CVOS blaast 6 kaarsjes uit

De laatste staatshervorming van 2011 zorgde voor de interfederalisering van de bevoegdheden voor de openbare statistiek. In dit kader werd de structuur van de openbare statistiekfunctie in België hertekend via het samenwerkingsakkoord tussen de federale regering en de deelregeringen van 15 juli 2014. De 4 statistische autoriteiten in België (Statbel, de VSA/Statistiek Vlaanderen, aan Waalse kant IWEPS en voor het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest BISA) werken, sinds 2016 op voet van gelijkheid, samen via het Interfederaal Instituut voor de Statistiek (IIS). Ze verbinden zich ertoe om de Praktijkcode voor Europese Statistieken te volgen.

In de loop van 2016 kreeg ook het wettelijke kader voor de werking van Statistiek Vlaanderen (SV) vorm door het decreet Vlaamse openbare statistieken, dat sinds 7 december 2018 in het Bestuursdecreet is opgenomen. Het decreet en het bijhorende uitvoeringsbesluit lichten toe hoe de Vlaamse overheid, binnen een interfederaal kader, het Vlaamse statistiekbeleid gestalte geeft. De nadruk ligt op de coördinatie van de activiteiten voor de ontwikkeling, productie en verspreiding van Vlaamse openbare statistieken, en op de kwaliteitsvolle uitvoering hiervan. Het uitvoeringsbesluit van 22 april 2016 verduidelijkt onder andere hoe de statistiekontwikkeling, -productie en -verspreiding gecoördineerd wordt met de Vlaamse statistiekproducenten door een Coördinatiecomité voor Vlaamse Openbare Statistieken (CVOS), dat wordt geadviseerd door statistiekgebruikers via een Raad voor Vlaamse Openbare Statistieken (RVOS) en via werkgroepen van het CVOS (zie verder).

Om deze coördinatieopdracht tot een goed einde te brengen, komt het CVOS op jaarbasis ongeveer 7 tot 8 keer samen. Na de coronaperiode is beslist om jaarlijks 3 tot 4 bijeenkomsten fysiek te laten doorgaan voor meer diepgaande discussies over bepaalde inhoudelijke topics. De overige bijeenkomsten gebeuren via Teams en zijn vooral gericht op informatie-uitwisseling.

Het CVOS neemt de nodige beslissingen om de decretale opdrachten uit te voeren en zet de strategische lijnen uit van het netwerk Statistiek Vlaanderen. Dat houdt onder meer in: het opstellen van het statistisch programma voor Statistiek Vlaanderen dat zorgt voor een kwaliteitsvolle en gecoördineerde statistiekontwikkeling, -productie en -verspreiding. Het CVOS staat ook in voor de standpuntbepaling voor interfederale en internationale statistiekfora.

In het eerste werkjaar 2016 ging heel wat aandacht naar het opzetten van het CVOS, het uitwerken van een huishoudelijk reglement en het uitwerken van het eerste Vlaams Statistisch Programma.

Na de aanstelling van de hoofdstatisticus begin 2017 werd het decreet betreffende de Vlaamse Openbare Statistieken in de praktijk omgezet. De strategie voor Statistiek Vlaanderen, het doelstellingenkader met de eerste strategische en operationele doelstellingen voor de periode 2018-2020, de werkprincipes en de structuur van de Vlaamse Statistische Autoriteit en van het bredere netwerk Statistiek Vlaanderen werden op het CVOS besproken en gevalideerd.

In 2018 bakenden de themagroepen met zowel statistiekproducenten als -gebruikers, opgericht in de schoot van het CVOS, de zogenaamde ‘lijst van Vlaamse openbare statistieken’ af. Dit is een set van basisstatistieken over Vlaanderen, die in de loop van de volgende jaren nog verder uitgebreid werd. Alle Vlaamse openbare statistieken worden op een toegankelijke en laagdrempelige manier gepubliceerd via de website van Statistiek Vlaanderen. Daarbij wordt een publicatie-agenda gevolgd met aanduiding wanneer welke statistiek geactualiseerd zal worden. In hetzelfde jaar werkte de werkgroep praktijkcode van het CVOS aan de protocollen (zie verder).

