Grensoverschrijdend gedrag aanpakken in je onderwijsinstelling
Grensoverschrijdend gedrag vraagt een snelle en zorgvuldige aanpak. Als bestuur en directie ben je verantwoordelijk voor het welzijn van personeel, leerlingen, cursisten en studenten in je onderwijsinstelling. Ook als leraar speel je een belangrijke rol. Deze stappen helpen je op weg.
Voor wie?
Deze informatie is voor basis- en secundair onderwijs, CLB’s, leersteuncentra, onderwijsinternaten, deeltijds kunstonderwijs, volwassenenonderwijs en hoger onderwijs.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
Grensoverschrijdend gedrag is elk gedrag dat je een onveilig gevoel geeft, zowel fysiek als psychologisch. Dit kan pesten, ongewenst seksueel gedrag, discriminatie, geweld of machtsmisbruik zijn, zowel online als offline.
Tussen leerlingen, studenten en cursisten
- Stap 1
Zorg voor een integraal beleid dat zowel inzet op preventie als op gepaste reacties bij grensoverschrijdend gedrag. Meer over beleid.
Denk op voorhand na over hoe je zal reageren als er iets gebeurt en maak duidelijke afspraken. Bijvoorbeeld:
- Waar kunnen leerlingen, studenten en cursisten terecht met problemen?
- Welk lokaal gebruik je voor vertrouwelijke gesprekken?
- Hoe registreer en bewaar je meldingen?
- Wie doet wat bij een probleem?
- Welke stappen volg je?
- Hoe zorg je voor nazorg en opvolging op langere termijn?
- Wanneer en hoe communiceer je naar ouders?
Maak deze afspraken breed bekend. Bereid ook het schoolteam of centrumteam hierop voor.
Op grenswijs.be(opent in nieuw venster) vind je tools en tips over hoe je best reageert: tijdens een incident, meteen erna en op langere termijn.
- Stap 2
Sta je voor een moeilijke situatie? Je hoeft het niet alleen aan te pakken. Laat je ondersteunen:
- CLB is je 1ste aanspreekpunt bij incidenten of bezorgdheden. Samen stel je een plan van aanpak op. Het CLB schakelt ook externe partners in als dat nodig is.
- Pedagogische begeleidingsdiensten en CLB-netten helpen je bij:
- Vragen over integriteit/grensoverschrijdend gedrag
- Ondersteuning bij beleid
- Vorming over (cyber)pesten, seksueel grensoverschrijdend gedrag en andere vormen van geweld
- Implementatie van methodieken
De contactpersonen integriteit begeleiden scholen bij vragen over integriteit en grensoverschrijdend gedrag.
- Stap 3
Elke melding of signaal van grensoverschrijdend gedrag vraagt onmiddellijke actie:
- Zorg eerst voor veiligheid en ondersteuning. Geef betrokkenen ruimte om hun verhaal te doen.
- Verzamel voldoende info. Stel vragen, luister rustig en oordeel niet.
- Bespreek de situatie intern. Overleg met collega’s, klastitularis of aanspreekpunt leerlingenbegeleiding.
- Volg de afspraken binnen je instelling. Betrek het CLB eventueel.
- Beoordeel samen de ernst en de volgende stappen.
- Informeer alle betrokkenen voor je verdere actie onderneemt.
- Meld acute of strafbare situaties bij de politie (of justitie voor CLB).
- Stap 4
- Luister naar het slachtoffer.
- Praat apart met elke leerling, cursist of student over het gedrag. Oordeel niet.
- Wijs op verantwoordelijkheid. Keur het gedrag af, niet de persoon.
- Zoek naar onderliggende oorzaken, maar rechtvaardig het gedrag niet.
- Stap 5
- Vertel ouders van beide kanten wat er gebeurd is.
- Luister open en zonder oordeel.
- Werk samen voor het welzijn van hun kind.
- Vertel wat de volgende stappen zijn.
- Betrek ook de bijstanders en werk samen aan een veilige klasomgeving.
- Stap 6
Na een incident is nazorg cruciaal. Het helpt betrokkenen om te verwerken wat er is gebeurd en hun emoties een plaats te geven.
Als het kan, werk dan ook aan herstel. Zo kunnen relaties en vertrouwen opnieuw groeien. Kies methodes die passen bij de situatie en stem goed af met de betrokkenen.
