

• De nieuwe minimumdoelen leggen de lat hoog voor elke leerling en gelden voor zowel het gewoon als het buitengewoon basisonderwijs (zie voor meer informatie ‘Voor wie gelden de nieuwe minimumdoelen basisonderwijs?’). Er wordt dus geen aparte of bijkomende set minimumdoelen ontwikkeld voor de verschillende types in het buitengewoon basisonderwijs.
• Er zijn niet enkel minimumdoelen voor het einde van het kleuteronderwijs en het einde van het lager onderwijs, maar ook voor het vierde jaar lager onderwijs. Dat zijn immers de drie scharniermomenten in het basisonderwijs.
  • De minimumdoelen kleuteronderwijs vormen een noodzakelijke basis voor de start van leerlingen in het lager onderwijs en voor hun leerprestaties op lange termijn. Ze blijven na te streven op populatieniveau, met uitzondering van de minimumdoelen ‘luistervaardigheid’ en ‘woordenschat’ binnen Nederlands en ‘getalbegrip’ binnen wiskunde. Die doelen zijn te bereiken op populatieniveau.
  • De minimumdoelen voor het vierde jaar van het lager onderwijs vormen een tweede belangrijke mijlpaal die duidelijkheid moet geven over welke leerinhouden best vroeg in het lager onderwijs aan bod komen. Daarnaast vormen ze een basis voor tussentijdse evaluatie zodat leerlingen tijdig de nodige remediëring of uitdaging kunnen krijgen. De minimumdoelen voor het vierde jaar zijn te bereiken op populatieniveau.
  • Ook de minimumdoelen voor het einde van het lager onderwijs zijn te bereiken op populatieniveau, met uitzondering van de minimumdoelen voor Nederlands en wiskunde die te bereiken zijn op individueel niveau. Het bereiken van de leerinhouden Nederlands en wiskunde is immers cruciaal voor de overstap naar het secundair onderwijs.
• Na te streven vakoverschrijdende eindtermen bestaan niet meer.
• De nieuwe minimumdoelen basisonderwijs zijn opgedeeld in vakdisciplines in de plaats van leergebieden (zie voor meer informatie ‘Welke indeling wordt gehanteerd voor de nieuwe minimumdoelen basisonderwijs?’). Scholen en schoolbesturen zijn vrij om de minimumdoelen van de vakdisciplines te herverkavelen over de leergebieden waarmee ze blijven werken.
• De inhoud van de minimumdoelen werd geactualiseerd met aandacht voor een duidelijke en systematische opbouw van kennis binnen verschillende vakdisciplines. Internationale normen en kaders die aangeven wat onderwijskwaliteit inhoudt in hoogpresterende landen vormden daarbij een uitgangspunt. De focus van de nieuwe minimumdoelen basisonderwijs ligt op Nederlands en wiskunde. Nieuw zijn ook de leerondersteunende vaardigheden die leerlingen moeten helpen om tot beter leren te komen.

De definitieve set nieuwe minimumdoelen basisonderwijs is terug te vinden via de zoekfunctie onderwijsdoelen(opent in nieuw venster). Daarnaast is er op deze pagina ook een Word-bestand(Word bestand opent in nieuw venster) te vinden met alle doelen per vakdiscipline en per onderwijsniveau.

Voor wiskunde en Nederlands op het einde van het lager onderwijs gelden minimumdoelen op individueel niveau, omdat die vakdisciplines essentieel zijn voor een succesvolle instroom in het secundair onderwijs en een actieve deelname aan de maatschappij.

De klassenraad beslist autonoom of een getuigschrift basisonderwijs toegekend kan worden.

Het klopt dat de nieuwe minimumdoelen concreter zijn geformuleerd dan de huidige eindtermen. Dat is een bewuste keuze: er moet duidelijkheid zijn over wat élke leerling moet kennen en kunnen. Die scherpere afbakening is geen beperking van autonomie, maar een versterking van de professionele ruimte in de klas:

• Belangrijk is het onderscheid tussen wat en hoe. De minimumdoelen bepalen het wat: de essentiële kennis en vaardigheden die elke leerling nodig heeft. Het hoe wordt ingevuld door schoolteams vanuit het pedagogisch project. De leraar kiest de aanpak, de werkvormen, het tempo, de voorbeelden, de methodes …
• De leraar krijgt dus meer houvast. Dankzij de helder geformuleerde doelen kunnen leraren beter inschatten waar leerlingen staan en wat de volgende stap in de leerlijn is. Ze kunnen daarbij rekenen op de ondersteuning van leerplannen en professionaliseringsinitiatieven.

De nieuwe minimumdoelen worden gefaseerd ingevoerd.

De gefaseerde overgang biedt leraren, schoolteams en begeleiders de tijd om zich degelijk voor te bereiden. Door eerst in te zetten op de vakdisciplines Nederlands, wiskunde en wetenschap en techniek, wordt gefocust op wat het meest bepalend is voor de leerwinst van leerlingen.

