Bij CCUS wordt in een eerste stap CO₂ afgevangen bij voornamelijk industriële processen. Na opzuivering, wordt de CO₂ via een schip of een pijpleiding getransporteerd, met het oog op de permanente opslag in de geologische ondergrond (CCS, ofwel Carbon Capture and Storage) of voor verwerking in producten (CCU, ofwel Carbon Capture and Utilisation). In navolging van gezaghebbende internationale organisaties zoals het internationaal Energie Agentschap en het VN-klimaatpanel IPCC, ziet Vlaanderen CCUS als een deel van de oplossing om de ambitieuze klimaatdoelstellingen te halen. Vlaanderen beschikt over de knowhow om de CCUS-technologie te ontwikkelen en toe te passen. Bovendien herbergt Vlaanderen verschillende industriële bedrijven en havens van wereldformaat op een kleine oppervlakte, waardoor we het CO₂-transport efficiënt kunnen organiseren.

In Vlaanderen zijn er al verschillende ambitieuze projecten in ontwikkeling. Tegelijk blijven er belangrijke uitdagingen voor de ontwikkeling van de CCUS-technologie. In de eerste plaats kijken we voor de opslag van CO₂ naar het buitenland omdat er in Vlaanderen geen realistisch potentieel voor definitieve opslag bestaat. Daarnaast is er ook nood aan de verdere ontwikkeling van afvang-technologieën tegen een competitieve kostprijs en aan de uitbouw van geschikte infrastructuur voor het transport van CO₂.

In 2016 werd een uitgebreide studie uitgevoerd naar de toepassingsmogelijkheden van CCU in Vlaanderen die hier raadpleegbaar is. De studie ‘Onderzoek naar mogelijk ondersteuningsbeleid m.b.t. nieuwe toepassingsmogelijkheden van CO2 als grondstof/feedstock(PDF bestand opent in nieuw venster)’ kan hier geconsulteerd worden.

De Vlaamse Klimaatstrategie 2050(PDF bestand opent in nieuw venster) stipt aan dat CCUS een beloftevolle weg is om moeilijk te vermijden resterende emissies (nl. die emissies die niet kunnen worden vermeden door inzetten op hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en het gebruik van circulaire materialen) te elimineren. Ook in het Regeerakkoord 2019 – 2024(opent in nieuw venster) en in de Beleidsnota Klimaat 2019 - 2024(PDF bestand opent in nieuw venster) wordt het ondersteunen van de uitbouw van CCS-netwerken en CCU-installaties aangeduid als krachtlijn van Vlaams beleid. En ook in het geactualiseerd Vlaams Energie- en Klimaatplan krijgt CCUS de nodige aandacht (zie punt 7.1.5.2).

Op 26 november 2021 nam de Vlaamse Regering, op voordracht van de minister voor omgeving en de minister voor innovatie, kennis van de visienota CCUS(PDF bestand opent in nieuw venster). In deze nota zet de Vlaamse Regering zijn visie op de rol en toekomst van CCUS in het Vlaamse klimaatbeleid uiteen. De Vlaamse Regering gaf daarbij enkele grote assen waarlangs het verdere beleid rond CCUS zou worden opgebouwd:

1. De Vlaamse Regering wil een kostenefficiënt klimaatbeleid met aandacht voor competitiviteit van de industrie;
2. De Vlaamse Regering staat dan ook positief tegenover CCUS, dat een belangrijk instrument kan worden in een dergelijk klimaatbeleid;
3. Er is nood aan een faciliterend Europees beleid rond industriële klimaattransitie, in het bijzonder voor CCUS
4. De Vlaamse Regering zorgt voor een maximale slaagkans bij EU financiering in Vlaanderen;
5. De Vlaamse Regering wil werk maken van de uitbouw van geschikte CCUS-infrastructuur;
6. De Vlaamse Regering wil een regelgevend kader voor het transport van koolstofdioxide uitwerken;
7. En de Vlaamse Regering zet in op strategische partnerships met de pionierslanden inzake CCUS.

Het vervoer en de geologische opslag van CO₂ in het Vlaams Gewest wordt vandaag geregeld in Hoofdstuk III van het Decreet Diepe Ondergrond. Dit hoofdstuk vormt de omzetting van de Europese CCS-Richtlijn (Richtlijn 2009/31/EG).

