Activiteiten op internationale statistiekfora

De Statistische Commissie van de Verenigde Naties (United Nations Statistical Commission - UNSC), opgericht in 1947, is het hoogste orgaan van het mondiale statistische systeem. Het brengt de hoofdstatistici van de lidstaten uit de hele wereld samen. Als hoogste besluitvormingsorgaan voor internationale statistische activiteiten is deze Commissie verantwoordelijk voor het vaststellen van statistische normen en de ontwikkeling van concepten en methoden, met inbegrip van de uitvoering ervan op nationaal en internationaal niveau.

De Commissie houdt toezicht op het werk van de Afdeling Statistiek van de Verenigde Naties (UNSD(opent in nieuw venster)) en is een functionele commissie van de Economische en Sociale Raad van de VN (ECOSOC(opent in nieuw venster)).

De Commissie bestaat uit 24 lidstaten van de Verenigde Naties (VN) die door ECOSOC op basis van een billijke geografische verdeling zijn gekozen. De ambtstermijn van de leden bedraagt 4 jaar. De andere lidstaten worden beschouwd als waarnemers, maar tijdens de discussies worden de gekozen lidstaten en de andere lidstaten door de Commissie op voet van gelijkheid behandeld. De Commissie streeft bij haar beslissingen naar consensus en sinds haar ontstaan is er slechts eenmaal tot een stemming overgegaan.

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomsten van de UNSC zijn niet alleen een- of meerkoppige delegaties van de verschillende lidstaten aanwezig. Er zijn ook delegaties van:

• regionale economische commissies, waaronder United Nations Economic Commission for Europe (UNECE)
• internationale organisaties, waaronder de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de Europese Unie (EU), de Europese Vrijhandelsassociatie (EFTA), de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO), en
• niet-gouvernementele organisaties, waaronder het Institute for Scientific Information (ISI).

Gaandeweg zijn onder leiding van de Commissie talrijke groepen opgericht om onderwerpen van methodologisch belang te onderzoeken, normatieve documenten op te stellen en de werkzaamheden van verschillende actoren te coördineren. De rapporten van deze groepen worden ter bespreking en uiteindelijk ter goedkeuring aan de Commissie voorgelegd. Alle lidstaten kunnen deel uit maken van die verschillende groepen(opent in nieuw venster).

De 4-daagse bijeenkomst begint met een welkomstwoord door de directeur van de UNSD. Daarna volgt de verkiezing van het bureau (voorzitter, 3 vicevoorzitters en een rapporteur) die de sessie in goede banen zal leiden. Na het goedkeuren van de agenda en de tijdstabel kunnen de werkzaamheden aanvatten.

Er wordt gestart met de items voor discussie en beslissing, daarna volgen de items voor beslissing en items ter informatie. Voor het eerste type van items wordt het meeste tijd uitgetrokken. De documenten van het laatste type worden niet toegelicht, maar commentaar van de delegaties is mogelijk. De behandeling van elk item wordt afgerond met een korte samenvatting van de ingenomen standpunten. Na een vooruitblik op de agenda van de volgende sessie met bijhorende data wordt de sessie afgerond met het overlopen van het voorlopig rapport van de Commissie. Dat rapport bevat per item een samenvatting van de beslissingen en houdt rekening met de gevoerde discussies. In principe ontvangen de lidstaten dit rapport op de avond voor de laatste sessiedag.

Van dinsdag 28 februari tot en met vrijdag 3 maart 2023 vond de 54ste bijeenkomst van de Statistische Commissie van de Verenigde Naties in New York plaats.

Standpunt EU- en EFTA-lidstaten over uitbreiding aantal gekozen lidstaten in de Commissie

Tijdens de februari bijeenkomst van het Comité van het Europees Statistisch Systeem (ESSC) stond ook de 54ste sessie van de UNSC op de agenda. Tijdens die ESSC-bijeenkomst werd beslist om een gemeenschappelijke positie in te nemen over 2 discussie/beslissingsitems: ‘Fundamental Principles of Official Statistics’ en ‘International Statistical Classifications’.

Voor de start van de UNSC-sessie is het gebruikelijk dat de EU-lidstaten en EFTA-landen in de lokalen van de Europese Vertegenwoordiging samenkomen om de finale gemeenschappelijke tekst af te kloppen en af te spreken wie de tekst zal brengen. In tegenstelling tot voorgaande jaren was er deze keer enige beroering omwille van een laattijdige ingediende resolutie, waarin gepleit werd om het aantal gekozen lidstaten in de Commissie van 24 naar 47 leden uit te breiden om een meer billijke geografische spreiding toe te laten met het oog op een betere sub-regionale vertegenwoordiging en/of vertegenwoordiging van kleine eilandstaten en de minst ontwikkelde landen.

