Zoeken
Achtergrond natuurrapport 2020
Terug naar overzicht
Versnippering - Oppervlakteverdeling natuurclusters
Bijna 90 procent van de natuurclusters is kleiner dan 1 hectare.
Figuur 1. Oppervlakteverdeling van natuurclusters in Vlaanderen in 2016. Het linkse diagram toont de verdeling van clusters met een bepaalde grootte als percentage van het totale aantal clusters in de natuurruimte. Het rechtse diagram toont de verdeling als percentage van de totale oppervlakte van de natuurruimte. Deze figuur verwijst naar figuur 37 uit het Natuurrapport 2020.
Definitie
Versnippering of fragmentatie is het opdelen van het leefgebied van soorten in verschillende kleinere gebieden door een barrière die de uitwisseling van soorten tussen de deelgebieden verhindert of vermindert. De clustergrootte toont de oppervlakteverdeling van de gebieden van aaneengesloten cellen die tot natuur gerekend worden.
Bespreking
Bijna 90 procent van de natuurclusters is kleiner dan 1 hectare en 27 procent van de totale oppervlakte natuur is verdeeld over gebiedjes die kleiner zijn dan 10 hectare (Figuur 1). De analyse toont aan dat de natuurlijke ruimte zeer sterk versnipperd is. Op enkele uitzonderingen na, in het noorden en oosten van Vlaanderen, komen er geen grote aaneengesloten natuurzones voor (zie ook Versnippering - Effective mesh size (Meff)).
Versnippering heeft directe en indirecte effecten op de overleving en instandhouding van soorten en populaties. Sommige barrières die aan de basis liggen van de versnippering, zoals wegen of turbines op waterlopen, veroorzaken rechtstreekse sterfte van dieren. Daarnaast beïnvloeden de gevolgen van de versnippering, zoals kleinere habitatfragmenten, een toenemende isolatie van soorten en meer randeffecten, de omvang van populaties, de samenstelling van levensgemeenschappen en de soortenrijkdom (Chase e.a. 2020; Damschen e.a. 2019). Op die manier kan versnippering op middellange en lange termijn leiden tot het verdwijnen van soorten en de aantasting van ecosysteemfuncties (Figueiredo e.a. 2019; Haddad e.a. 2015).
Referenties
Chase, Jonathan M., Shane A. Blowes, Tiffany M. Knight, Katharina Gerstner, en Felix May. 2020. “Ecosystem decay exacerbates biodiversity loss with habitat loss”. Nature 584 (7820): 238–43. https://doi.org/10.1038/s41586-020-2531-2.
Damschen, Ellen I., Lars A. Brudvig, Melissa A. Burt, Robert J. Fletcher, Nick M. Haddad, Douglas J. Levey, John L. Orrock, Julian Resasco, en Joshua J. Tewksbury. 2019. “Ongoing accumulation of plant diversity through habitat connectivity in an 18-year experiment”. Science 365 (6460): 1478–80. https://doi.org/10.1126/science.aax8992.
Figueiredo, Ludmilla, Jochen Krauss, Ingolf Steffan‐Dewenter, en Juliano Sarmento Cabral. 2019. “Understanding extinction debts: spatio–temporal scales, mechanisms and a roadmap for future research”. Ecography 42 (12): 1973–90. https://doi.org/10.1111/ecog.04740.
Haddad, Nick M., Lars A. Brudvig, Jean Clobert, Kendi F. Davies, Andrew Gonzalez, Robert D. Holt, Thomas E. Lovejoy, e.a. 2015. “Habitat fragmentation and its lasting impact on Earth’s ecosystems”. Science Advances 1 (2): e1500052. https://doi.org/10.1126/sciadv.1500052.
Meer weten?
Metadata versnippering - Oppervlakteverdeling natuurclusters
Technische informatie
- Periodiciteit: eenmalig - Volgende update: onbekend - Databereik: 2016
Databron
- Producent: Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek
- Dataset: Landgebruiksbestand Vlaanderen 2016
- Gegevensinzameling: De opmaak van het landgebruiksbestand Vlaanderen wordt beschreven in Poelmans, Janssen, en Hambsch (2019).