Op 19 januari 2024 keurde de Vlaamse Regering het ontwerp van decreet over het vervoer van koolstofdioxide via pijpleidingen in het Vlaamse Gewest definitief goed. Hiermee zette de Vlaamse Regering een belangrijke stap in de verdere uitbouw van een faciliterend kader voor de ontwikkeling van CCUS-netwerken op het Vlaamse grondgebied. Het ontwerp werd op 7 februari 2024 ingediend bij het Vlaams Parlement. U vindt de documentenfiche van het ontwerp, met alle relevante documenten voor de verdere parlementaire behandeling, op de website van het Vlaams Parlement(opent in nieuw venster).

Vlaanderen speelt een actieve rol in de ontwikkeling van een duidelijk en faciliterend internationaal kader voor het vervoer en de geologische opslag van koolstofdioxide. Zo maakt Vlaanderen deel uit van de North Sea Basin Task Force, een organisatie opgericht door Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk die zich toespitst op de geologische opslag van koolstofdioxide in de Noordzee.

In 2017 stemde het Vlaams Parlement in met een wijziging van het Protocol van London(opent in nieuw venster) dat het internationaal vervoer van koolstofdioxide voor geologische opslag onder de zee mogelijk maakt. In het kader van dit Protocol moeten Lidstaten die koolstofdioxide willen exporteren en importeren een akkoord sluiten (bilateral agreement or arrangement). Vlaanderen zette al verschillende stappen in het opstellen en afsluiten van dergelijke akkoorden:

• Op 26 september 2022 ondertekenden Denemarken, de federale staat en het Vlaams Gewest een bilateraal akkoord voor het grensoverschrijdend transport van koolstofdioxide tussen België en Denemarken(opent in nieuw venster). Dit akkoord was een internationale primeur, aangezien het de eerste van zijn soort was.
• Op 22 juni 2023 ondertekenden Nederland, de federale staat, het Waals Gewest en het Vlaams Gewest een bilateraal akkoord voor het grensoverschrijdend transport van koolstofdioxide tussen België en Nederland(PDF bestand opent in nieuw venster). Dit akkoord kwam er naar aanleiding van de Vlaams-Nederlandse Top van 31 januari 2023(opent in nieuw venster), waar de Vlaamse en Nederlandse regeringen aankondigden een memorandum van overeenstemming op te stellen om het grensoverschrijdend transport van koolstofdioxide onder het London Protocol te formaliseren.

• Op 15 april 2024 ondertekenden Noorwegen, de federale staat, het Waals Gewest en het Vlaams Gewest een bilateraal memorandum van overeenstemming voor het grensoverschrijdend transport van koolstofdioxide tussen België en Noorwegen(PDF bestand opent in nieuw venster). Deze overeenkomst geeft invulling aan de aankondiging die gemaakt werd tijdens de Noordzeetop van 24 april 2023 toen Noorwegen en Vlaanderen meldden onderhandelingen te zullen starten over een dergelijk memorandum om ook tussen Vlaanderen en Noorwegen het grensoverschrijdend transport van koolstofdioxide onder het London Protocol te formaliseren.

Verder sloot de Vlaamse Regering op 13 september 2022 een memorandum van overeenstemming rond CCUS(PDF bestand opent in nieuw venster) met Denemarken. Zo versterken Vlaanderen en Denemarken de samenwerking rond CCUS als klimaatmitigatiemaatregel.

Op 8 juni 2023 publiceerde de Commissie een openbare raadpleging over de strategie voor het beheer van industriële koolstofemissies(opent in nieuw venster) (‘Industrial Carbon Management Strategy’). De resultaten van deze consultatie zullen bijdragen aan de nieuwe Europese strategie voor de uitrol van koolstofafvang, -gebruik en -opslag in de Europese Unie. De strategie zal ingaan op de rol die deze technologieën kunnen spelen bij het koolstofvrij maken van de EU-economie tegen 2030, 2040 en 2050 en de maatregelen die nodig zullen zijn om het potentieel ervan volledig te benutten, bijvoorbeeld de uitrol van grensoverschrijdende, Europese transportinfrastructuur. Het Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hebben een gezamenlijke bijdrage aan deze publieksconsultatie (in het Engels)(PDF bestand opent in nieuw venster) geleverd.