Preventie van radicalisering
Scholen en CLB’s werken vanuit hun begeleidende rol aan verbondenheid, kritisch denken en respect voor diversiteit bij leerlingen. Vind ondersteuning, vorming en hulpmiddelen om signalen te herkennen, het gesprek aan te gaan en polarisering te voorkomen. Zo versterk je een veilig en inclusief schoolklimaat.
Voor wie?
Deze informatie is bedoeld voor basis- en secundair onderwijs en CLB’s.
Vlaams beleid: actieplan
Sinds 2015 neemt de Vlaamse overheid maatregelen om radicalisering en polarisering te voorkomen. Ook onderwijs speelt daarin een belangrijke rol.
De basis van dit beleid ligt in de conceptnota van 16 januari 2015: ‘Preventie van radicaliseringsprocessen die kunnen leiden tot extremisme en terrorisme’. Op 3 april 2015 volgde een eerste actieplan, met updates in 2017 en 2021.
Het Agentschap Binnenlands Bestuur coördineert het uitvoeren en opvolgen van het actieplan. De resultaten worden besproken in de commissie radicalisering.
Op 20 maart 2024 keurde het Vlaams Parlement het decreet over de preventie van gewelddadige radicalisering, extremisme, terrorisme en schadelijke polarisatie(opent in nieuw venster) goed. Dat decreet verplicht de Vlaamse Regering om binnen een jaar na haar aantreden een geïntegreerd actieplan op te stellen voor de volgende 5 jaar. Ook onderwijs maakt daar deel van uit.
Op 24 oktober 2025 keurde de Vlaamse Regering het actieplan ter preventie van gewelddadige radicalisering, extremisme en terrorisme goed.
Meer over het Vlaams beleid voor de preventie van radicalisering en polarisering op de website van het Agentschap Binnenlands Bestuur.
Voorkom radicalisering en polarisering
Onderwijs helpt radicalisering en polarisering voorkomen:
- Door de voedingsbodem voor radicalisering te verkleinen
- Door signalen tijdig te herkennen en op te vangen
- Door jongeren weerbaar te maken tegen extremisme en polarisering
Zo draagt onderwijs bij aan een veilige, verbindende en kritische leeromgeving voor alle leerlingen.
- Stap 1
Jongeren kunnen vatbaar worden voor radicale ideeën als ze zich onbegrepen, uitgesloten of onrechtvaardig behandeld voelen. Zulke ervaringen kunnen mee de voedingsbodem vormen voor radicalisering.
Leerlingen die zich niet goed voelen, weinig toekomstperspectief zien of het gevoel hebben er niet bij te horen, lopen meer risico op uitval en polarisering. Ze zijn ook gevoeliger voor de boodschappen van radicale groepen.
Onderwijs speelt een sleutelrol in het voorkomen van radicalisering. Door jongeren aan boord te houden, verklein je de kans dat ze afglijden naar extremen. Dat doe je door:
- Een veilig school- en klasklimaat te creëren waarin elke leerling zich gezien en gewaardeerd voelt
- Een professionele en rustige houding te behouden: niet meegaan in polarisering en respectvol in gesprek blijven
- Talenten aan te spreken en de lat hoog te leggen
- De leefwereld van leerlingen te verbreden en te werken aan een positieve kijk op diversiteit
- Succesvolle schoolloopbanen te ondersteunen die leiden tot kwalificaties
- Schoolbinding te versterken, schooluitval en vroegtijdig schoolverlaten te voorkomen.
- Grensoverschrijdend gedrag, pesten, racisme en discriminatie aan te pakken.
Meer over hoe radicalisering ontstaat op de website van het Nederlands Jeugdinstituut(opent in nieuw venster).
- Stap 2
Scholen en centra voor leerlingenbegeleiding (CLB’s) zorgen samen voor een veilige en stimulerende leeromgeving. Ze bieden hulp en ondersteuning.
Het is belangrijk om vroegtijdig signalen te herkennen dat het met een leerling de verkeerde kant opgaat. Zo kan je gepast reageren en tijdig ondersteuning bieden.
- Stap 3
Verschillen in religie, cultuur of politiek kunnen spanningen veroorzaken in de klas. Jongeren zoeken hun identiteit en zetten zich soms af tegen wat ze onrechtvaardig vinden. Dat hoort bij hun ontwikkeling, maar kan ook leiden tot polarisering.
Sommige leerlingen worstelen met hun identiteit of vinden moeilijk hun plaats in een diverse samenleving.
Jongeren die geen ruimte krijgen om vragen te stellen, of niet leren kritisch omgaan met verschillen, zijn kwetsbaarder voor radicale invloeden.
De school biedt een veilige omgeving om in gesprek te gaan, meningsverschillen te bespreken en kritisch burgerschap te versterken.
Werk aan weerbaarheid door kennis, vaardigheden en competenties aan te leren over:
- Burgerschapsvorming
- Mediawijsheid
- Kritisch denken
- …
Deze thema’s maken ook deel uit van de onderwijsdoelen in Vlaanderen.
Ondersteuning en aanspreekpunten
Neem bezorgdheden over een leerling altijd eerst op binnen het beleid op leerlingenbegeleiding. Dat geldt ook bij vermoedens van radicalisering.
Bespreek de situatie in het team en volg de afspraken van je school. Betrek ook het CLB. Vaak liggen andere oorzaken aan de basis van gedrag of uitspraken, en vind je oplossingen binnen de gewone begeleiding.
Extra hulp nodig?
- Heb je extra ondersteuning nodig? Neem contact op met de referentiepersonen radicalisering en polarisering.
- Nog altijd bezorgd? Dan kan je een aanmelding bij de lokale integrale veiligheidscel (LIVC-R) overwegen.
- Bij dringende of onveilige situaties neem je contact op met de lokale politie of, voor CLB’s, met het parket.
- Bij verontrusting volg je de gebruikelijke procedures.
Hulp- en leermiddelen
Welzijn en polarisering op het werk
Ook onderwijspersoneel kan geconfronteerd worden met een negatieve of onveilige werkomgeving door polarisering of radicalisering. Dat kan gaan om gedrag of uitspraken van leerlingen, maar ook van collega’s.
Denk aan intimidatie, opmerkingen op basis van je afkomst, religie of politieke voorkeur, conflicten in de leraarskamer.
Het bestuur van je onderwijsinstelling is als werkgever wettelijk verplicht om psychosociale risico’s op het werk te voorkomen of de gevolgen te beperken.
Dat geldt ook voor situaties van polarisering, pesten of discriminatie.
Daarnaast kan je ook terecht bij de referentiepersonen radicalisering van het GO!, onderwijskoepels en het CLB-net.