Berekeningswijze
De landgebruikskaart 2016 vormt de basis voor de afbakening van de natuurlijke ruimte. Natuur omvat de ‘natuurlijke’ ecosystemen heide, moeras, bos, kustduin, halfnatuurlijk grasland en slik en schor. De landgebruikskaart is gebaseerd op het landgebruiksbestand Vlaanderen 2016 (Poelmans, Janssen, en Hambsch 2019). Dit bestand bestaat uit vier thematische lagen: de bodembedekking (niveau 1), verstedelijkt landgebruik (niveau 2), multifunctioneel landgebruik (niveau 3) en haventerreinen en militaire domeinen (niveau 4). De bodembedekkingslaag vormt de basis van de landgebruikskaart, maar werd licht aangepast voor het Natuurrapport 2020 (Zie Landgebruiksverandering - Ecosysteemvoorraad Landgebruiksbestand Vlaanderen).
Tabel 1 geeft een overzicht van de indeling van de klassen van de landgebruikskaart voor de afbakening van natuur. Permanente cultuurgraslanden en ‘Overig laag groen’ die onder natuurbeheer vallen, worden tot natuur gerekend. De percelen onder natuurbeheer zijn alle percelen die eind 2016-begin 2017 in beheer en/of eigendom waren van de erkende terreinbeherende verenigingen (Natuurpunt, Limburgs Landschap en vzw Durme) en de domeinbossen, militaire domeinen en natuurdomeinen die beheerd worden door het Agentschap voor Natuur en Bos (patrimoniumdatabank 2017).
| Landgebruiksklasse | Natuur |
|---|---|
| Ruigte | x |
| Struweel | x |
| Loofbos | x |
| Populieren | x |
| Naaldbos | x |
| Alluviaal bos | x |
| Halfnatuurlijk grasland | x |
| Heide | x |
| Kustduin | x |
| Moeras | x |
| Slik en schorre | x |
| Akker | |
| Niet geregistreerde landbouw | |
| Hoogstam boomgaard | |
| Laagstam boomgaard | |
| Cultuurgrasland permanent | indien onder natuurbeheer |
| Gebouw | |
| Overig laag groen | indien onder natuurbeheer |
| Overig hoog groen | |
| Weg | |
| Spoorweg | |
| Water | |
| Overig | |
| Overgangswater | |
| Marien |
Barrières zoals (spoor)wegen en waterlopen delen de habitatvlekken van de onbebouwde en natuurlijke ruimte verder op in kleinere fragmenten. Voor de wegen die als barrière fungeren worden de autosnelwegen en wegen met gescheiden rijbanen geselecteerd uit het wegenregister 2019. De vectorlaag met de spoorwegen is afkomstig uit de Mercator databank 2006. Voor de waterlopen worden de bevaarbare waterlopen en de onbevaarbare waterlopen van eerste categarie uit de Vlaamse Hydrografische Atlas (VHA 2019) geselecteerd. Alle vectorkaarten worden omgezet naar rasters met een resolutie van 10 m. De clustergrootte wordt berekend via de Region Group tool van ArcGIS (v10.8.1), waarbij rekening gehouden wordt met alle cellen die loodrecht en diagonaal verbonden zijn (8 naburige cellen).
Opmerkingen bij de gegevenskwaliteit en betrouwbaarheid
De clustergrootte is berekend op basis van de landgebruikskaart. De validatie van de landgebruikskaart toont aan dat de betrouwbaarheid van de klasse ‘overig’ laag is (zie Landgebruiksveranderingen - Validatie). ‘Overig’ blijkt vaak onterecht geklasseerd te zijn als laag groen en vise versa. Vooral in droge periodes wordt heel wat laag groen niet herkend en onterecht geklasseerd als ‘overig’. Aangezien ‘overig’ geen deel uitmaakt van natuur en laag groen wel, beïnvloeden de foute classificaties de uitkomst van de berekening. Vooral wanneer de clustergrootte tussen verschillende jaren vergeleken wordt, moeten de resultaten met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden.
Download
Broncode indicator: d2_versnippering_clusters.Rmd - Basisdata: cluster_natuur.tsv - Metadata basisdata: cluster_natuur.yml
Referenties
Poelmans, Lien, Liliane Janssen, en Lorenz Hambsch. 2019. “Landgebruik en ruimtebeslag in Vlaanderen, toestand 2016, uitgevoerd in opdracht van het Vlaams Planbureau voor Omgeving.” Mol: VITO.
