AI-geletterdheid: duidelijke competenties die je je leerlingen het best kunt aanleren om AI te gebruiken
Een boekbespreking schrijven? “Geen probleem, meneer. ChatGPT fikst dat wel.” Een presentatie maken over de opwarming van de aarde? “Geen zorgen, mevrouw. Canva helpt me op weg. En de informatie haal ik wel uit Perplexity.” Je leerlingen goochelen nu al met AI-tools om hun schoolopdrachten te maken. Maar weten ze waarmee ze bezig zijn? Of hoe een AI-tool tot een resultaat komt? Hebben ze wel de nodige kennis, vaardigheden en attitudes om verantwoord met AI om te gaan? Om je leerlingen die competenties aan te leren, stelden de Europese Commissie en de OESO het AI-geletterdheidskader op.
Wat is AI-geletterdheid?
Wacht even, horen we je nu denken. AI-geletterdheid, wat is dat? Verschilt dat van mediawijsheid? En waarom moeten we daarop inzetten? Een nieuwe reeks vragen, en dat begrijpen we. Daarom beantwoorden we ze 1 voor 1 en vatten we het kader kort voor je samen. Want ook jij als leraar moet AI-geletterd zijn. Kijk in de visietekst ‘Verantwoorde AI in het Vlaamse onderwijs’ maar even naar basisvoorwaarde 7 voor verantwoorde AI.
3 delen
AI-geletterdheid bestaat uit kennis, vaardigheden en attitudes die ervoor zorgen dat we op een verantwoorde manier met AI aan de slag kunnen gaan.
4 domeinen
Die kennis, vaardigheden en attitudes zorgen ervoor dat leerlingen kunnen:
Waarom moeten je leerlingen AI-geletterd worden?
Slimme assistenten op je smartphone, adaptieve oefenplatformen op school, geavanceerde algoritmes die je helpen om beslissingen te nemen of je leerlingen helpen om technisch lezen onder de knie te krijgen. AI is overal. Jij gebruikt het in je job. Kinderen en jongeren gebruiken het om opdrachten te maken en ook het hoger onderwijs verwacht dat studenten begrijpen hoe AI werkt(opent in nieuw venster).
Belangrijk voor de carrière van je leerlingen
De OESO(opent in nieuw venster) en de Vlaamse AI Academie (VAIA)(PDF bestand opent in nieuw venster) benadrukken hoe belangrijk het is om als werknemer AI-geletterd te zijn. De Scholierenkoepel(opent in nieuw venster) toonde aan dat tieners en jongeren maar al te goed weten hoe belangrijk die competenties zijn. Ook de Europese Commissie en de OESO sporen aan om werk te maken van AI-geletterdheid in het onderwijs.
Daarom ontwikkelden ze een AI-geletterdheidskader voor het basis- en secundair onderwijs. Dat kan je als school helpen om je leerlingen de nodige AI-competenties aan te leren. AI-geletterdheid is zelfs zo belangrijk dat het in 2029 onderdeel wordt van het 3-jarige internationale PISA(opent in nieuw venster)-onderzoek. Want dankzij AI-geletterdheid kunnen je leerlingen:
de AI-tools kiezen die het meest geschikt zijn voor de taken die ze moeten maken
AI gebruiken om hun eigen leerervaring te verbeteren
AI gebruiken om nieuwe vaardigheden te leren
de mogelijkheden en risico’s van de AI-technologie inschatten
zinvolle en ethische beslissingen nemen als ze AI gebruiken
kritisch inschatten welke impact AI heeft op hun dagelijkse leven, het onderwijs en de samenleving.
Waarom AI-geletterdheid op school?
De meeste jongeren gebruiken AI al. Maar de verschillen tussen leerlingen zijn groot. Je hebt leerlingen die AI doordacht, doelbewust en regelmatig gebruiken en leerlingen die de technologie sporadisch gebruiken. Sommige leerlingen gebruiken AI vooral voor hun schoolwerk, andere gaan er vooral in hun vrije tijd mee aan de slag. Ook in de mate waarin leerlingen AI-geletterd zijn, bestaat er een kloof.
Dat komt omdat ze niet allemaal via dezelfde weg informatie over AI krijgen. Sommige leerlingen leren over AI via hun ouders. Maar het overgrote deel (55%) haalt informatie van sociale media. Dat maakt de kans groter dat ze foute informatie en vooroordelen voorgeschoteld krijgen. Sociale media zijn ook bronnen die afhangen van de persoon die ze gebruikt. Daardoor neemt het risico toe dat de digitale kloof groter wordt.