Een terugkerend thema op de CVOS-bijeenkomsten zijn de nieuwe en lopende samenwerkingen tussen de IIS-partners. Elke partner uit het netwerk kan een samenwerkingsaanvraag indienen om met statistiekpartners uit de Vlaamse overheid (VO), Statbel, de regionale statistiekinstellingen, de Nationale Bank van België en/of het Federaal Planbureau samen te werken om de kwaliteit van specifieke statistieken te verbeteren of nieuwe statistieken te creëren, bijvoorbeeld door een gezamenlijke bevraging op te zetten.

Vanaf 2020 werd gewerkt aan de strategische en operationele doelstellingen 2022-2024, die een belangrijk onderdeel vormen van het statistisch meerjarenprogramma 2022-2024. Ook de verdere uitwerking van het statistiekbeleid stond hoog op de agenda. Zo werd met inbreng van externe consultancy en in samenwerking met de netwerkleden gewerkt aan projecten omtrent belanghebbendenmanagement, lokale statistieken en gebruikersinspraak. Een terugkoppeling en bespreking van de resultaten van deze projecten was steeds een agendapunt op de CVOS-bijeenkomsten.

Een nieuw belangrijk opgestart traject in het najaar 2022 betreft het strategische consultancyproject om de werking van de VSA en Statistiek Vlaanderen te verbeteren (zie verder).

Dit is slechts een greep uit de vele CVOS-werkzaamheden. Meer details zijn terug te vinden in de Vlaamse statistische programma’s.

Binnen het CVOS werden een aantal specifieke werkgroepen opgericht. Ze staan open voor alle geïnteresseerde collega’s uit het netwerk. Ze adviseren het CVOS rond een bepaald werkstuk, maar de beslissingsbevoegdheid blijft bij het CVOS. De verschillende werkgroepen worden hier kort beschreven en komen meer uitgebreid aan bod in één van de volgende nieuwsbrieven.

Werkgroep praktijkcode / kwaliteit

Met het Samenwerkingsakkoord van 14 juli 2015 werden de principes uit de praktijkcode van de Europese statistieken(opent in nieuw venster) toepasselijk gemaakt op alle openbare statistieken, dus ook de Vlaamse openbare statistieken. De eerst opgerichte werkgroep ‘praktijkcode’ vertaalde de Europese praktijkcode naar het Vlaamse openbare statistieklandschap en werkte 6 protocollen uit.

Deze protocollen zijn een meer gedetailleerde uitwerking van de principes en werkwijzen uit de decretale en Europese regelgeving over het opzetten van een kwaliteitsvol en professioneel onafhankelijk statistisch systeem. Ze maken het produceren van kwaliteitsvolle, onpartijdige en betrouwbare openbare statistieken mogelijk. Ze bevatten een aantal gedragslijnen die van toepassing zijn op alle openbare statistieken en op elke entiteit van het netwerk die ze produceert, en op de bredere ambtelijke en politieke context ervoor.

Na de indiensttreding van de kwaliteitsmanager data en statistiek (solliciteren kan nog tot en met 14 december 2022) zal deze werkgroep opnieuw worden samengeroepen om de kwaliteitsstandaarden van de Vlaamse openbare statistieken verder te concretiseren.

