In dit project hebben de Stad Gent en sogent (het vroegere AG Stadsontwikkelingsbedrijf) de omgeving van de drie oudste dokken van Gent – het Houtdok, Handelsdok en Achterdok – omgebouwd tot een volledig nieuw stadsdeel aan het water.
- Type subsidie
- Projectsubsidie
- Thema
- (Circulaire) economie, Ruimte
- Locatie
- Gent
Beschrijving (+ programma)
Het project is een uitgesproken voorbeeld van stedelijke reconversie van een oud maritiem-industrieel gebied met een sterke eigenheid naar een volwaardig gemengd stedelijk gebied. Het is een overgangsgebied tussen de binnenstad, de haven en de wijk Sint-Amandsberg.
Gezien de omvang en het unieke karakter van het project werd in 2004 een Europese prijsvraag voor stadsontwerp georganiseerd. Het winnende project kwam van het Office for Metropolitan Architecture uit Rotterdam van de Nederlandse architect Rem Koolhaas. Het ontwerp van OMA werd geprezen voor zijn heldere stedenbouwkundige ontwikkelingsstrategie. De uitgangspunten van het stadsontwerp zijn een dwarse geleding van bouwstroken, waardoor meer bewoners van water en groen kunnen genieten, de aanleg van voldoende en gevarieerde open plekken, parken en pleinen en de bouw van ‘bakens’ aan de Dampoort en het Houtdok die als poorten van het projectgebied zullen dienen. Het gebied is vooral voor wonen bestemd: er komen ongeveer 1.500 nieuwe wooneenheden. Daarnaast is er ruimte voorzien voor kleinhandel, kantoren, publieke dienstverlening en recreatie, maar ook voor een lagere school, een crèche en een sporthal.
De heraanleg van de kaaien is een essentieel onderdeel van het project. Die kaaien fungeren als een soort van ruggengraat door de Oude Dokken: ze rijgen het water, de parken en de gebouwen aaneen tot één grote groen-blauwe ruimtelijke structuur. Langs de kades wordt niet alleen gewoond of gewerkt, de kades zelf zijn ook een zachte en veilige verbinding voor voetgangers, fietsers en bewoners. Ze zorgen voor een vlotte aansluiting met de stationsbuurt rond de Dampoort.
Het openbaar groen wordt gevormd door een keten van parken en woongroen die langs beide zijden van de dokken dwars op de kaaipromenade liggen. Er worden drie wijkparken met een oppervlakte van 1 hectare gerealiseerd, die gericht zijn op het opvangen van de huidige en toekomstige groenbehoefte van de omliggende woonwijken. Het betreft een wijkpark ter hoogte van het Houtdok, ter hoogte van het Handelsdok-Oost en ter hoogte van het Achterdok. Daarnaast zijn er een zestal kleinere woongroenzones voorzien.
Het wijkpark aan het Houtdok richt zich niet alleen op de toekomstige bewoners van de Oude Dokken, maar is tevens van cruciaal belang voor de groenbehoefte van de bestaande bewoners van de Muidewijk, en zal als eerste van de drie wijkparken in de Oude Dokken gerealiseerd worden.
Voor het beheer van de zone hebben een aantal Gentse organisaties zich verenigd in de vzw DOK. Zij staan in voor de ‘uitbating’ van het terrein. Dat wil zeggen dat ze niet alleen zelf organiseren, maar dat ze vooral ook andere organisaties, buurtbewoners of bedrijven de kans geven het project mee in te vullen. Zo bouwt DOK volop mee aan het sociale en culturele weefsel dat mee de basis vormt voor de toekomstige woonbuurt. Dat gebeurt onder meer door de organisatie van zondagsmarkten voor de buurt, filmvoorstellingen op het stadsstrand of tentoonstellingen in de voormalige betoncentrale.
Projectonderdelen
- heraanleg van de kaaien tot promenade (Handelsdok-Oost): Heraanleg van de kaaipromenade en Handelsdok Oost tot een volwaardig en duurzaam openbaar domein. De Schipperskaai wordt gefaseerd gerealiseerd, afhankelijk van de andere ontwikkelingen in de directe omgeving (bv na realisatie van de aanpalende gebouwen)
- heraanleg van het wijkpark (omgeving betoncentrale): Omwille van de afhankelijkheid van andere projecten en werven (o.a. Verapazbrug, saneringswerken en realisatie van bouwvelden) kan de aanleg van dit park pas later doorgaan. Er werd geopteerd om het projectonderdeel te vervangen door de realisatie van het wijkpark Houtdok, het Kapitein Zeppospark (officiële inhuldiging in 2020)
- tijdelijke herbestemming betoncentrale en gele kraan: De tijdelijke herbestemming focust zich op de terreinen ten zuiden van de betoncentrale en past zich telkens aan de lopende projectontwikkeling. De tijdelijke invulling door vzw Dok ging van start in 2011, en is gedurende 9 jaar gecontinueerd. De gele kraan is gerestaureerd en opnieuw geschilderd.
Inbreng stedenbeleid
- Projectsubsidie van 2.360.000 euro
Jury motivering
Het gaat om een project met een totaalkarakter, gebaseerd op een consequente ruimtelijke planning en een overtuigend stadsontwerp. Het zgn. brochettemodel is vernieuwend, laat toe een sterke ruimtelijke eenheid te bewaren, en tegelijk het project van meet af aan te verbinden met de ruimere omgeving en het geheel flexibel op te delen in realiseerbare deelprojecten. Het voorgesteld stadsvernieuwingsproject is een goed gekozen strategische stap met ‘pars pro toto’ eigenschappen. De uitwerking van de verschillende onderdelen van dit stadsvernieuwingsproject is goed omschreven en mikt op een hoge kwaliteit. Het concept van de fiets- en voetgangersbruggen is typologisch en technologisch innoverend.
