Gedaan met laden. U bevindt zich op: Schooluitval: risico's en kenmerken Gewenst gedrag en schoolbinding

Schooluitval: risico's en kenmerken

Wat betekent vroegtijdig schoolverlaten en waarom is het een probleem? Ontdek de definitie, risicofactoren en de rol van schoolweigering.

Voor wie?

Deze informatie is voor basisonderwijs, secundair onderwijs en CLB’s.

Schooluitval en vroegtijdig schoolverlaten

Schooluitval verwijst naar elke situatie waarin een leerling tijdelijk of permanent niet meer effectief deelneemt aan het onderwijs. Dat kan door fysieke afwezigheid (gewettigd of ongewettigd) of als gevolg van stille uitval, wanneer een leerling mentaal of cognitief afhaakt en niet langer actief deelneemt aan het leerproces.

Voorbeelden zijn (chronische) demotivatie, psychosociale problemen, moeilijkheden bij re-integratie na langdurige afwezigheid of een gebrek aan aansluiting bij het onderwijsaanbod.

Schooluitval kan voor komen tijdens de hele onderwijsloopbaan van leerlingen. Ze lopen een verhoogd risico op ongekwalificeerde uitstroom en vroegtijdig schoolverlaten.

Vroegtijdig schoolverlaten gaat om leerlingen die niet langer leerplichtig zijn en het secundair onderwijs verlaten zonder kwalificatie. Vroegtijdig schoolverlaten is 1 mogelijke uitkomst van schooluitval, maar schooluitval zelf kan al veel vroeger beginnen.

Wanneer is een leerling geen vroegtijdige schoolverlater?

Vanaf schooljaar 2025-2026 reiken scholen enkel nog kwalificatiebewijzen uit volgens de nieuwe kwalificatiestructuur.

In het gemoderniseerd secundair onderwijs moet een leerling 1 van deze kwalificaties behalen om niet te tellen als vroegtijdige schoolverlater:

  • Een beroeps- of onderwijskwalificatie niveau 2-4
    • Het niveau hangt af van de studierichting.
    • Kwalificaties op niveau 2 bestaan enkel in duaal leren en in het buitengewoon secundair onderwijs (OV3).
  • Of een getuigschrift van opleidingsvorm 3 (OV3) van het buitengewoon secundair onderwijs (buso).

Belangrijk: een kwalificatie behalen betekent niet automatisch dat de leerplicht stopt. De leerplicht loopt tot het einde van het schooljaar waarin de leerling 18 wordt of de 3 graden met vrucht heeft doorlopen.

Lees waar je welke kwalificatie kan behalen

Risicofactoren: afstoting en aantrekking

Waarom verlaten jongeren vroegtijdig de school? 2 processen spelen een rol in die beslissing: afstoting en aantrekking.

Afstoting: de leerling voelt zich niet meer verbonden met school. Mogelijke oorzaken:

  • Schoolmoeheid of verkeerde studiekeuze
  • Zittenblijven, spijbelen of leerachterstand
  • Taalachterstand
  • Pestgedrag of ander grensoverschrijdend gedrag
  • Moeilijke thuissituatie of psychische problemen
  • Jongerencultuur met andere regels en verwachtingen
  • Gedragsproblemen

Aantrekking: alternatieven buiten de school trekken aan, zoals werk of andere leerwegen. Bij lage werkloosheid verlaten meer jongeren vroegtijdig de schoolbanken.

Veel jongeren schrijven zich later opnieuw in voor tweedekansonderwijs, vaak 1 à 2 jaar na het schoolverlaten.

Angst voor de schoolpoort: schoolweigering

Schoolweigering betekent dat een leerling thuisblijft door angst of emotionele klachten bij het vooruitzicht om naar school te gaan. De afwezigheid blijft vaak onder de radar omdat een doktersattest die meestal wettigt.

Cijfers over schooluitval

De meest recente cijfers over vroegtijdige schoolverlaters vind je op Statistiek Vlaanderen.

Wil je zelf gegevens opzoeken of vergelijken per schooljaar, regio of doelgroep? Dat kan via Dataloep(opent in nieuw venster).

NEET-jongeren

Lees wie tot de groep NEET-jongeren behoort, welke profielen bestaan en welke maatregelen Vlaanderen en Europa nemen om hun kansen te versterken.

Volg Onderwijs Vlaanderen op