Werkgroep woordvoerders

In juni 2019 vond een bijeenkomst met woordvoerders uit de verschillende entiteiten van het netwerk plaats. Voor velen onder hen was het de eerste kennismaking met de werkzaamheden en principes van Statistiek Vlaanderen. De vele vragen en bedenkingen over de implicaties van de protocollen op de eigen werking gaven aanleiding tot het oprichten van een werkgroep met communicatiemedewerkers en woordvoerders. Onder externe begeleiding focuste de werkgroep zich in 2019-2020 op het vastleggen van communicatierichtlijnen voor Statistiek Vlaanderen in overeenstemming met de protocollen. Deze richtlijnen betreffende de voorafgaande toegang voor kabinetten, de online publicatie, de perscommunicatie en de communicatie naar het brede publiek werden afgeklopt in het CVOS en in april 2021 voorgesteld aan een brede groep van communicatiemedewerkers en woordvoerders.

Bedoeling was om na 6 maanden de afspraken te evalueren in een overleg van de woordvoerders. Door omstandigheden zal deze evaluatie pas in de loop van 2023 plaats vinden.

Werkgroep lokale statistieken

Binnen Vlaanderen zijn verschillende instanties bezig met lokale data: steden en gemeenten, provincies, de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB), de VSA en andere SV-entiteiten. Daarbij hanteren zij elk hun eigen datastrategie met eigen data-aanvragen, eigen definities en methodes, en eigen ontsluitingen. Dit leidt tot dubbelwerk wat wijst op de nood aan een meer gecoördineerd lokaal statistiekbeleid. Om deze coördinatie concreet vorm te geven is begin 2022 een werkgroep lokale statistieken opgezet, waarover meer in een volgende nieuwsbrief.

Werkgroep bevragingen

In de openbare statistiekwereld blijven surveydata een belangrijke databron naast gegevens uit administratieve registers en organische data (big data). Voor het in kaart brengen van attitudes, percepties en gedragingen doen heel wat VO-entiteiten dan ook beroep op bevragingen bij zowel burgers als ondernemingen en organisaties. Binnen de schoot van het CVOS is in het voorjaar 2022 een werkgroep bevragingen opgericht om de uitbouw van kwaliteitsvol surveyonderzoek te ondersteunen. De werkgroep zal enerzijds een rol opnemen als kenniscentrum voor het bundelen en delen van expertise en zal anderzijds optreden als vraagkanaal voor de VO-inbreng in het online probability panel dat de komende jaren in samenwerking met de Belgische universiteiten wordt opgezet.

Werkgroepen ter ondersteuning van een nieuwe blauwdruk voor Statistiek Vlaanderen

In de voorgaande nieuwsbrief beschreven we al de 4 strategische lijnen die op basis van een evaluatie van de werking van Statistiek Vlaanderen naar voor geschoven werden om de werking van de VSA en van het netwerk te verbeteren. Deze vormen de basis voor de ontwikkeling van een nieuwe blauwdruk voor de verdere werking van Statistiek Vlaanderen, die tegen de nieuwe regeringsperiode ontwikkeld en gevalideerd zal worden.

Van januari tot september 2023 zullen 2 werkgroepen een viertal keer fysiek samen komen om 2 strategische doelstellingen voor het netwerk verder uit te werken. Het betreft de doelstellingen:

• Evolutie van een statistiek-organisatie naar een data-organisatie.
• Verbreding van de scope en breedte van onze werking met aandacht voor het thema kwaliteit.

De focus van de werkgroepen zal hoofdzakelijk op de volgende punten liggen:

• verder uitdiepen en verduidelijken van de strategische lijnen (output = programma)
• vertalen van de strategie naar concrete projecten en acties (output = implementatieplan)
• analyse van de belanghebbenden bij het programma (output = stakeholdermap).

Geïnteresseerde collega’s uit alle entiteiten van het netwerk Statistiek Vlaanderen zijn welkom om deze blauwdruk mee te helpen voorbereiden en kunnen zich hiervoor melden bij Stijn Strobbe(opent in uw e-mail applicatie).

In de rubriek ‘over ons’ op de website van Statistiek Vlaanderen kan je meer informatie vinden over de opdracht, de strategie, de werking, de netwerkleden, het wettelijk kader, de Vlaamse statistische programma’s, de protocollen en het Interfederaal Instituut voor de Statistiek.