Voorbeelden van herstelgerichte methodes:
- No Blame(opent in nieuw venster)
- Leerlingenbemiddeling:
- Klasthermometer(opent in nieuw venster)
- Herstelgesprek met de groep(opent in nieuw venster) (HERGO)
- Stap 7
- Volg op of het gedrag echt gestopt is.
- Vraag regelmatig hoe het gaat met de leerling, cursist of student.
- Schakel CLB of hulpverlening in als dat nodig is.
Door personeelsleden
- Spreek het personeelslid aan over het ongewenst gedrag.
- Laat het personeelslid zijn verhaal doen.
- Vraag niet wie de schuld heeft.
- Maak duidelijk dat het gedrag moet stoppen.
- Waarschuw dat wraak nemen niet mag.
Door derden zoals ouders of leerlingen tegenover personeel
Derden zijn personen die aanwezig zijn in een onderwijsinstelling, maar er niet werken: bijvoorbeeld leerlingen, studenten, cursisten of ouders.
Soms stellen derden grensoverschrijdend gedrag naar personeelsleden. Als bestuur ben je verplicht om:
- Een preventiebeleid te ontwikkelen dat hiermee rekening houdt. Dit maakt deel uit van je psychosociaal welzijnsbeleid en algemeen welzijnsbeleid.
- Een register van feiten van derden bij te houden waarin personeelsleden anoniem een verklaring kunnen doen over het grensoverschrijdend gedrag door derden.
- Psychologische ondersteuning te voorzien voor het betrokken personeelslid. Vraag hierbij advies aan je preventieadviseur psychosociale aspecten.
- Spreek de betrokkene zo snel mogelijk aan over het ongewenst gedrag.
- Hou het gesprek kort:
- Ga niet in discussie
- Veroordeel niet
- Zoek niet naar de waarheid
- Laat de betrokkene zijn verhaal doen
- Vraag naar een mogelijke oplossing
- Laat de betrokkene zich verontschuldigen bij personeelslid (indien gepast).
- Is er schade? Bepaal sancties of vraag een vergoeding.
- Gaat het om ernstige feiten in het leerplichtonderwijs? Start interne tuchtprocedure of dien klacht in bij de politie.
- Volg op of het ongewenste gedrag stopt.
- Spreek de ouder aan over het ongewenste gedrag. Dit verloopt ongeveer hetzelfde zoals het gesprek met leerlingen, cursisten en studenten.
- De directie zoekt een oplossing om het ongewenste gedrag te stoppen.
- Gaat het om ernstige feiten? Dien een klacht in bij de politie.
Het Agentschap voor Onderwijsdiensten (AGODI) ondersteunt onderwijspersoneel dat slachtoffer is van geweld of bedreigingen en daarvoor gerechtelijke stappen onderneemt.
Meer weten? Lees de omzendbrief Nultolerantie voor geweld en bedreigingen tegen onderwijspersoneel(opent in nieuw venster).
School- en centrumbesturen uit het basis-, secundair of deeltijds beroepssecundair onderwijs kunnen onder voorwaarden een tussenkomst vragen voor juridische kosten.
Dat geldt voor gerechtelijke procedures waarbij ze als benadeelde, eiser of burgerlijke partij optreden tegen daders van onrechtmatig gedrag (geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag) tegen hun personeelsleden.
School- of centrumbesturen dienen hun aanvraag in via het formulier ‘Aanvraag voor een tussenkomst in juridische kosten’ in Mijn Onderwijs(opent in nieuw venster).
Meer weten? Lees de omzendbrief Tussenkomst in juridische kosten(opent in nieuw venster).
Extra informatie
Publicaties
- Brochure Werken aan een verbindend schoolklimaat (pdf, 80 p.)
- Beleidsplan welzijn en welbevinden in onderwijsinstellingen (pdf, 85 p.)
Verwante pagina’s
- Grensoverschrijdend gedrag in het onderwijs
- Klacht over welzijn of grensoverschrijdend gedrag
- Gezondheidsbeleid
- Omgaan met trauma
- Noodplanning in onderwijsinstellingen
Websites
- Maak beleid rond integriteit en betrek je team (Grenswijs)(opent in nieuw venster)
- Tijdens een incident: hoe je reageer je op situaties? (Grenswijs)(opent in nieuw venster)