Lokale besturen beschikken over een ruime, grondwettelijk gewaarborgde fiscale autonomie, die de wet- en decreetgever slechts onder strikte voorwaarden kunnen beperken. De gemeente- en provincieraad zijn bevoegd voor het goedkeuren van de belastingreglementen. De toezichthoudende overheid vernietigt reglementen die het recht of het algemeen belang schenden.
Fiscale autonomie
De fiscale autonomie van de gemeenten en provincies is verankerd in de Grondwet. Ze kunnen:
- om het even welke materie aan lokale belastingen onderwerpen als zij dat budgettair of beleidsmatig noodzakelijk achten
- zelf beslissen wie de belasting tegen welk tarief moet betalen en op welke objectieve gronden ze vrijstellingen toestaan
- hun fiscaal beleid op eigen maat uittekenen, binnen de beperkingen die de wetgever eventueel stelt en binnen de grenzen van het bestuurlijk toezicht.
Beslissingsbevoegdheid
Beslissingen om gemeentebelastingen te heffen, behoren tot de uitsluitende bevoegdheid van de gemeenteraad. Het is met andere woorden niet mogelijk om deze bevoegdheid te delegeren aan het college van burgemeester en schepenen. Beslissingen om provinciebelastingen te heffen, behoren tot de uitsluitende bevoegdheid van de provincieraad. Delegatie aan de deputatie is niet mogelijk.
Ook de wijziging, vernieuwing of opheffing van een belastingreglement komt uitsluitend de gemeenteraad of de provincieraad toe.
Wettelijke beperkingen van de lokale fiscale bevoegdheid
De federale wetgever kan, rekening houdend met het subsidiariteitsbeginsel, de uitzonderingen op de lokale fiscale autonomie bepalen die noodzakelijk worden geacht.
De decreetgever kan enkel ingrijpen in de lokale belastingautonomie door de zogenaamde impliciete bevoegdheden uit te oefenen. Daarbij moet aan alle onderstaande voorwaarden voldaan zijn:
- De ingreep is noodzakelijk voor de uitoefening van de eigen regionale bevoegdheden.
- Het is mogelijk om een gedifferentieerde regeling te treffen.
- De weerslag op de aangelegenheid is marginaal.
Dit heeft geleid tot een aantal beperkingen van de fiscale bevoegdheid van lokale besturen in de belastbare materie en ten aanzien van belastingplichtigen.
Bestuurlijk toezicht
De Vlaamse Regering of namens de Vlaamse Regering, de provinciegouverneur oefent het algemeen bestuurlijk toezicht uit ten aanzien van de lokale fiscale reglementen. Dit is een vernietigingstoezicht en beperkt zich tot een toetsing aan:
- het recht, inclusief de beginselen van behoorlijk bestuur
- het algemeen belang, dat is elk belang dat ruimer is dan het gemeentelijk belang.
Het lokaal fiscaal beleid mag het recht niet schenden en het beleid van centrale overheden niet ongedaan of onmogelijk maken.
Mogelijke vernietigingsgronden en algemene aandachtspunten
Lokale besturen moeten bij het vaststellen van hun belastingreglementen rekening houden met een heel aantal mogelijke vernietigingsgronden en algemene aandachtspunten. De belangrijkste worden hieronder verder toegelicht.
Naast met deze algemene aandachtspunten moeten besturen ook steeds rekening houden met de inhoudelijke vereisten van een belastingreglement. Voor een aantal concrete belastingen zijn bovendien nog bijkomende specifieke aandachtspunten uitgewerkt.