De nieuwe minimumdoelen voor het basisonderwijs zijn ambitieus. Ze vragen inspanningen van scholen op pedagogisch en onderwijskundig vlak. Om hen de nodige tijd te geven om de doelen stapsgewijs in te voeren én te bereiken, wordt de bestaande gedoogperiode uitgebreid.

Er wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen:

• de invoering van de doelen in de schoolwerking;
• het bereiken van de doelen.

De onderwijsinspectie zal in de eerste twee schooljaren na de invoering geen ongunstig advies geven over de implementatie van de minimumdoelen.

Tot en met het schooljaar 2030-2031 kan de onderwijsinspectie ook geen ongunstig advies geven als scholen de minimumdoelen nog niet of niet volledig bereiken.

Er wordt geïnvesteerd in een breed en meerjarig professionaliseringstraject dat leraren, schoolteams en pedagogische begeleidingsdiensten ondersteunt bij de realisatie van de nieuwe minimumdoelen. Centraal staan Leerpunt(opent in nieuw venster), het kenniscentrum en het netwerk van inspiratiescholen, die fungeren als binnenlandse referentiepraktijken rond effectief lesgeven, leerondersteunende vaardigheden en kennisrijk onderwijs. Ook de lerarenopleidingen worden betrokken en versterkt om die omslag structureel te verankeren.

Gezien het belang van Nederlands voor gelijke kansen in de verdere schoolloopbaan en maatschappelijke participatie voorziet het Plan Nederlands in aanvullende professionaliseringsmiddelen. Die helpen leraren in de eerste plaats bij het stimuleren en versterken van taal bij hun leerlingen. Bijkomend zal een brede set aan ondersteuningsmaterialen worden ontwikkeld die inzicht geven in de taalontwikkeling van het jonge kind en die ondersteunen bij de remediëring van taalachterstand.

Tot slot voorziet Leerpunt in twee kwaliteitskeurmerken:

• een keurmerk voor leermiddelen, op basis van een toetsenkader met wetenschappelijk onderbouwde criteria, dat vanaf 2025 gefaseerd wordt uitgerold;
• een keurmerk voor professionaliseringsinitiatieven, dat nascholingen en vormingen evalueert op effectiviteit en relevantie voor het realiseren van de nieuwe doelen.

Beide keurmerken bieden scholen een betrouwbaar referentiekader bij het selecteren van leermiddelen en opleidingen die bijdragen aan effectief lesgeven. De nadruk op wetenschappelijke onderbouwing, transparantie en praktische toepasbaarheid versterkt de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs.

Het effect van de nieuwe minimumdoelen op de leerprestaties van leerlingen zal systematisch gemonitord en geëvalueerd worden. De Vlaamse overheid voorziet daarvoor een combinatie van opvolging op schoolniveau, peilingen op systeemniveau en een bredere beleidsevaluatie.

• Een eerste spoor betreft de onderwijsinspectie, die tijdens doorlichtingen nagaat in welke mate scholen de minimumdoelen nastreven of bereiken. De onderwijsinspectie houdt daarbij rekening met de geldende gedoogperiode.
• Een tweede spoor is monitoring op systeemniveau. Voor het kleuteronderwijs zal driejaarlijks op populatieniveau gemeten worden in hoeverre de minimumdoelen luistervaardigheid, woordenschat en getalbegrip bereikt worden. In het lager onderwijs worden toetsen en andere instrumenten ingezet om zicht te krijgen op de evolutie van leerprestaties in kernvakken zoals Nederlands en wiskunde. Die data laten toe om tijdig trends te detecteren en gerichte beleidsmaatregelen te nemen.
• Ten derde wordt een meer omvattende beleidsevaluatie opgestart. De minimumdoelen worden cyclisch herzien. Vijf jaar na de start van de implementatie volgt een evaluatiemoment waarin de effecten van de nieuwe minimumdoelen in kaart worden gebracht. Die evaluatie zal zowel kwantitatieve gegevens (zoals toetsresultaten en doelbereiking) als kwalitatieve input (van scholen, leraren, begeleiders, ouders en leerlingen) omvatten. De bedoeling is om het beleid voortdurend te versterken op basis van praktijkervaring en wetenschappelijke inzichten.

Op die manier ontstaat een lerend en reflectief beleidstraject, waarin de invoering van de nieuwe minimumdoelen niet het eindpunt vormt maar het vertrekpunt voor voortdurende verbetering van onderwijskwaliteit en gelijke kansen.

Door minimumdoelen rond leerondersteunende vaardigheden te koppelen aan duidelijke routines brengen leraren meer rust in de klas. Routines zorgen voor voorspelbaarheid, waardoor leerlingen beter weten wat van hen verwacht wordt en leraren minder vaak moeten herhalen. Zo daalt de kans op gedrag dat de les verstoort en verloopt de overgang tussen leeractiviteiten soepeler.

De online training ‘Rust en routines op school’ helpt leraren stap voor stap: ze leren hoe ze heldere gedragsverwachtingen expliciet maken, gewenst gedrag aanleren en met het hele schoolteam een gedeelde visie op routines ontwikkelen.