De jury moedigt de projectactoren aan extra inspanningen te doen om de hoge kwaliteit van planning en ontwerp aan te houden in de cruciale fase van het uitwerken van de private projectcomponenten. ‘Meer mens, minder plan’ is een misleidende slogan; ‘meer plankwaliteit voor een inclusief stedelijk samenleven’ is de boodschap.
Innovatieve realisaties
- Schipperskaai Development CVBA haalde een zeer hoge score op de Duurzaamheidsmeter van de Stad Gent en zal bij de realisatie verschillende innoverende technieken toepassen rond duurzaamheid:
- Het optimaal hergebruiken van afvalstromen met opwekking van energie
- Het beperken van de energiebehoefte via passiefbouw en laagenergiebouw
- Een autovrij binnengebied
- Een reductie van behoefte aan drinkwater door gebruik vacuümtoiletten
- De benutting van grijs water voor collectief gebruik van wasmachines in wasplaatsen, schoonmaak gemene delen, moestuinen, groenzones, …
- Buurzame Stroom: collectief gebruik van zonnepanelen
- Het project trekt volop de kaart van hernieuwbare energie dankzij toepassing van een innovatief concept ZAWENT (Zero AfvalWater met Energie- en NutriëntenTerugwinning), een lokaal waterzuiveringssysteem dat gekoppeld wordt aan het warmtenet. Alle energiewoningen zullen zuinig gebouw worden en het gebruik van duurzame energiebronnen maakt de wijk energieneutraal.
- Daarnaast heeft de Stad Gent middelen voorzien om tijdelijke invulling (met name de activiteiten van DOKVZW) ook na 2016 op de site te laten doorgaan.
- Sogent en de Stad Gent wensen als overheid met het Stadsgebouw een passief gebouw te realiseren met een duurzame, kwaliteitsvolle architectuur, uitgevoerd binnen het voorziene budget, met een positieve uitstraling, passend in de nieuwe wijk en functionerend als een katalysator binnen het stadsdeel Oude Dokken.
Deelaspecten
- Wonen: 384 geplande woningen waarvan 79 sociaal, 80 bescheiden en 225 privaat. De woonontwikkeling aan de Schipperskaai kreeg de naam ‘De Nieuwe Dokken’ en is verdeeld in drie bouwvelden (centraal, noord en zuid). De omgevingsvergunning voor de eerste twee gebouwen in het centraal veld (FAAR en DEK) werd begin 2017 verleend. De verkoop (op plan) startte op 21 november 2016 waarbij in eerste fase 43 woningen te koop werden aangeboden, waaronder enkele budgetwoningen. De bouwwerken ter hoogte van het centraal veld zijn gestart in maart 2017 met als eerste opdracht de sanering van de bodem en het bouwen van de ondergrondse parkeergarage. Eind 2019 is de omgevingsvergunning verleend voor de volgende twee gebouwen in het noordveld (PERGOLA en BIJOUX). De woningen werden te koop aangeboden, waaronder 25 budgetwoningen onder speciale voorwaarden van sogent. Ten zuiden van het Handelsdokcenter, tussen het Stapelplein en de Handelsdokkaai, zijn ongeveer 170 woningen gepland met zicht op water en groen. Op het gelijkvloers is er plaats voor commerciële ruimtes. Tussen de nieuwe woningen en het Handelsdokcenter komt een parkje voor de buurt.
- Mobiliteit: Rondom de Oude Dokken wordt een ruim 4km lange autovrije kaaipromenade aangelegd, voor wandelaars, fietsers en andere recreanten. Realisatie van drie fietsers- en voetgangersbruggen (Matadibrug en Bataviabrug), de site is autovrij (behalve voor laden en lossen) en de tramlijn is gepland om verlengt te worden.
- Publieke en groene ruimte: er werd ca. 14.500 m² publieke verharde buitenruimten voorzien. Bij de heraanleg van de kaaien gaat er telkens veel aandacht naar het behoud van het maritiem-historisch karakter van (bolders, kasseien, kraan- en treinsporen). De meest in het oog springende elementen zijn de 5 bijkomende havenkranen die op de kaaipromenade geplaatst zijn. Drie nieuwe wijkparken (ter hoogte van het Achterdok, Handeldok Oost en Houtdok) van elk minstens 1 ha en met actieradius van 400 meter moeten de nood van de huidige en toekomstige groenbehoefte uit de wijk opvangen.Er werd ca. 46.400m² groenruimte gecreëerd in het hele project
- Gemeenschapsinfrastructuur: een basisschool, een kinderdagverblijf en een sporthal zijn gerealiseerd. Het Stadsgebouw zal binnen de stadsontwikkeling Oude Dokken het gebouw zijn met gemeenschapsfuncties. Het Stadsgebouw zal ten dienste staan van de wijk door optimaal benut te worden, ook na de schooluren. Daardoor kan het Stadsgebouw deel uitmaken van een Brede School-werking die wellicht in het nieuwe stadsdeel Oude Dokken zal uitgebouwd worden.
Partners
- Stad Gent
- SOGent
- Vlaamse overheid: De Vlaamse Waterweg, OVAM en Vlaams stedenbeleid.
- Schipperskaai Development CVBA
- EFRO
- Dok Vzw
- TMVW/Farys
- Inter-Beton
Locatie
Locatie
- Adres
Gent
Routeplanneropent in nieuw venster