De Europese delegatieleden toonden begrip voor die vraag maar de resolutie riep tegelijkertijd heel wat vragen op. Het voorstel was niet alleen te laat beschikbaar, maar ook te weinig onderbouwd en de criteria voor de uitbreiding waren onduidelijk. Daarnaast betekende deze uitbreiding ook een minder sterke vertegenwoordiging van de Europese landen, en gegeven de extra kosten dienden de afgevaardigden terug te koppelen naar hun verantwoordelijke ministers. Kortom, alvast geen animo binnen de EU- en EFTA-delegaties om die resolutie zo maar te laten passeren. Als strategie werd een gemeenschappelijke tekst opgesteld om tijd te winnen en de beslissing over de resolutie uit te stellen tot de 55ste bijeenkomst in 2024.

Een blik op enkele andere agendapunten

Voor alle agendapunten zijn niet alleen samenvattende nota’s beschikbaar met een stand van zaken van de werkzaamheden en de werkpunten voor 2023 (of een langere periode), maar ook achtergronddocumenten. Hieronder zoomen we in op enkele van deze documenten.

• 2024 wordt een belangrijk jaar voor de Fundamental Principles of Official Statistics (FPOS). Eind jaren ’80 - begin jaren ‘90 wordt niet alleen gekenmerkt door het vallen van de muur en het einde van de koude oorlog. Met het oog op het opbouwen van vertrouwen in officiële statistieken in opkomende democratieën en markteconomieën, ter vervanging van de centraal geleide economieën van het Sovjetsysteem, zijn op initiatief van Europese statistici een reeks van regels uitgewerkt. In 1991 werden deze ’10 geboden’ voor officiële statistieken aangenomen door de Conference of European Statisticians (UNECE). In 1994 zijn de FPOS door de UNSC aangenomen. Deze principes werden vervolgens in 2013 aanbevolen aan de ECOSOC met als resultaat de bekrachtiging ervan op de algemene vergadering van de VN in 2014. Het jaar 2024 markeert dus de 30ste verjaardag van de adoptie van de principes door de UNSC en de 10de verjaardag door de algemene vergadering van de VN. In het kader van deze verjaardag werd een webinar(opent in nieuw venster) (verslag(PDF bestand opent in nieuw venster)) georganiseerd. Hierin kwamen enkele topics aan bod zoals het monitoren van de naleving van deze principes en de uitbreiding van de toepassing ervan op het volledige data ecosysteem.

• Een van de hoger vermelde werkgroepen is de UN Expert Group on National Quality Assurance Frameworks (EG-NQAF). Deze werkgroep heeft een stappenplan(PDF bestand opent in nieuw venster) uitgewerkt met de belangrijkste stappen en instrumenten bij de ontwikkeling en implementatie van een nationaal kwaliteitskader voor officiële statistiek. Tijdens de discussie van het agendapunt over NQAF stelden verschillende landen voor om het kwaliteitsraamwerk ook toe te passen op niet-officiële statistieken (‘going beyond NSS’) en het uit te breiden naar zowel administratieve als andere databronnen.

• In 2014 is er een VN-expertcomité voor big data en data science voor officiële statistieken opgericht. Voor een overzicht van hun werkzaamheden en de plannen voor de toekomst, lees hier(PDF bestand opent in nieuw venster) verder. Een van de verwezenlijkingen van dit comité was de organisatie van een internationale conferentie in november 2022(PDF bestand opent in nieuw venster). Tijdens deze conferentie(opent in nieuw venster) is een dialoog aangegaan met zowel beleidsmakers als de statistische gemeenschap over issues zoals toegang tot relevante (privé)data en capaciteitsopbouw voor data science. Er waren workshops over onder meer privacy enhancing techniques.

• Tot slot is er ook nog een werkgroep die zich buigt over data stewardship. Een van de werkstromen(PDF bestand opent in nieuw venster) is onder meer het helder krijgen van het concept van data stewardship. Hiertoe zal een bevraging worden uitgezet.

Voorlopig rapport met beslissingen

In tegenstelling tot andere jaren werd het voorlopig rapport met de beslissingen van de Commissie pas op vrijdagochtend, op papier, aan de delegatieleden ter beschikking gesteld. De delegatieleden kregen 20 minuten de tijd om het te bekijken en hun positie in te nemen.

De meeste aandacht ging naar de beslissing omtrent de uitbreiding van het aantal gekozen leden. Canada had begrip voor de vraag naar uitbreiding maar vond meer discussie nodig op basis van een nota met de opties voor uitbreiding met hun bijhorende impact en een uitgebreid rapport met het voorstel van resolutie als agendapunt op 55ste sessie. India merkte op dat de tijdslijn ontbrak. De overige delegaties sloten zich al dan niet aan bij deze standpunten. Daar de UNSD-directeur een stemming wou vermijden, stelde hij een informele consultatie tussen enkele landen (Canada, India, Ethiopië) voor om tot afstemming over de tekst te komen. Het compromis houdt in dat de resolutie voor de uitbreiding van het aantal gekozen leden op basis van een onderbouwd rapport verder behandeld wordt op de agenda van de 55ste sessie.

Tot slot voor de geïnteresseerden: de beschikbare documenten inclusief heel wat meer uitgebreide achtergronddocumenten, video-opnames en de conclusies van de 54ste UNSC-bijeenkomst zijn hier(opent in nieuw venster) te raadplegen. Veel leesplezier en inspiratie voor jullie werkzaamheden!