Kloof tussen school en dagelijkse leven
Ook de kloof tussen wat leerlingen op school leren en wat ze zelf belangrijk vinden voor hun toekomst wordt groter. Op school hebben ze het gevoel dat ze niet genoeg voorbereid worden op een toekomst met AI. De Scholierenkoepel toonde aan dat de meeste leerlingen in 2023 nog nooit of bij maar 1 leraar het over AI op school hadden gehad.
Dat geldt niet alleen voor België, maar voor heel Europa: minder dan de helft van de leerlingen zegt dat ze op school genoeg voorbereid worden op een leven met AI. Als je weet hoe snel AI – en vooral generatieve AI – zich ontwikkelt en geadopteerd wordt, is dat eigenlijk niet verwonderlijk.
Van gewone naar kritische gebruiker
Daarom is het belangrijk dat leerlingen ook op school de basis van AI-geletterdheid leren. Enkele nieuwe minimumdoelen voor het basisonderwijs gaan dan ook over leerlingen AI-geletterd maken. Want als we op school geen aandacht geven aan die competenties, lopen we het risico dat leerlingen AI-gegenereerde content klakkeloos aanvaarden en die niet meer beoordelen.
Door op school op AI-geletterdheid in te zetten, zorgen we dat ze actieve deelnemers worden die de technologie optimaal gebruiken en er kritisch over nadenken. En zo vermijden we een nieuwe digitale kloof omdat we zorgen dat alle leerlingen – ongeacht hun thuissituatie – verantwoord met AI in contact komen.
Veel raakvlakken met vakken en onderwijsdoelen
AI-geletterdheid wordt vaak gezien als iets nieuws waarmee we ons weer moeten bezighouden in het onderwijs. Dat klopt in zekere zin omdat AI voor veel mensen nog altijd redelijk nieuw is. Maar er zijn ook veel raakvlakken met andere vakken en onderwijsprioriteiten. Als je het AI-geletterdheidskader leest, zal je zien dat je de competenties gemakkelijk in bestaande onderwijsdoelen kan inpassen. De transfer naar verschillende domeinen is groot en de competenties kunnen voor verschillende onderwerpen een meerwaarde zijn.
De Europese Commissie en de OESO leggen zelf de link met bijvoorbeeld informatiewetenschappen, computerwetenschappen, mediageletterdheid, digitale geletterdheid, design thinking en ethiek. Maar AI-geletterdheid kan je evengoed in taal-, economische, sociale wetenschaps- of andere vakken aan bod laten komen.
Hoe beginnen aan AI-geletterdheid?
Het AI-geletterdheidskader is 1 ding. Maar hoe integreer je AI-geletterdheid en die competenties in je lessen? Het antwoord: begin bij het begin. Werk eerst aan je eigen competenties. Volg bijvoorbeeld een webinar of workshop over AI, snuister eens rond in de artikels over AI op onze website of kijk wat je over AI op KlasCement vindt. Want het is belangrijk dat je als leraar eerst zelf genoeg AI-geletterd bent voor je een effectieve pedagogie voor je leerlingen kan ontwikkelen.
Gebruik AI-lespakketten
In Vlaanderen zijn er gelukkig veel organisaties die lespakketten over AI hebben gemaakt. Bijvoorbeeld Dwengo(opent in nieuw venster), Kenniscentrum Mediawijs(opent in nieuw venster), VRT(opent in nieuw venster), Amai!(opent in nieuw venster) … Ook op de deelsite over AI van KlasCement(opent in nieuw venster) vind je verschillende leermaterialen van leraren die al met AI aan de slag gingen in hun klas.
Werk samen met je hele school
En werk vooral samen en doe een beroep op je netwerk. Dat is basisvoorwaarde 6 voor verantwoorde AI. Ga in gesprek met je collega’s, pedagogische begeleiders, schoolbestuur, leerlingen … Zo werk je met je hele school aan een toekomst waarin iedere leerling de kans krijgt om AI te gebruiken en te begrijpen. En zo maak je al je leerlingen klaar voor de uitdagingen en mogelijkheden van morgen.
Kunnen we je helpen?
Foutje gezien? Een link die niet werkt? Laat het ons weten!
Krijg je graag ergens meer informatie over? We bekijken je vraag en zien wat we kunnen doen.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief
Blijf je graag op de hoogte van de laatste nieuwtjes? Schrijf je dan nu in voor onze maandelijkse nieuwsbrief.
Tools
